CALL FOR PAPERS

Przyjmujemy gotowe artykuły naukowe – w języku polskim lub angielskim – wpisujące się w tematykę planowanych tomów (jak niżej), ale także teksty niezwiązane z wiodącym tematem numeru, zwłaszcza jeśli dotyczą historii kina polskiego, teorii filmu w ujęciu problemowym bądź poruszają kwestie mało dotychczas przebadane. Czekamy również na recenzje naukowe książek filmoznawczych opublikowanych w Polsce bądź dotyczących polskiego kina i mediów.

Nr 121 (wiosna 2023)

KINO DLA DZIECI I MŁODZIEŻY

(artykuły przyjmujemy do 12 grudnia 2022 r.)

Wiosną 2013 r. ukazał się numer „Kwartalnika Filmowego” poświęcony tematowi dziecka i filmu, złożony głównie z tekstów dotyczących obrazu dzieciństwa w kinie. Po dziesięciu latach chcielibyśmy powrócić do tego zagadnienia, ale w nieco innym ujęciu. Tym razem pragniemy skupić się na filmie dla dzieci i młodzieży, rozumianym jako obejmująca prawie wszystkie gatunki odrębna gałąź przemysłu filmowego. Badacze, nauczyciele, organizatorzy festiwali, dziennikarze czy dystrybutorzy filmowi różnie rozumieją to pojęcie, w zależności od ich priorytetu i perspektywy teoretycznej. Mimo braku spójnej i powszechnie akceptowanej definicji, generuje on jednak własną, wyrazistą estetykę, prezentuje własne, złożone strategie wizualne oraz narracyjne i ma swoją specyfikę – zarazem określoną dość dokładnie (m.in. przez instytucje przyporządkowujące filmom kategorie wiekowe) i otwartą na różnych, w tym dorosłych adresatów (crossfilming).

Filmy dla dzieci i młodzieży cieszą się coraz większym zainteresowaniem opinii publicznej, mają swoje festiwale i nagrody, ale – mimo rosnącej liczby publikacji na ich temat – badania filmoznawcze w tym obszarze wciąż wydają się niszowe w porównaniu z badaniami np. literaturoznawczymi. Zakładamy, że pole badawcze tomu będą wyznaczać zarówno analizy formalno-estetyczne, jak i – odpowiadająca wielofunkcyjności tych filmów – krytyczna perspektywa interdyscyplinarna (historyczna, teoretyczna, ideologiczna, edukacyjna, psychologiczna, kulturowa, ekonomiczna oraz instytucjonalna).

Przykładowe obszary tematyczne:

• gatunkowość w kinie dla dzieci i młodzieży
• teoretyczne ujęcie filmu dla dzieci i młodzieży
• ewolucja formalna i narracyjna: rosnąca złożoność, podejmowanie tematów wrażliwych, nowe (?) wątki (przemoc, problemy społeczne, śmierć, choroba, płeć, seksualność)
• kino dla dzieci i młodzieży wobec kina dla dorosłych (strategie narracyjne, wątki tematyczne itp.)
• kino dla dzieci i młodzieży a schematyczność
• wpływ ewolucji technologicznej i cyfrowości na przemiany filmu dla dzieci i młodzieży
• polityczne i estetyczne przewartościowania filmów dla dzieci i młodzieży
• propaganda i cenzura w kinie dla dzieci i młodzieży (w ujęciu historycznym oraz narodowym)
• kategorie wiekowe i systemy ocen
• uwarunkowania percepcyjne dzieci i młodzieży z poszczególnych kategorii wiekowych (jak dzieci patrzą na filmy i jak je słyszą; wpływ dźwiękosfery na konstrukcję narracji)
• „wielofunkcyjność” filmów dla dzieci i młodzieży (funkcja kulturalna, pedagogiczna, społeczna, emocjonalna, estetyczna, polityczna i ekonomiczna)
• uniwersalne i narodowe kanony filmów dla dzieci oraz ich przemiany
• kontekst społeczny i polityczny: kino dla dzieci i młodzieży jako zwierciadło problemów oraz kryzysów (np. kryzys uchodźczy, klimatyczny, wojenny)
• wychowawcza, rozwojowa oraz edukacyjna rola kina dla dzieci i młodzieży (alfabetyzacja filmowa)
• crossfilming – atrakcyjność międzypokoleniowa filmów dla dzieci i młodzieży (intertekstualne odniesienia oraz nostalgiczne nawiązania)
• wartość komercyjna filmów dla dzieci i młodzieży: merchandising, licencje
• kino dziecięce/młodzieżowe jako wyraz rzeczywistych młodzieńczych lęków/niepokojów czy ich wyobrażenie konstruowane przez dorosłych?
• adaptacje filmowe klasycznej literatury dziecięcej oraz adaptacja literacka filmu

Nr 122 (lato 2023)

KRAJOBRAZY, PANORAMY, TERYTORIA

(artykuły przyjmujemy do 13 marca 2023 r.)

Namysł nad krajobrazem jest w oczywisty sposób namysłem nad sposobami widzenia: szerokie spojrzenie z dystansu może sugerować obiektywizm, ale jego ceną jest często utrata ostrości i precyzji. Zarazem krajobrazy istnieją w skali geologii i topografii, podczas gdy ludzki wzrok zatrzymuje się na linii horyzontu. Obietnicę przekroczenia tych ograniczeń niosą nowe rozwiązania techniczne, jednak i one funkcjonują w określonych warunkach – technologicznych i dyskursywnych. Już nie tylko perspektywa, ale i panorama może pełnić funkcję formy symbolicznej – formalnego systemu nadającego strukturę temu, co widzimy.

Tematem przewodnim tomu chcielibyśmy uczynić krajobraz – rozumiany nie jako tło filmowych wydarzeń, ale jako ich katalizator, aktywny uczestnik czy wręcz (współ)sprawca, a także jako nieruchome narzędzie prowadzenia narracji. Interesują nas filmowe krajobrazy rzeczywiste i fikcjonalne, naturalne i przekształcone przez człowieka: wiejskie, miejskie, (post)przemysłowe. W jaki sposób pejzaże filmowe są sfunkcjonalizowane w dokumencie i fabule? Czy filmowe „kraj-obrazy” mogą się przyczyniać do stereotypizowania realnych miejsc? Na ile konkretne zabiegi filmowe (jazdy kamery, plany, ujęcia, style montażu) są powiązane z określonymi sposobami ukazywania krajobrazu? Co widać, a czego nie widać w filmowych krajobrazach?

Przykładowe obszary tematyczne:

• krajobraz: żywy, zmienny, dynamiczny, nieuporządkowany – w opozycji do mapy
• sprawczość krajobrazu: przyroda, topografia, architektura jako nie-ludzcy aktorzy
• krajobraz jako reprezentacja perspektywy nie-ludzkiej (bez człowieka/po człowieku/poza człowiekiem), jako to, co przekracza ludzką kontrolę i rozumienie: Mortonowski hiperobiekt, Fisherowski podział na dziwne (weird) i upiorne (eerie)
• krajobrazy fantastyczne: światy zdegradowane, (post)apokaliptyczne, ale też utopijne; pejzaże przyszłości, panoramy nieistniejących światów, współczesne wyobrażenia krajobrazów historycznych
• krajobraz jako pejzaż emocjonalny, obraz stanu wewnętrznego bohaterów (lub jego opozycja)
• filmowe trawestacje pejzażu jako gatunku malarskiego
• set-jetting – próba fizycznego doświadczania filmu przez doświadczenie przestrzeni, w której się rozgrywał
• swojskość/obcość filmowych krajobrazów: operowanie znajomością (pejzaż mityczny, klisze i stereotypy, rozpoznawalne landmarki) oraz zabiegi defamiliaryzacji
• gatunki „krajobrazowe”, np. ecocinema, dokumenty przyrodnicze, filmy podróżnicze
• wpływ przemian technologicznych (np. ujęcia panoramiczne, kino 3D, IMAX) na reprezentacje krajobrazów
• epickość a kameralność w pejzażach filmowych: od panoramy do detalu
• panorama jako światoobraz: model widzenia, rozumienia, posiadania świata
• krajobraz jako narzędzie polityczne (np. w kinie patriotycznym, klimatycznym, dokumencie przyrodniczym) oraz (ukryte?) nacechowanie ideologiczne filmów „krajobrazowych”
• krajobraz jako „nieruchoma” narracja – w jaki sposób, za pomocą jakich elementów, sam pejzaż staje się narzędziem narracyjnym
• pejzaż poza obrazami przyrody: twarze/ciała aktorów, przedmioty, wnętrza traktowane jak krajobrazy
• pejzaż dźwiękowy: filmowa audiosfera jako odpowiednik pejzażu wizualnego (w kinie głównego nurtu oraz tzw. artystycznym czy eksperymentalnym)

Nr 123 (jesień 2023)

TEMPO I RYTM

(artykuły przyjmujemy do 5 czerwca 2023 r.)

Każdy film ma swój rytm. Struktura narracji, środki stylistyczne, montaż – wszystkie te elementy decydują zarówno o estetyce, jak i ideologicznym wymiarze filmowej opowieści. Wszystkie też wchodzą w konieczną relację z możliwościami percepcyjnymi widza oraz jego nawykami odbiorczymi. Preferujemy szybkie kino, zachwycamy się slow cinema, a preferencje te łączą się z naszymi oczekiwaniami wobec kina i sztuki w ogóle. Jako widzowie zwykle chcemy łączyć rytm filmu ze sposobem postrzegania rzeczywistości i naszego w niej funkcjonowania. Lubimy też diagnozować przemiany współczesnego świata wedle tempa narracji i montażu dyktowanego w filmach.

Rozwój kina także jest naznaczony nieustannym przyspieszaniem i zwalnianiem tempa, zależnie od przemian historycznych, kulturowych, technicznych. Co więcej, rozwój ten jest wielokierunkowy, poszczególne kinematografie rozwijają się w różnych prędkościach, dzięki czemu w globalnym przemyśle filmowym można dostrzec fascynujące przepływy.

Tom ten chcielibyśmy poświęcić właśnie tempu i rytmowi – zarówno w filmie, jak i kinie, zarówno zaprojektowanym w tkance filmu, jak i na polu percepcji widza.

Przykładowe obszary tematyczne:

• narracja i montaż – rytm opowieści filmowej
• czas filmu a czas widza – tempo w relacji między filmem a odbiorcą
• fizjologiczny i psychologiczny aspekt percypowania rytmu filmu
• rytm i wzór wizualny w obrazie filmowym – ikonografia, scenografia, mise-en-scène
• tempo a gatunek filmowy – wyobrażenie widzów o właściwej „prędkości” poszczególnych gatunków
• szybki, dynamiczny montaż a powolność długich ujęć
• tendencje i konwencje kojarzone z tempem narracji filmowej (kino sensacyjne, slow cinema)
• tempo przemian kinematografii – praktyka i technika w relacji do przemian historycznych, kulturowych, technologicznych
• tempo a różnorodność kultur i kinematografii regionalnych
• rytm i tempo w kinie jako odzwierciedlenie współczesności (albo historyczności)
• tempo filmu a jego przekaz ideologiczny
• tempo a pamięć filmu/kina
• rytm i tempo w kontekście najszerzej rozumianej technologii i techniki filmowej

Nr 124 (zima 2023)

STREAMING

(artykuły przyjmujemy do 4 września 2023 r.)

Streaming to technika multimedialna pozwalająca na przesyłanie i odbiór treści audiowizualnych w czasie rzeczywistym lub z opóźnieniem za pomocą urządzenia podłączonego do Internetu. W ujęciu antropologicznym streaming byłby istotną formą tworzenia i mediatyzowania kultury oraz obcowania z nią, a w psychologicznym – sposobem wyrażania siebie, dzielenia się ze światem własnym doświadczeniem, opiniami, fantazjami. Niezależnie od perspektywy jest to zjawisko na wskroś współczesne (zależne od aktualnego stanu rozwoju technologicznego) oraz – co przecież nie wynika nieuchronnie z tej pierwszej cechy – z ducha postmodernistyczne (sprzyjające nie tylko rozproszonemu autorstwu, lecz także konstytuowaniu się rozproszonych podmiotów).

Temat tomu rozumiemy bardzo szeroko. Proponujemy namysł zarówno nad estetyczno-technologicznymi oraz polityczno-ekonomicznymi uwarunkowaniami streamingu, jak również nad jego historią czy przyszłością. Zachęcamy do analizy treści profesjonalnych (obecnych na platformach takich jak Netflix, HBO Max, Amazon Prime etc.), jak i nieprofesjonalnych (filmików, klipów czy vlogów na YouTube, Instagramie bądź TikToku), pełnometrażowych filmów fabularnych i dokumentalnych, seriali i krótkich metraży. Interesowałaby nas także odpowiedź na pytanie: czy streaming winno się traktować jako interfejs użytkownika, umożliwiający kontakt z wybranymi treściami, czy raczej jako dyspozytyw, w rozumieniu kompleksowego układu, w obrębie którego powstają porządki wytwarzania i odbioru poddane w równym stopniu wymogom estetycznym, ekonomicznym oraz ideologicznym.

Przykładowe obszary tematyczne:

• analiza treści znajdujących się na konkretnych platformach streamingowych; profil tych platform i ich współzawodnictwo
• analiza treści nieprofesjonalnych, także w ujęciu historycznym (YouTube i media społecznościowe)
• streaming a inne formy medialne (tradycyjna telewizja, kino)
• wielkie nazwiska i sławni twórcy streamingu – nowy system gwiazd?
• prestiż i promocja platform streamingowych: festiwale, nagrody, udział w rynku
• udział w produkcji filmowej platform streamingowych w różnych krajach (np. wejście Netfliksa na rynek polski i związane z tym zmiany w kulturze produkcji, wyborze problematyki filmów etc.)
• transnarodowość produkcji filmowej platform streamingowych
• specyfika kulturowa danego kraju a dobór prezentowanych treści oraz różnice produkcyjne
• badania widowni platform streamingowych
• binge-watching i nowa forma kinofilii: filmofilia czy filmokonsumpcja?
• aspekty historyczne, polityczne, ekonomiczne, techniczne i estetyczne produkcji filmowej platform streamingowych
• estetyka kinowa a estetyka streamingowa (formaty, środki wyrazu, dobór obsady etc.)
• analiza oferty programowej platform streamingowych w kontekście filmowej różnorodności gatunkowej i rodzajowej