CALL FOR PAPERS

Przyjmujemy gotowe artykuły naukowe – w języku polskim lub angielskim – wpisujące się w tematykę planowanych tomów (jak niżej), ale także teksty niezwiązane z wiodącym tematem numeru, zwłaszcza jeśli dotyczą historii kina polskiego, teorii filmu w ujęciu problemowym bądź poruszają kwestie mało dotychczas przebadane. Czekamy również na recenzje naukowe książek filmoznawczych opublikowanych w Polsce bądź dotyczących polskiego kina i mediów.

Nr 134 (lato 2026)

HISTORIOGRAFIA FILMU I KINA

(artykuły przyjmujemy do 9 marca 2026 r.)

Pisanie historii stanowi kategorię kulturową zmienną historycznie: pojawiają się nowe metodologie i informacje, odsłaniają nieoczywiste dotąd konteksty, kształtują swoiste polityki. Dlatego też, jakkolwiek banalnie to brzmi, historiografia nigdy nie jest przezroczysta, zawsze stanowi narrację, a nie jedynie (neutralną ideologicznie) kronikę – by użyć określeń Haydena White’a, największego chyba propagatora idei traktowania historii i literatury jako rzeczy pokrewnych.

Niniejszy tom „Kwartalnika Filmowego” chcielibyśmy poświęcić właśnie kwestiom kształtowania, wymyślania i zapisywania historii filmu oraz kina. Nowa Historia Kina/Filmu nie jest już nowa i wydaje się, że w trzeciej dekadzie XXI w., gdy mamy – jako badaczki i badacze – do dyspozycji coraz więcej źródeł i danych oraz narzędzia ich przetwarzania, możemy objąć refleksją z jednej strony ich przydatność dla historiografii, a z drugiej – współczesne metody tejże, wcześniej niemożliwe bądź niedostępne.

Dodatkowe pole badań mogą stanowić także nieakademickie narracje historycznofilmowe – polityczne, ideologiczne, publicystyczne, fanowskie, autoteliczne. Interesuje nas nie tylko sama teoria pisania historii filmu i kina, ale też jej splot z tekstem filmowym. Jak jedno kształtuje drugie? Co i jak może się pojawić na ekranie właśnie dlatego, że historia filmu wygląda tak, a nie inaczej? Jakie zmiany w metodologii historiograficznej są wymuszane przez konkretne obrazy i narracje filmowe?

Przykładowe obszary tematyczne:

• historiografia filmowa jako przedmiot badań – stan (auto)refleksji nad dziejami i statusem historiografii kina
• nowe metody i metodyki pracy w/na archiwach
• rewizje paradygmatów i narzędzi Nowej Historii Filmu/Kina
• implementacja w badaniach filmoznawczych najnowszych osiągnięć historiografii i metodologii historii
• historiografia w akademii – tryby uprawiania i nauczania
• obecność historiografii filmu i kina w edukacji oraz przestrzeni publicznej
• historiografie narodowe – perspektywy, przesunięcia, przewartościowania
• wpływ historiografii na lekturę kanonu i archiwum
• filmowa historia w budowie: straty i pominięcia, znaleziska i odkrycia
• historiografia filmografii niebyłych: niezrealizowane projekty, niewydeptane ścieżki, zerwane genealogie, brakujące ogniwa
• metarefleksje historiograficzne w dziełach filmowych
• wpływ przemian politycznych, ideologicznych, instytucjonalnych na historiografię filmu – cenzura, propaganda, zapominanie, odzyskiwanie
• inne „pisanie” historii kina/mediów – eseistyka filmowa, historia w blogosferze i vlogosferze
• mówiona historia kina jako historiografia alternatywna

Nr 135 (jesień 2026)

PRZEMIJANIE I STAROŚĆ

(artykuły przyjmujemy do 1 czerwca 2026 r.)

Truizmem jest – zaprzątająca już umysły starożytnych – podszyta tragizmem myśl o przemijaniu doświadczanym od narodzin. Świat i życie ludzi są zdeterminowane przez ciągły proces stawania się i znikania, który wyzwala różnorodne ruchy i zmiany. Jednak nawet przyjmując z pokorą wariabilistyczny pogląd, że stawanie się i przemijanie jest najważniejszą cechą bytu, nieustannie czynimy wysiłki, by pozostawić po sobie widomy i trwały ślad.

Przemijanie towarzyszy nam w codziennym życiu, a także w refleksji i ekspresji artystycznej. Sztuka też przemija, choć często podkreślamy, że cenimy w niej uniwersalność i ponadczasowość. Dziś trudno nam wyobrazić sobie kulturę bez Botticellego, Bacha czy Vivaldiego, a przecież zniknęli z niej (a przynajmniej z pola widzenia) na wiele lat. Świat sztuki to świat gwiazd, w każdej jej dziedzinie i niezależnie od jej wartości. Niegdyś zapomniani artyści (wielcy i przeciętni) oraz prace (mistrzowskie i niezbyt udane) stają się nagle niemal popkulturowymi gwiazdami, ale zapewne są i tacy twórcy oraz takie dzieła, które – mimo dawnej świetności – pozostają dla nas niewidoczne, „obserwując” nas z ukrycia. Przemijalność w sztuce filmowej dotyczy nie tylko jej treści, wartości jej idei, ale i materii. Kino przecież także się starzeje. Przemijają i starzeją się złe i dobre filmy, wielkie aktorskie i reżyserskie sławy, technologie kina, by czasem, niespodziewanie powrócić. Botticelli, aby ponownie zaistnieć, potrzebował słynnego historyka sztuki Ruskina, filmy potrzebują czasami tylko ciekawości i uwagi zwykłych widzów.

Zachęcamy do namysłu nad tym, jak kino tematyzuje przemijanie w wymiarze jednostkowym i społecznym, ideowym i materialnym oraz nad przemijalnością samego kina jako przestrzeni fizycznej oraz filmu jako idei, medium i materii, nad mechanizmami, okolicznościami i konsekwencjami nagłych powrotów oraz przyczynami znikania w niebycie.

 Przykładowe obszary tematyczne:

• przemijanie i nieśmiertelność filmów – słusznie zapomniane lub ponownie odkrywane: nowe interpretacje, wartości, znaczenia
• koniec kanonu – przemijanie czyjego/jakiego kina?
• kino w permanentnym kryzysie przemijania – np. przełom dźwiękowy, zmierzch złotej ery Hollywood, backlash reaganomatografii, kryzys pandemiczny itp.
• koniec kina czy post-kino? nowe formy dystrybucji i przemiany praktyk kulturowych
• ageizm a proces produkcji filmu i funkcjonowanie przemysłu filmowego
• filmowe obrazy przemijania życia i zmieniającego się z wiekiem/czasem podejścia do tego procesu
• estetyka procesu rozpadu i efemeryczności
• relacja z materialnością, z własnym istnieniem i z innymi ludźmi w obliczu dysponowania pozornie nieskończonymi zasobami czasu: co zyskujemy, a co tracimy?
• filmowo-ontologiczny motyw nieśmiertelności oraz mumifikacji czasu i ludzkości
• dialektyka przemijalności i trwałości jako kategorii wzajemnie się warunkujących
• wizualizacja upływu czasu, zjawiska przemijania
• przemijalność – postęp, słuszność dziejowa czy strata?
• przemijalność i upływ czasu jako modele futurystycznej archeologii w fantastyce naukowej
• kontrast między przemijalnością a trwałością w gatunkach filmowych: film katastroficzny (przemijanie) i horror wampiryczny albo o zombie (trwałość) – polityczne, społeczne, kulturowe konteksty ich popularności w danym czasie
• filmy-testamenty: ostatnie dzieła twórców czytane w kluczu świadomości przemijania
• kwestie przetrwania filmu jako materiału i dobra kulturowego
• nostalgia za nośnikami
• problem przemijalności i trwałości nośników filmowych i infrastruktury kinowej