Osobisty notatnik artystów. „Pillow Book” Petera Greenawaya

Małgorzata Radkiewicz

Abstrakt

Radkiewicz twierdzi, że kluczowy dla analizy filmu Greenawaya jest jego tytuł, będący bezpośrednim nawiązaniem do specjalnego japońskiego pamiętnika przechowywanego w pudełku przy zagłówku łóżka. Poduszka pełni w filmie różne funkcje, ale zawsze związana jest z twórczą aktywnością kobiet. Czyniąc uwagi w duchu krytyki feministycznej, Radkiewicz zauważa, że w kulturze japońskiej książki do poduszki były jedną z niewielu dostępnych form ekspresji dla kobiet, które miały niewielki margines wolności. Obok opisów realiów życia codziennego i licznych dygresji na tematy światopoglądowe, tego typu kobiece pamiętniki niosły ze sobą silny przekaz emocjonalny. Bohaterka, która odziedziczyła książkę po krewnej, konfrontuje teraźniejszość z przeszłością, swoją pozycję w świecie z pozycją zajmowaną przez kobiety w przeszłości. Uprawia jednak szczególny rodzaj kaligrafii – pisze na ciałach swoich kochanków. Film Greenawaya oprócz tego, że przedstawia wydarzenia typowe dla japońskiej kultury, w której tradycja zawsze zderza się ze zdominowaną przez technologię teraźniejszością, mówi wiele o tym, jaką pozycję zajmuje literatura i artysta. Struktura filmu i jego oprawa wizualna są silnie związane z ikonografią sztuki japońskiej, ale od strony technicznej film jest osiągnięciem technologii audiowizualnych. Ten film to spotkanie Orientu i Zachodu, nie pozbawione ironii i wzajemnej fascynacji.