Między awangardowym eksperymentem a tanim horrorem. Ekranizacje twórczości Edgara Allana Poe przed 1939 rokiem

Wojciech Świdziński

Abstrakt

Kino przed 1939 rokiem fascynowało się pisarstwem i osobą Edgara Allana Poe. W istotny sposób wpłynęło także na recepcję jego twórczości. Przed II wojną światową Poe był obok Shakespeare'a, Conan Doyle'a i Dumasa najchętniej ekranizowanym pisarzem - nie tylko w USA, ale także w Europie. Jako wywodzący się z Południa autor narodowy zwrócił uwagę D. W. Griffitha i innych hollywoodzkich pionierów. Interesowało się nim środowisko nowojorskiej awangardy, czego dowodem jest eksperymentalny Upadek Domu Usherów (1928) Watsona i Webbera. W Europie zainicjowany przez Baudelaire'a kult Poego kontynuowali najznamienitsi przedstawiciele świata kultury i sztuki: Paul Valéry, Claude Debussy, Hanns Heinz Ewers, Karol Irzykowski. Twórcy filmowi nie pozostawali w tyle. Świadczą o tym dwa arcydzieła kina niemego: Student z Pragi (1913), inspirowany Williamem Wilsonem, oraz Upadek Domu Usherów (1928) Jeana Epsteina. W latach 30. pałeczkę pierwszeństwa przejęli hollywoodzcy twórcy kina grozy. Powstał wówczas cykl niskobudżetowych produkcji, nie tyle mierzących się z twórczością Poego, ile żerujących na niej. To zawłaszczenie wydaje się jednym z najciekawszych momentów w dziejach dwudziestowiecznej recepcji twórczości Poego.