Komicy i komiksy. Drugie życie gwiazd kina międzywojennego
Wojciech Świdziński
woyciesz@gmail.comAkademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6840-4069
Abstrakt
W komiksach publikowanych w polskiej prasie dwudziestolecia międzywojennego wyraźny nurt stanowiły humorystyczne historyjki o filmowych komikach. W artykule są omawiane „filmy rysunkowe” (jak wówczas nazywano prasowe komiksy) poświęcone Charliemu Chaplinowi, Patowi i Patachonowi, oraz komiksowe wcielenia gwiazd kina i kabaretu – Kazimierza „Lopka” Krukowskiego i Adolfa „Dodka” Dymszy. Większość tych utworów podkreśla sowizdrzalskie rysy ekranowych komików, co zwłaszcza w przypadku Chaplina stanowiło powrót do jego filmowych początków. W niektórych z komiksów można dopatrzyć się też reminiscencji konkretnych filmów, jak również – zwłaszcza w przypadku Dodka – próby adaptacji specyficznego języka postaci. Trudno określić, na ile owo drugie życie gwiazd ekranu na łamach prasy komponowało się z odbiorem ich filmów. Z pewnością jednak potęgowało popularność, minimalizując bariery między idolami kina a publicznością, która w wyobraźni przenosiła ich przygody w swojskie realia.
Słowa kluczowe:
komiks, dwudziestolecie międzywojenne, Charlie Chaplin, Adolf Dymsza, Kazimierz Krukowski, Pat i PatachonBibliografia
[And. Z.] (1926). Chaplin dawniej i dziś, czyli jak rozwija się artysta filmowy. Kino dla Wszystkich, (13), s. 6.
Google Scholar
Birkholc, R. (2019). Charlie Chaplin w modernizmie wernakularnym polskiego dwudziestolecia międzywojennego. Tekstualia, (2), ss. 19-35.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.3539
Google Scholar
Biskupski, Ł. (2017). Literatura obiegu brukowego. Świat niepospolitych zdarzeń i straszliwych przygód. W: Ł. Biskupski, M. Rawska (red.), Papierowi bandyci. Wypisy z polskojęzycznych powieści obiegu brukowego do 1939 roku (ss. 9-42). Łódź: Przypis.
Google Scholar
Dahl Astrup, J., Braae, M., Ruedel, U. (2022). Towards Preserving a Transnational Comedy Phenomenon: The World of Pat and Patachon. Kosmorama, (281). www.kosmorama.org/artikler/pat-and-patachon
Google Scholar
Dunin, J. (1974). Papierowy bandyta. Książka kramarska i brukowa w Polsce. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
Google Scholar
Dygat, S. (1946). Wspomnienia kinomana. Film, (4), s. 13.
Google Scholar
Inge, M. T. (1991). Charlie Chaplin and the Comic Strips. W: A. Nysenholc (red.), Charlie Chaplin: His Reflection in Modern Times (ss. 161-170). Berlin – New York: De Gruyter Mouton.
DOI: https://doi.org/10.1515/9783110857740.161
Google Scholar
Irzykowski, K. (1977). Dziesiąta muza. Zagadnienia estetyczne kina (wstęp J. Bocheńska). Warszawa: WAiF.
Google Scholar
Kaden-Bandrowski, J. (1930). Z Marszałkowskiej na wyżyny Tybetu. Kino, (1), s. 3.
Google Scholar
Kosińska, K. (2009). Manewry tożsamościowe. Kobieta jako mężczyzna i mężczyzna jako kobieta w przedwojennym polskim kinie komediowym. W: S. Jagielski, A. Morstin-Popławska (red.), Ciało i seksualność w kinie polskim (ss. 25-41). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Krukowski, K. (1957). Moja Warszawka. Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza.
Google Scholar
Krzyżanowski, J., Hernas, C. (red.) (1985). Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny (t. 2). Warszawa: PWN.
Google Scholar
Kurek, J. (1928). Jeszcze przeciw Patowi i Patachonowi. Kino dla Wszystkich, (57), s. 11.
Google Scholar
Lefèvre, P. (2006). The Battle over the Balloon: The Conflictual Institutionalization of the Speech Balloon in Various European Cultures. Image and Narrative, (14). www.imageandnarrative.be/inarchive/painting/pascal_levevre.htm
Google Scholar
Lubelski, T. (2011). Polska Szkoła Filmowa na tle rodzimego kina. W: T. Lubelski, I. Sowińska, R. Syska (red.), Historia kina, t. 2. Kino klasyczne (ss. 935-992). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Rusek, A. (2001). Tarzan, Matołek i inni. Cykliczne historyjki obrazkowe w latach 1919-1939. Warszawa: Biblioteka Narodowa.
Google Scholar
Rusek, A. (2023). Kraina zapomnianych przodków. Cykliczne historyjki obrazkowe w Polsce w latach 1919-1939. Szczecin: Ongrys.
Google Scholar
Sitkiewicz, P. (2012). Miki i myszy. Walt Disney i film rysunkowy w przedwojennej Polsce. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Surówka, B. (1980). Było – minęło. Katowice: Śląsk.
Google Scholar
Szyłak, J. (2009). Komiks: świat przerysowany. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Świdziński, W. (2015). Co było grane? Film zagraniczny w Polsce w latach 1918-1939 na przykładzie Warszawy. Warszawa: Instytut Sztuki PAN.
Google Scholar
Żółkiewski, S. (1973). Kultura literacka (1918-1932). Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar
Autorzy
Wojciech Świdzińskiwoyciesz@gmail.com
Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza Polska
https://orcid.org/0000-0001-6840-4069
Doktor nauk humanistycznych, teatrolog i filmoznawca, adiunkt w Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, członek Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. Opublikował książkę Co było grane? Film zagraniczny w Polsce w latach 1918-1929 na przykładzie Warszawy (2015). Jest także autorem opracowania naukowego zbioru felietonów filmowych Andrzeja Własta Dziesiąta Muza (Impresje). Felietony filmowe z lat 1923-1924 (2017). Artykuły naukowe i popularnonaukowe publikował m.in. w „Kwartalniku Filmowym”, „Ekranach”, „Pleografie” i „Stolicy”.
Statystyki
Abstract views: 187PDF downloads: 118
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Wojciech Świdziński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Wojciech Świdziński, Film zakulisowy jako gatunek i zwierciadło społeczne , Kwartalnik Filmowy: Nr 116 (2021): Kino i tożsamość społeczna
- Wojciech Świdziński, Benshi w „yoseba”, czyli śladami innych cieni , Kwartalnik Filmowy: Nr 116 (2021): Kino i tożsamość społeczna
- Wojciech Świdziński, Opis obyczajów bywalców filmowej Atlantydy , Kwartalnik Filmowy: Nr 111 (2020): Zmysły i afekty
- Wojciech Świdziński, Zmienność upodobań – zmienność perspektywy , Kwartalnik Filmowy: Nr 121 (2023): Kino i młoda widownia
- Wojciech Świdziński, Czy da się określić, kto był królem śmiechu? Uwagi o badaniach recepcji filmu w Polsce międzywojennej , Kwartalnik Filmowy: Nr 127 (2024): Filmoznawstwo empiryczne
- Wojciech Świdziński, Zrób sobie uniwersum, czyli anatomia współczesnego filmu komiksowego , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Wojciech Świdziński, Skąd zrywa się wiatr. Zachodnie inspiracje w twórczości Hayao Miyazakiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 91 (2015): Film między muzyką pop a popkulturą
- Wojciech Świdziński, „Dziesiąta Muza (Impresje)”. Felietonistyka filmowa Andrzeja Własta z lat 1923-1924 , Kwartalnik Filmowy: Nr 86 (2014): Wymiary czasu
