Film zakulisowy jako gatunek i zwierciadło społeczne
Wojciech Świdziński
woyciesz@gmail.comAkademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-6840-4069
Abstrakt
Artykuł jest próbą charakterystyki nieopisanego dotąd zjawiska – filmu zakulisowego. Jego schemat fabularny opiera się na śledzeniu procesu powstawania spektaklu teatralnego od castingu po udaną premierę, do której dochodzi pomimo licznych perypetii. Ważną jego cechą jest przedstawienie zespołu teatralnego jako mikrospołeczności o potencjale metafory społecznej. Za prototyp gatunku można uznać backstage musical Busby’ego Berkeleya. W kolejnych dekadach nawiązywali do niego lub dekonstruowali jego struktury między innymi John Cassavetes, Bob Fosse, Carlos Saura, a ostatnio Alejandro González Iñárritu. Krzysztof Kieślowski i Agnieszka Holland w filmach należących do nurtu moralnego niepokoju w autorski sposób wykorzystali formułę filmu zakulisowego, by opowiedzieć o utracie złudzeń i zakwestionować ideę zespołu. Sugerowali przy tym, by ich filmy odczytywać nie jako krytykę instytucji teatru, lecz uniwersalne metafory społeczne.
Słowa kluczowe:
film zakulisowy, teatr, Busby Berkeley, John Cassavetes, Krzysztof Kieślowski, Agnieszka HollandBibliografia
Altman, R. (1987). The American Film Musical. Bloomington: Indiana University Press.
Google Scholar
Chandler, D. (1997). An Introduction to Genre Theory, http://www.aber.ac.uk/media/Documents/intgenre/chandler_genre_theory.pdf
Google Scholar
Dobrowolski, P. (2014). Historie równoległe, zbieżne, przeciwstawne. Teatr dramatyczny w filmie jako alternatywa i dopełnienie fabuły. Kwartalnik Filmowy, (87-88), ss. 32-43.
Google Scholar
Durys, E. (2009). Mieliśmy tu mały problem... O twórczości Johna Cassavetesa. Kraków: Rabid.
Google Scholar
Gavron, L. (2016). John Cassavetes in Los Angeles. W: G. Oldham (red.), John Cassavetes: Interviews (ss. 111-122). Jackson: University Press of Mississippi.
Google Scholar
Kieślowski, K. (1997). O sobie. Kraków: Znak.
Google Scholar
Kłopocka, I. (2008, 6 września). Agnieszka Holland: Aktorzy to rasa. Nowa Trybuna Opolska. https://nto.pl/agnieszka-holland-aktorzy-to-rasa/ar/4096943
Google Scholar
Majewski, T., Rejniak-Majewska, A. (2009). „Herbarium czystych zewnętrzności”: Siegfried Kracauer, Busby Berkeley, Sherrie Levine. Estetyka i Krytyka, (15-16), ss. 64-87.
Google Scholar
Nadgrodkiewicz, G. (2020). Architektonika teatru – struktura filmu – zakamarki umysłu. Nowojorskie pasaże „Birdmana”. Kwartalnik Filmowy, (109), ss. 6-22.
DOI: https://doi.org/10.36744/kf.275
Google Scholar
Shakespeare, W. (1999). Jak wam się podoba (tłum. Cz. Miłosz). W: W. Shakespeare, Dwanaście dramatów, tom 2 (ss. 143-279). Warszawa: Świat Książki.
Google Scholar
Tes, U. (2001). Zakłócony sen Hollywoodu – kino Johna Cassavetesa. Ha!art, (2), ss. 25-27.
Google Scholar
Wyżyńska, D. (2009, 4 maja). Holland o „Aktorach prowincjonalnych”, https://wyborcza.pl/1,76842,6569687,Holland_o__Aktorach_prowincjonalnych_.html
Google Scholar
Zawiśliński, S., Kieślowski, K. (1994). Jeden na jednego. Rozmawiają Krzysztof Kieślowski i Stanisław Zawiśliński. W: S. Zawiśliński (red.), Kieślowski bez końca (ss. 9-45). Warszawa: Skorpion.
DOI: https://doi.org/10.5040/9780571344406.0033
Google Scholar
Autorzy
Wojciech Świdzińskiwoyciesz@gmail.com
Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza Polska
https://orcid.org/0000-0001-6840-4069
Doktor nauk humanistycznych, teatrolog i filmoznawca, wykładowca Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, członek Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. Opublikował książkę Co było grane? Film zagraniczny w Polsce w latach 1918-1929 na przykładzie Warszawy (2015). Jest także autorem opracowania naukowego zbioru felietonów filmowych Andrzeja Własta. Artykuły naukowe i popularnonaukowe publikował m.in. w „Kwartalniku Filmowym”, „Ekranach”, „Pleografie” i „Stolicy”.
Statystyki
Abstract views: 334PDF downloads: 270
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Wojciech Świdziński
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Wojciech Świdziński, Benshi w „yoseba”, czyli śladami innych cieni , Kwartalnik Filmowy: Nr 116 (2021): Kino i tożsamość społeczna
- Wojciech Świdziński, Opis obyczajów bywalców filmowej Atlantydy , Kwartalnik Filmowy: Nr 111 (2020): Zmysły i afekty
- Wojciech Świdziński, Komicy i komiksy. Drugie życie gwiazd kina międzywojennego , Kwartalnik Filmowy: Nr 125 (2024): Kino jako maszyna pamiętania
- Wojciech Świdziński, Zmienność upodobań – zmienność perspektywy , Kwartalnik Filmowy: Nr 121 (2023): Kino i młoda widownia
- Wojciech Świdziński, Czy da się określić, kto był królem śmiechu? Uwagi o badaniach recepcji filmu w Polsce międzywojennej , Kwartalnik Filmowy: Nr 127 (2024): Filmoznawstwo empiryczne
- Wojciech Świdziński, Zrób sobie uniwersum, czyli anatomia współczesnego filmu komiksowego , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Wojciech Świdziński, Skąd zrywa się wiatr. Zachodnie inspiracje w twórczości Hayao Miyazakiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 91 (2015): Film między muzyką pop a popkulturą
- Wojciech Świdziński, „Dziesiąta Muza (Impresje)”. Felietonistyka filmowa Andrzeja Własta z lat 1923-1924 , Kwartalnik Filmowy: Nr 86 (2014): Wymiary czasu
