CALL FOR PAPERS

Przyjmujemy gotowe artykuły naukowe – w języku polskim lub angielskim – wpisujące się w tematykę planowanych tomów (jak niżej), ale także teksty niezwiązane z wiodącym tematem numeru, zwłaszcza jeśli dotyczą historii kina polskiego, teorii filmu w ujęciu problemowym bądź poruszają kwestie mało dotychczas przebadane. Czekamy również na recenzje naukowe książek filmoznawczych opublikowanych w Polsce bądź dotyczących polskiego kina i mediów.

Nr 112 (zima 2020)

POLSKI DOKUMENT, POLSKA ANIMACJA

(artykuły przyjmujemy do 18 września 2020 r.)

Polski dokument i animacja mają nie tylko znakomitą przeszłość, ale i obiecującą przyszłość. Ich twórcy zdobywają nagrody na festiwalach, realizują prestiżowe, międzynarodowe projekty. Sukcesy takich filmowców, jak Anna Zamecka, Elwira Niewiera, Piotr Rosołowski czy Piotr Stasik w dokumencie oraz Dorota Kobiela, Michał Socha czy Kamil Polak w animacji świadczą o doskonałej kondycji obu tych rodzajów na rodzimym gruncie. W tym tomie chcielibyśmy możliwie szeroko zarysować ich pejzaż.

W kontekście kina dokumentalnego warto zastanowić się na tym, jaką rolę odgrywa ono w kulturze polskiej XXI w., jaka tematyka w nim dominuje, jak kształtują się tu kwestie estetyczne i etyczne. Czy współczesny polski dokument to bardziej domena sztuki czy publicystyka? Czy nastawiony jest na obserwację przemian dzisiejszego obyczaju i ewolucji świadomości współczesnych Polaków (i nie tylko) czy też może dominują w nim tematy historyczne i biograficzne? Czy podpatruje życie codzienne, szuka sensacji i wywołuje kontrowersje? Czy unika inscenizacji czy też nie? Czy bierze udział w debacie politycznej i jak reaguje na nowe zjawiska społeczne?

Kino animowane – tak prężne, a tak słabo obecne w szerszym obiegu – to obszar niezwykle zróżnicowany, a przez to niebywale inspirujący. Mnogość technik i estetyk – ożywione malarstwo, rekonstrukcje cyfrowe, eksperymenty multimedialne, animacje lalkowe, rysunkowe, komputerowe – domaga się rzetelnego opisu, typologii, interdyscyplinarnej i komparatystycznej biegłości. Liczymy, że nasi autorzy zechcą się z tego rodzaju wyzwaniami zmierzyć i wypełnić tę lukę w refleksji filmoznawczej.

Przykładowe obszary tematyczne:

• kontekst produkcyjny i dystrybucyjny, obieg festiwalowy, sposób funkcjonowania w mediach
• polski dokument i animacja a trendy światowe
• twórcze sylwetki przedstawicieli współczesnego polskiego filmu dokumentalnego i animacji
• konwencje przedstawiania rzeczywistości – nowe typy i formy dokumentów
• między mediami cyfrowymi a „realnością” filmów dokumentalnych
• różnorodność technik i technologii w kinie dokumentalnym i animowanym
• polityczne i ekonomiczne uwarunkowania oraz funkcje filmów dokumentalnych i animowanych

Nr 113 (wiosna 2021)

FILM I TECHNOLOGIA

(artykuły przyjmujemy do 31 grudnia 2020 r.)

Film jako idea, czyli tworzenie w sposób zapośredniczony obrazu odwzorowującego ruch, jest właściwie tak stary jak kultura. Natomiast rozwój technologii filmowej, początkowo jako procesu fotochemicznego, następnie elektromagnetycznego, a w końcu cyfrowego, to nie tylko stosunkowo krótka, ale też burzliwa historia kinematografii jako medium. Sztuka filmowa zawsze jest uwikłana w technologiczny proces tworzenia dzieła, z czego wynikają zarówno jej ograniczenia, jak i możliwa swoboda wypowiedzi artystycznej. To uwikłanie dotyczy każdego z filmów, nawet słynnego Zen for Film (1965) Nam June Paika, jako że w istocie – co wykazał sam autor – inna możliwość ekspresji artystycznej tu nie istnieje, choć jak łatwo się zorientować, sam pomysł jest doskonale przekładalny na inne technologie zapisu. Twórcy filmów czasem starają się zatuszować ich materialność, skupiając się na wytwarzaniu przez obraz wrażenia realności, jej iluzji. Dla innych powierzchnia, taśma, materia filmu to już sam film – jak w przypadku Man Raya, Stana Brakhage’a czy Juliana Antonisza. Można się zastanawiać, gdzie dziś jest ta materia – w dobie efektów cyfrowych i wirtualnego istnienia kina.

Kontekst technologiczny prowokuje do powtarzania pytania zasadniczego: czym jest film? Przecież w epoce tak różnych sposobów rejestracji nadal możemy mówić o spójnej historii sztuki ruchomych obrazów. Na ile zatem i w jakim stopniu technologie te są komplementarne lub estetycznie znaczące w procesie twórczym?

Przykładowe obszary tematyczne:

• historia technologii filmowej, także jako historia/archeologia kina
• technologia filmowa a estetyka
• wpływ procesu technologicznego na kształt dzieła filmowego versus wpływ samych dzieł na proces rozwoju technologicznego
• technologia filmowa a pojęcia takie jak oryginał, kopia, rejestracja obrazu
• cyfrowa remasteryzacja i problemy estetyczne jej towarzyszące
• mieszanie technologii filmowych jako świadomy proces twórczy
• technologia a teoria filmu
• drugie życie filmu
• kult nowości i perfekcji audiowizualnej
• manipulacja obrazem (i dźwiękiem) – manipulacyjność obrazu (i dźwięku)
• powierzchnia obrazu versus jego głębia
• film jako materia
• ograniczenia/innowacje technologiczne

Nr 114 (lato 2021)

ZANIECZYSZCZENIE, BRUD, SKAZA

(artykuły przyjmujemy do 4 kwietnia 2021 r.)

Jeśli przyjąć, że rzeczywistość – lub to, co zwykło się za nią uznawać – opiera się na pewnym ładzie, to ma on swoje lustrzane odbicie w postaci nieładu, równie wyraźne choć – jak to odbicie – ukierunkowane przeciwnie. Ów nieład, mogący być tyleż wynikiem umyślnego działania, co funkcją czasu, przyjmuje różne formy i różnie bywa nazywany, np. zanieczyszczeniem, brudem lub skazą. Warto zauważyć, że zarówno ład, jak i nieład nie są zjawiskami jednoznacznymi – ani aksjomatycznie, ani aksjologicznie. Przecież za coś burzącego określony porządek, łamiącego zasadę generalną mogą zostać uznane tak heterogeniczne zjawiska, jak zanieczyszczenie środowiska naturalnego oraz „zanieczyszczenie” przyjętego systemu wartości czy dominującej narracji. W tym tomie chcielibyśmy zastanowić się nad możliwymi powodami, znaczeniem i celem wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń, pojmowanych zarówno wprost jako czynnik fizyczny, jak też przenośnie jako metafizyczny element zaburzający. Interesują nas ponadto różnorakie rytuały oczyszczenia, wymyślane i wprowadzane po to, by zachować utrwalony porządek, zmyć brud, usunąć skazę.

Z jakimi zanieczyszczeniami musi radzić sobie dziś człowiek (oraz inne organizmy) w życiu biologicznym i społecznym? Kiedy i jakiego rodzaju brud może być zjawiskiem pozytywnym? W jaki sposób radzić sobie ze skazą? I czy w ogóle należy sobie z nią radzić? A w końcu – jak na te wszystkie problemy reagują twórcy filmowi? Czy film może/powinien stać się głosem w dyskusji nad tak pojętą kondycją (nie tylko współczesnego) świata? Częściowo kwestie te podejmował choćby Thomas Elsaesser w pochodzącej z 2019 r. analizie stanu współczesnej kinematografii europejskiej. Filmoznawca, odwołując się do teorii abiektu Julii Kristevej, opisywał sposoby istnienia i obrazowania podmiotu w kinie, wskazując w istocie współczesne problemy i sposoby radzenia sobie z nimi, będące udziałem Europejczyków. Refleksji, do której Państwa zachęcamy, nie chcielibyśmy jednak oczywiście ograniczać do Europy.

Przykładowe obszary tematyczne:

• zanieczyszczenie, brud, skaza jako motywy fabularne
• zanieczyszczenie dominujących narracji
• twórczość reżyserów filmowych i artystów audiowizualnych działających poza głównym nurtem
• kino niszowe jako forma buntu (artystycznego, społecznego, politycznego)
• ład versus nieład (narracyjny, ikoniczny, moralno-etyczny itp.)
• nieład, wywrotowość jako metody twórcze
• rzeczywiste i filmowe rytuały oczyszczenia
• materialność i niematerialność zanieczyszczenia, brudu, skazy
• film jako brudnopis
• (nie)intencjonalność skazy technicznej jako środka estetycznego (w odniesieniu do obrazu i dźwięku)