„Choroba tropikalna”, czyli o ludziach, zwierzętach i duchach w filmie Apichatponga Weerasethakula

Krzysztof Loska

krzysztof.loska@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-4078-798X

Abstrakt

Artykuł jest poświęcony  analizie związków między ludźmi i nie-ludźmi oraz wyjaśnieniu procesu „stawania-się-zwierzęciem” (devenir-animal) na przykładzie filmu Choroba tropikalna (Sat pralat, 2004) Apichatponga Weerasethakula. Źródłem inspiracji jest multinaturalistyczny perspektywizm wprowadzony przez Philippe’a Descolę i Eduarda Viveirosa de Castro do etnograficznych badań nad wierzeniami animistycznymi oraz filozofia Gilles’a Deleuze’a i Félixa Guattariego. Odchodząc od antropocentrycznej perspektywy, autor zwraca uwagę na kilka głównych problemów: konieczność podważenia opozycji między naturą i kulturą, zakwestionowania psychicznej nieciągłości między różnymi rodzajami bytów, wskazania na możliwość wyzwolenia człowieka z podmiotowości przez wyrwanie go z ustabilizowanych kategorii (biologicznych, społecznych, kulturowych) oraz otwarcie na relacje z Innymi (zwierzętami, duchami, roślinami).


Słowa kluczowe:

kino tajlandzkie, animal studies, multinaturalistyczny perspektywizm, animizm, Gilles Deleuze, Félix Guattari

Århem, K. (2016). Southeast Asian Animism in Context. W: K. Århem, G. Sprenger (red.), Animism in Southeast Asia (ss. 3-30). London – New York: Routledge.
  Google Scholar

Bakke, M. (2010). Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
  Google Scholar

Barstow, G. (2019). On the Moral Standing of Animals in Tibetan Buddhism. Études mongoles et sibériennes, centrasiatiques et tibétaines, 50, http://journals.open­edition.org/emscat/3865
DOI: https://doi.org/10.4000/emscat.3865   Google Scholar

Beaulieu, A. (2011). The Status of Animality in Deleuze’s Thought. Journal for Critical Animal Studies, 9 (1-2), ss. 69-88.
  Google Scholar

Bednarek, J. (2016). Bartleby i Michael K., czyli dlaczego tylko mężczyzna może stać się innym?. InterAlia, 11b, http://interalia.org.pl/media/11B_2016/bednarek.pdf
  Google Scholar

Bednarek, J. (2017). Życie, które mówi. Nowoczesność i wspólnota zwierzęca. Warszawa: PWN.
  Google Scholar

Bednarek, J. (2011). Życie jako moc deterytorializacji. Pragnienie-produkcja i żywa praca – Deleuze i Guattari. Praktyka Teoretyczna, 2-3, ss. 161-171.
  Google Scholar

Boehler, N. (2011). The Jungle as Border Zone: The Aesthetics of Nature in the Work of Apichatpong Weerasethakul. ASEAS – Austrian Journal of South-East Asian Studies, 4 (2), ss. 290-304. https://doi.org/10.4232/10.
  Google Scholar

Braidotti, R. (2009). Animals, Anomalies, and Inorganic Others: De-oedipalizing the Animal Other. PMLA, 124 (2), ss. 526-532.
DOI: https://doi.org/10.1632/pmla.2009.124.2.526   Google Scholar

Conley, T. (2010). Molar. W: A. Parr (red.) The Deleuze Dictionary (ss. 175-177). Edinburgh: University Press.
  Google Scholar

Creed, B. (2011). Tropical Malady: Film & the Question of the Uncanny Human-Animal. eTropic: Electronic Journal of Studies in the Tropics, 10, ss. 131-140. https://doi.org/10.25120/etropic.10.0.2011.3414
DOI: https://doi.org/10.25120/etropic.10.0.2011.3414   Google Scholar

Deleuze, G. (2007). Postscriptum o społeczeństwach kontroli (tłum. Michał Herer). W: G. Deleuze, Negocjacje 1972-1990 (ss. 183-188). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.
  Google Scholar

Deleuze, G., Guattari, F. (2017). Anty-Edyp. Kapitalizm i schizofrenia, tom 1 (tłum. T. Kaszubski). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
  Google Scholar

Deleuze, G., Guattari, F. (2016). Kafka. Ku literaturze mniejszej (tłum. A. Z. Jaksender, K. M. Jaksender). Kraków: Wydawnictwo Eperons-Ostrogi.
  Google Scholar

Deleuze, G., Guattari, F. (2015). Tysiąc plateau (tłum. Zbiorowe). Warszawa: Wydawnictwo Bęc Zmiana.
  Google Scholar

Descola, Ph. (2013). Beyond Nature and Culture. Chicago: The University of Chicago Press.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226145006.001.0001   Google Scholar

Edwards, P. (2008). Between Song and a Prei: Tracking Cambodian History and Cosmology through Forest. W: A. R. Hansen, J. Ledgerwood (red.), At the Edge of the Forest: Essays on Cambodia, History, and Narrative in Honor of David Chandler (ss. 137-160). Ithaca: Cornell University Press.
  Google Scholar

Fuhrmann, A. (2016). “Tropical Malady”: Same-Sex Desire, Casualness, and the Queering of Impermanence in the Cinema of Apichatpong Weerasethakul. W: A. Fuhrmann, Ghostly Desires: Queer Sexuality and Vernacular Buddhism in Contemporary Thai Cinema (ss. 122-159). Durham: Duke University Press.
  Google Scholar

Herer, M. (2006). Gilles Deleuze. Struktury – maszyny – kreacje. Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Ingawanij, M. A. (2013). Animism and the Performative Realist Cinema of Apichatpong Weerasethakul. W: A. Pick, G. Narraway (red.), Screening Nature Cinema beyond the Human (ss. 91-109). Oxford – New York: Berghahn Books.
  Google Scholar

Kislenko, A. (2004). Culture and Customs in Thailand. Westport: Greenwood Publishing Group.
  Google Scholar

Mercer, N. (2012). Between the Global and the Local: The Cultural Geopolitics of Apichatpong Weerasethakul’s Film Aesthetics. W: S. Abdul Manan, H. Abdul Rahim (red.), Linguistics, Literature and Culture: Millennium Realities and Innovative Practices in Asia (ss. 191-216). Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholar Publishing.
  Google Scholar

Nakajima, T. (1962). “Tiger-Poet”. W: Morris I. (red.), Modern Japanese Stories (ss. 452-463). Clarendon: Charles E. Tuttle Company.
  Google Scholar

Parr, A. (2010). Deterritorialisation, reterritorialization. W: A. Parr (ed.), The Deleuze Dictionary (ss. 69-72). Edinburgh: Edinburgh University Press.
  Google Scholar

Phelps, N. (2004). The Great Compassion. Buddhism and Animal Rights. New York: Lantern Books.
  Google Scholar

Pick, A. (2011). Creaturely Poetics: Animality and Vulnerability in Literature and Film. New York: Columbia University Press.
  Google Scholar

Radman, A. (2014). Sensibility is Ground Zero: On Inclusive Disjunction and Politics of Defatalization. W: R. Braidotti, R. Dolphijn (red.), This Deleuzian Century: Art, Activism, Life (ss. 57-86). Leiden: Brill/Rodopi.
  Google Scholar

Viveiros de Castro, E. (2014). Cannibal Metaphysics: for a Post-structural Anthropology. Minneapolis: Univocal Publishing.
  Google Scholar

Viveiros de Castro E. (2014). Pojęcie gatunku w historii i antropologii (tłum. M. Świda). Teksty Drugie, 5, ss. 159-167.
  Google Scholar

Viveiros de Castro, E. (2017). Kosmologiczna deixis oraz perspektywizm indiański (tłum. M. Filip, K. Chlewińska). Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia, 3, ss. 235-258.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2020-08-26

Cited By / Share

Loska, K. (2020) „«Choroba tropikalna», czyli o ludziach, zwierzętach i duchach w filmie Apichatponga Weerasethakula”, Kwartalnik Filmowy, (110), s. 172–186. doi: 10.36744/kf.144.

Autorzy

Krzysztof Loska 
krzysztof.loska@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0003-4078-798X

Profesor zwyczajny na Uniwersytecie Jagiellońskim, dyrektor Instytutu Sztuk Audiowizualnych tamże, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami; zajmuje się historią filmu, zwłaszcza kinem azjatyckim. Autor stu pięćdziesięciu artykułów naukowych (publikowanych w „Kwartalniku Filmowym”, „Studiach Filmoznawczych”, „Przeglądzie Kulturoznawczym”, „Ekranach”, „Kulturze Współczesnej”, „Ethosie” i in.) oraz dwunastu książek, m.in. Dziedzictwo McLuhana – między nowoczesnością a ponowoczesnością (2001), Hitchcock: autor wśród gatunków (2002), David Cronenberg: rozpad ciała, rozpad gatunku (2003, wspólnie z A. Pitrusem), Tożsamość i media. O filmach Atoma Egoyana (2006), Poetyka filmu japońskiego (2009), Kenji Mizoguchi i wyobraźnia melodramatyczna (2012), Nowy film japoński (2013), Mistrzowie kina japońskiego (2015), Postkolonialna Europa: etnoobrazy współczesnego kina (2016).



Statystyki

Abstract views: 400
PDF downloads: 435


Licencja

Prawa autorskie (c) 2020 Krzysztof Loska

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.


Inne teksty tego samego autora

1 2 3 > >>