Tożsamość traumatyczna w japońskich filmach o bombie atomowej

Krzysztof Loska

Abstrakt

Wychodząc od definicji traumy, jej przyczyn, związku z masową zagładą i wpływu na ludzką psychikę, Krzysztof Loska podejmuje temat hibakusha – ofiar bomb atomowych zrzuconych w 1945 roku na Hiroszimę i Nagasaki; tych, którzy wymknęli się śmierci, ale przez długie lata pozostawali w jej zasięgu, cierpiąc na choroby popromienne, bezpłodność i nerwice pourazowe. Śladów tego zbiorowego doświadczenia traumatycznego autor poszukuje w filmach, które bezpośrednio odnosiły się do wydarzeń z czasów wojny (m.in. Dzieci Hiroszimy /Genbaku no ko, Kaneto Shindō, 1952/, Dzieci Nagasaki /Nagasaki no ko, Sotoji Kimura, 1957/, Hiroszima, moja miłość /Hiroshima, mon amour, Alain Resnais, 1959/), w filmach alegorycznie traktujących temat strachu przed zagładą nuklearną (Godzilla /Gojira/, Ishirō Honda, 1954), ale także w dziełach, których twórcy do tematu hibakusha powracali po latach, w mniej dosłowny sposób (m.in. Sny /Yume, 1990/ i Sierpniowa rapsodia /Hachigatsu no kyōshikyoku, 1991/ Akiry Kurosawy). Autor zwraca również uwagę, że twórcy filmów odnoszących się do tragedii w Hiroszimie i Nagasaki nieustannie borykali się z problemem nieprzedstawialności traumy, niemożności wyrażenia w języku sztuki tego, co wymyka się rozumowi i prostym kategoriom pojęciowym.