CALL FOR PAPERS

Przyjmujemy gotowe artykuły naukowe – w języku polskim lub angielskim – wpisujące się w tematykę planowanych tomów (jak niżej), ale także teksty niezwiązane z wiodącym tematem numeru, zwłaszcza jeśli dotyczą historii kina polskiego, teorii filmu w ujęciu problemowym bądź poruszają kwestie mało dotychczas przebadane. Czekamy również na recenzje naukowe książek filmoznawczych opublikowanych w Polsce bądź dotyczących polskiego kina i mediów.

Nr 120 (zima 2022)

KULTURA FILMOWA

(artykuły przyjmujemy do 11 września 2022 r.)

Kultura filmowa jest pewną strukturą – z jednej strony organizującą szeroko pojęte życie filmowe (w odniesieniu do procesów produkcyjnych, cyrkulacji poszczególnych utworów w sferze publicznej, ich wartości rynkowej czy też współpracy artystycznej między zaangażowanymi podmiotami), z drugiej odzwierciedlającą potrzeby, zainteresowania i obawy uczestników komunikacji medialnej – twórców i widzów.

Temat przewodni tomu rozumiemy jako kulturę produkcji (w tym koprodukcji), dystrybucji i uczestnictwa, przy czym interesują nas różne sposoby ujęcia tych zagadnień: teoretyczne, praktyczne i empiryczne, a także rozmaite paradygmaty czasowe: perspektywa współczesna i historyczna. Cenna byłaby również refleksja dotycząca tworzenia i recepcji filmów w różnych krajach w perspektywie porównawczej. Jakie modele produkcji występują? Czy sposób odbioru filmu uwarunkowany jest kulturowo? Jak kształtuje się filmowe trendy i co jest celem takiego działania? Czy to widzowie suwerennie decydują o popularności i wartości filmu, czy może jednak są sterowani przez rozmaite grupy interesów? Odpowiedzi na te pytania mogłyby – jak sądzimy – rzucić nieco więcej światła na to, co zwykło się nazywać kulturą filmową.

Przykładowe obszary tematyczne:

• badania porównawcze różnych systemów produkcji i dystrybucji z uwagi na podział narodowy, geograficzny, polityczny
• koprodukcje jako element polityki kulturalnej
• sieci międzynarodowej/transnarodowej współpracy filmowej
• badania okulograficzne: tzw. eye tracking i jego najnowsze narzędzia a ich faktyczna przydatność w ocenie przekazów medialnych
• festiwale filmowe oraz ich rola w produkcji i dystrybucji: wpływ na kształtowanie kina artystycznego, promowanie nowych trendów, formowanie gustów
• instytucje i działania wokół festiwali (targi, warsztaty, fundusze, sieć powiązań finansowych, instytucjonalnych i towarzyskich z sektorem produkcji)
• polityczne napięcia i uwarunkowania festiwali
• mecenat i jego rola ekonomiczna oraz polityczna w procesie produkcji oraz recepcji (widownia i krytyka filmowa)
• współczesna kinofilia
• kanały dystrybucji filmowej: sieci multipleksów, małe kina, platformy streamingowe, social media (jako sposób dystrybucji materiałów nieprofesjonalnych)
• praktyka wprowadzania na platformy streamingowe tzw. klasyki kina, popularnych seriali z dawnych lat itp. jako idea wtórnego obiegu dystrybucyjnego
• napięcia między branżą kinową a rynkiem streamingu: czy można mówić o trwałych, na nowo ustalonych modelach dystrybucyjnych (premiery filmów choćby na Netfliksie), idących wbrew tradycyjnemu modelowi „kino – telewizja – VHS/DVD/Blu-ray”?
• kultura kinowa w ujęciu współczesnym i historycznym
• piśmiennictwo filmoznawcze (w tym krytyka) jako element kształtowania kultury filmowej

Nr 121 (wiosna 2023)

KINO DLA DZIECI I MŁODZIEŻY

(artykuły przyjmujemy do 12 grudnia 2022 r.)

Wiosną 2013 r. ukazał się numer „Kwartalnika Filmowego” poświęcony tematowi dziecka i filmu, złożony głównie z tekstów dotyczących obrazu dzieciństwa w kinie. Po dziesięciu latach chcielibyśmy powrócić do tego zagadnienia, ale w nieco innym ujęciu. Tym razem pragniemy skupić się na filmie dla dzieci i młodzieży, rozumianym jako obejmująca prawie wszystkie gatunki odrębna gałąź przemysłu filmowego. Badacze, nauczyciele, organizatorzy festiwali, dziennikarze czy dystrybutorzy filmowi różnie rozumieją to pojęcie, w zależności od ich priorytetu i perspektywy teoretycznej. Mimo braku spójnej i powszechnie akceptowanej definicji, generuje on jednak własną, wyrazistą estetykę, prezentuje własne, złożone strategie wizualne oraz narracyjne i ma swoją specyfikę – zarazem określoną dość dokładnie (m.in. przez instytucje przyporządkowujące filmom kategorie wiekowe) i otwartą na różnych, w tym dorosłych adresatów (crossfilming).

Filmy dla dzieci i młodzieży cieszą się coraz większym zainteresowaniem opinii publicznej, mają swoje festiwale i nagrody, ale – mimo rosnącej liczby publikacji na ich temat – badania filmoznawcze w tym obszarze wciąż wydają się niszowe w porównaniu z badaniami np. literaturoznawczymi. Zakładamy, że pole badawcze tomu będą wyznaczać zarówno analizy formalno-estetyczne, jak i – odpowiadająca wielofunkcyjności tych filmów – krytyczna perspektywa interdyscyplinarna (historyczna, teoretyczna, ideologiczna, edukacyjna, psychologiczna, kulturowa, ekonomiczna oraz instytucjonalna).

Przykładowe obszary tematyczne:

• gatunkowość w kinie dla dzieci i młodzieży
• teoretyczne ujęcie filmu dla dzieci i młodzieży
• ewolucja formalna i narracyjna: rosnąca złożoność, podejmowanie tematów wrażliwych, nowe (?) wątki (przemoc, problemy społeczne, śmierć, choroba, płeć, seksualność)
• kino dla dzieci i młodzieży wobec kina dla dorosłych (strategie narracyjne, wątki tematyczne itp.)
• kino dla dzieci i młodzieży a schematyczność
• wpływ ewolucji technologicznej i cyfrowości na przemiany filmu dla dzieci i młodzieży
• polityczne i estetyczne przewartościowania filmów dla dzieci i młodzieży
• propaganda i cenzura w kinie dla dzieci i młodzieży (w ujęciu historycznym oraz narodowym)
• kategorie wiekowe i systemy ocen
• uwarunkowania percepcyjne dzieci i młodzieży z poszczególnych kategorii wiekowych (jak dzieci patrzą na filmy i jak je słyszą; wpływ dźwiękosfery na konstrukcję narracji)
• „wielofunkcyjność” filmów dla dzieci i młodzieży (funkcja kulturalna, pedagogiczna, społeczna, emocjonalna, estetyczna, polityczna i ekonomiczna)
• uniwersalne i narodowe kanony filmów dla dzieci oraz ich przemiany
• kontekst społeczny i polityczny: kino dla dzieci i młodzieży jako zwierciadło problemów oraz kryzysów (np. kryzys uchodźczy, klimatyczny, wojenny)
• wychowawcza, rozwojowa oraz edukacyjna rola kina dla dzieci i młodzieży (alfabetyzacja filmowa)
• crossfilming – atrakcyjność międzypokoleniowa filmów dla dzieci i młodzieży (intertekstualne odniesienia oraz nostalgiczne nawiązania)
• wartość komercyjna filmów dla dzieci i młodzieży: merchandising, licencje
• kino dziecięce/młodzieżowe jako wyraz rzeczywistych młodzieńczych lęków/niepokojów czy ich wyobrażenie konstruowane przez dorosłych?
• adaptacje filmowe klasycznej literatury dziecięcej oraz adaptacja literacka filmu

Nr 122 (lato 2023)

KRAJOBRAZY, PANORAMY, TERYTORIA

(artykuły przyjmujemy do 13 marca 2023 r.)

Namysł nad krajobrazem jest w oczywisty sposób namysłem nad sposobami widzenia: szerokie spojrzenie z dystansu może sugerować obiektywizm, ale jego ceną jest często utrata ostrości i precyzji. Zarazem krajobrazy istnieją w skali geologii i topografii, podczas gdy ludzki wzrok zatrzymuje się na linii horyzontu. Obietnicę przekroczenia tych ograniczeń niosą nowe rozwiązania techniczne, jednak i one funkcjonują w określonych warunkach – technologicznych i dyskursywnych. Już nie tylko perspektywa, ale i panorama może pełnić funkcję formy symbolicznej – formalnego systemu nadającego strukturę temu, co widzimy.

Tematem przewodnim tomu chcielibyśmy uczynić krajobraz – rozumiany nie jako tło filmowych wydarzeń, ale jako ich katalizator, aktywny uczestnik czy wręcz (współ)sprawca, a także jako nieruchome narzędzie prowadzenia narracji. Interesują nas filmowe krajobrazy rzeczywiste i fikcjonalne, naturalne i przekształcone przez człowieka: wiejskie, miejskie, (post)przemysłowe. W jaki sposób pejzaże filmowe są sfunkcjonalizowane w dokumencie i fabule? Czy filmowe „kraj-obrazy” mogą się przyczyniać do stereotypizowania realnych miejsc? Na ile konkretne zabiegi filmowe (jazdy kamery, plany, ujęcia, style montażu) są powiązane z określonymi sposobami ukazywania krajobrazu? Co widać, a czego nie widać w filmowych krajobrazach?

Przykładowe obszary tematyczne:

• krajobraz: żywy, zmienny, dynamiczny, nieuporządkowany – w opozycji do mapy
• sprawczość krajobrazu: przyroda, topografia, architektura jako nie-ludzcy aktorzy
• krajobraz jako reprezentacja perspektywy nie-ludzkiej (bez człowieka/po człowieku/poza człowiekiem), jako to, co przekracza ludzką kontrolę i rozumienie: Mortonowski hiperobiekt, Fisherowski podział na dziwne (weird) i upiorne (eerie)
• krajobrazy fantastyczne: światy zdegradowane, (post)apokaliptyczne, ale też utopijne; pejzaże przyszłości, panoramy nieistniejących światów, współczesne wyobrażenia krajobrazów historycznych
• krajobraz jako pejzaż emocjonalny, obraz stanu wewnętrznego bohaterów (lub jego opozycja)
• filmowe trawestacje pejzażu jako gatunku malarskiego
• set-jetting – próba fizycznego doświadczania filmu przez doświadczenie przestrzeni, w której się rozgrywał
• swojskość/obcość filmowych krajobrazów: operowanie znajomością (pejzaż mityczny, klisze i stereotypy, rozpoznawalne landmarki) oraz zabiegi defamiliaryzacji
• gatunki „krajobrazowe”, np. ecocinema, dokumenty przyrodnicze, filmy podróżnicze
• wpływ przemian technologicznych (np. ujęcia panoramiczne, kino 3D, IMAX) na reprezentacje krajobrazów
• epickość a kameralność w pejzażach filmowych: od panoramy do detalu
• panorama jako światoobraz: model widzenia, rozumienia, posiadania świata
• krajobraz jako narzędzie polityczne (np. w kinie patriotycznym, klimatycznym, dokumencie przyrodniczym) oraz (ukryte?) nacechowanie ideologiczne filmów „krajobrazowych”
• krajobraz jako „nieruchoma” narracja – w jaki sposób, za pomocą jakich elementów, sam pejzaż staje się narzędziem narracyjnym
• pejzaż poza obrazami przyrody: twarze/ciała aktorów, przedmioty, wnętrza traktowane jak krajobrazy
• pejzaż dźwiękowy: filmowa audiosfera jako odpowiednik pejzażu wizualnego (w kinie głównego nurtu oraz tzw. artystycznym czy eksperymentalnym)