Prostota i naturalność. Przestrzeń prywatna i przestrzeń publiczna w filmach Mizoguchiego i Ozu
Abstrakt
Autor skupia się na twórczości Kenji Mizoguchiego i Yasujirō Ozu, podejmując kwestię inscenizacji. Jak zauważa, czynnikiem determinującym naturę obrazu filmowego w dziełach obu reżyserów jest specyficzna architektura wnętrz, całkowicie różna od europejskiej, cechująca się wyrafinowaną prostotą. Odmienność ta dotyczy zarówno przestrzeni prywatnej, jak i publicznej. W swych rozważaniach Loska abstrahuje od stereotypowych wyobrażeń dotyczących orientalizmu, natomiast śledzi obecność określonych zasad na poziomie mise en scėne, w sposobach konstruowania przestrzeni i kompozycji plastycznej kadru, do pewnego stopnia uwarunkowanych przez scenografię i ikonografię. Kwestie te autor analizuje m.in. na przykładzie Późnej wiosny (Banshun, 1949), Opowieści o trzcinie na wietrze (Ukigusa monogatari, 1934) czy Tokijskiego zmroku (Tōkyō boshoku, 1957) Ozu oraz Opowieści o późnych chryzantemach (Zangiku monogatari, 1939) czy Pani Ōyu (Ōyu sama, 1951) Mizoguchiego. Loska twierdzi, że widoczne w tych filmach poszukiwanie naturalności i prostoty jest odzwierciedleniem głębszych zasad filozoficznych i moralnych społeczeństwa japońskiego, a obaj reżyserzy wykorzystują architekturę wnętrz nie tylko w celu przywołania tradycji, ale także dla zbudowania przestrzeni wewnątrzkadrowej.
Słowa kluczowe:
Kenji Mizoguchi, Yasujirō Ozu, kino japońskieBibliografia
Bordwell David, Ozu and the Poetics of Cinema, Princeton: Princeton University Press, 1988, s. 307.
Google Scholar
Burch Nöel, To the Distant Observer: Form and Meaning in the Japanese Cinema, University of California Press, Berkeley 1979.
Google Scholar
Chang Ching-Yu, Japońskie pojęcie przestrzeni, przeł. Dariusz Juruś, w: K. Wilkoszewska (red.), Estetyka japońska, tom 1. Wymiary przestrzeni, Universitas, Kraków 2005, s. 209, 210.
Google Scholar
Engel Heinrich, The Japanese House, Tokyo 1964, s. 249.
Google Scholar
Kozyra Agnieszka, Estetyka zen, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2010, s. 209, 369.
Google Scholar
Kubiak Ho-Chi Beata, Estetyka i sztuka japońska, Universitas, Kraków 2009, s. 67.
Google Scholar
Melanowicz Mikołaj, Literatura japońska. Od VI do połowy XIX wieku, PWN, Warszawa 1994, s. 259, 317.
Google Scholar
Phillips Alastair, Pictures of the Past in the Present: Modernity, Femininity and Stardom in the Postwar Films of Ozu Yasujirō, w: C. Grant, A. Kuhn (red.), Screening World Cinema, Routledge, London 2006, s. 86-100.
Google Scholar
Pierzchała Aneta, Film japoński a kultura europejska. Obcość przezwyciężona, Universitas, Kraków 2005, s. 62, 64.
Google Scholar
Richie Donald, Japanese Cinema: Film Style and National Character, Anchor Books, New York 1971.
Google Scholar
Robert Cohen, Textual Poetics in the Films of Kenji Mizoguchi: A structural Semiotics of Japanese Narrative, University of California, Los Angeles, 1983, s. 328.
Google Scholar
Schrader Paul, Transcendental Style in Film: Ozu, Bresson, Dreyer, University of California Press, Berkeley 1972.
Google Scholar
Tanizaki Jun'ichirō, Pochwała cienia, tłum. H. Lipszyc, w: K. Wilkoszewska (red.), Estetyka japońska, tom 3. Estetyka życia i piękno umierania, Universitas, Kraków 2005, s. 84-85, 89.
Google Scholar
Varley Paul, Kultura japońska, tłum. M. Komorowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego Kraków 2006, s. 136, 177.
Google Scholar
Żeromska Estera, Japoński teatr klasyczny. Korzenie i metamorfozy, tom 1, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2010, s. 281-287.
Google Scholar
Żeromska Estera, Japoński teatr klasyczny. Korzenie i metamorfozy, tom 2, Wydawnictwo Trio, Warszawa 2010, s. 43.
Google Scholar
Autorzy
Krzysztof Loskakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor Instytutu Sztuk Audiowizualnych UJ; zajmuje się filmem japońskim i kulturą współczesną. Opubli kował pracę poświęconą Marshallowi McLuhanowi (Dziedzictwo McLuhana. Między nowoczesnością a ponowoczesnością /2001/), monografie Alfreda Hitchcocka (Hitchcock - autor wśród gatunków /2002/) oraz Atoma Egoyana (Tożsamość i media /2006/). Wspólnie z Andrzejem Pitrusem napisał książkę David Cronenberg: rozpad ciała, rozpad gatunku (2003). Wydał także Poetykę filmu japońskiego (2009), monografię Kenji Mizoguchi i wyobraźnia melodramatyczna (2012) oraz zbiór tekstów Adaptacje literatury japońskiej (2012).
Statystyki
Abstract views: 0PDF downloads: 0
Licencja
Prawa autorskie (c) 2012 Krzysztof Loska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Krzysztof Loska, Pamięć, performans i afekty – temat ludobójstwa w filmach Joshui Oppenheimera , Kwartalnik Filmowy: Nr 111 (2020): Zmysły i afekty
- Krzysztof Loska, „Choroba tropikalna”, czyli o ludziach, zwierzętach i duchach w filmie Apichatponga Weerasethakula , Kwartalnik Filmowy: Nr 110 (2020): Poza człowiekiem
- Krzysztof Loska, Podróż do Nowego Świata. Filmowa fikcja etnograficzna w perspektywie postkolonialnej , Kwartalnik Filmowy: Nr 107 (2019): Podróż, (e)migracja, pielgrzymka
- Krzysztof Loska, Apichatpong Weerasethakul – o polityce i widmach , Kwartalnik Filmowy: Nr 105-106 (2019): Kino wobec transformacji ustrojowych
- Krzysztof Loska, Architektura i japoński kolonializm – filmowy obraz przestrzeni miejskiej w okupowanym Seulu , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Krzysztof Loska, Historie polskich emigrantów w kinie europejskim , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Krzysztof Loska, Z punktu widzenia ludności rdzennej – film jako narzędzie dekolonizacji w Kanadzie , Kwartalnik Filmowy: Nr 116 (2021): Kino i tożsamość społeczna
- Krzysztof Loska, Życie w cieniu elektrowni atomowej (Fukushima – dziesięć lat później) , Kwartalnik Filmowy: Nr 114 (2021): Zanieczyszczenie, brud, skaza
- Krzysztof Loska, Oscar Micheaux i początki kina afroamerykańskiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 117 (2022): Kino nieznane/ukryte
- Krzysztof Loska, Lav Diaz, rewolucja i czas mesjański , Kwartalnik Filmowy: Nr 123 (2023): Tempo i rytm
