Abiekt i trauma historyczna w „Wichrowych Wzgórzach” Andrei Arnold
Natasza Korczarowska
natasza.korczarowska@uni.lodz.plUniwersytet Łódzki (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3130-128X
Abstrakt
Według Thomasa Elsaessera teoretyczna koncepcja abiektu Julii Kristevej przekroczyła granice psychoanalizy, zyskując krytyczne wsparcie w naukach społecznych i kulturowych jako tryb oporu wykraczający poza problem bycia ofiarą. Aby przetestować aplikowalność koncepcji Kristevej do celów analizy filmu, autorka wybrała adaptację Wichrowych Wzgórz (2011) Andrei Arnold. Tekst filmowy autorka pozycjonuje w szerszym kontekście tradycji kina dziedzictwa (dark heritage), w paradygmacie kina abiektalnego Elsaessera (nawiedzenie przez traumatyczną historię) oraz w teorii intertekstualności Kristevej (zakłócenie porządku politycznego/społecznego/kulturowego). Zrealizowana przez Arnold wersja klasycznej powieści gotyckiej akcentuje abiektalny charakter „monstrualnego Innego” za pośrednictwem ciała, rasy i etniczności. Autorka bada, do jakiego stopnia film może skonfrontować nas z trzema zasadniczymi trybami abiekcji: abiektalną przemocą, abiektalnym językiem i abiektalnym ja.
Słowa kluczowe:
Julia Kristeva, Andrea Arnold, abiekt, kino dziedzictwa, kino abiektalne, niesamowite, wstrętBibliografia
Alexander, J. C. (2012). Trauma: A Social Theory. Cambridge: Polity Press.
Google Scholar
Bangert, A. (2016). Facing Dark Heritage: The Legacy of Nazi Perpetrators in German-Language Film. W: P. Cooke, R. Stone (red.), Screening European Heritage: Creating and Consuming History on Film (ss. 107-126). London: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1057/978-1-137-52280-1_6
Google Scholar
Bataille, G. (1992). Literatura a zło (tłum. M. Wodzyńska-Walicka). Kraków: Oficyna Literacka.
Google Scholar
Brontë, E. (2017). Wichrowe Wzgórza (tłum. H. Pasierska). Warszawa: Prószyński i S-ka.
Google Scholar
Butler, J. (2010). Walczące słowa. Mowa nienawiści i polityka performatywu (tłum. A. Ostolski). Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Google Scholar
Carroll, N. (2011). Filozofia sztuki masowej (tłum. M. Przylipiak). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Courtine, J.-J. (2020). Ciało anormalne. Historia i antropologia kulturowa ułomności (tłum. K. Belaid, T. Stróżyński). W: J-J. Courtine (red.), Historia ciała. Różne spojrzenia. Wiek XX (ss. 189-241). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Douglas, M. (2007). Czystość i zmaza (tłum. M. Bucholc). Warszawa: PIW.
Google Scholar
Elsaesser, T. (2019). European Cinema and Continental Philosophy: Film as Thought Experiment. New York: Bloomsbury.
DOI: https://doi.org/10.5040/9781501396311
Google Scholar
Frydryczak, B. (2013). Krajobraz. Od estetyki „the picturesque” do doświadczenia topograficznego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Google Scholar
Gilbert, S., Gubar, S. (1984). The Madwoman in the Attic: The Woman Writer and the Nineteenth-Century Literary Imagination. New Haven: Yale University Press.
Google Scholar
Gołębiewska, M. (2015). Afektywne intencje w performatyce Johna L. Austina a kulturowa prawomocność. W: R. Nycz, A. Łebkowska, A. Dauksza (red.), Kultura afektu – afekty w kulturze. Humanistyka po zwrocie afektywnym (ss. 135-150). Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN.
Google Scholar
Goodnow, K. (2010). Kristeva in Focus: From Theory to Film Analysis. Oxford: Berghahn Books.
Google Scholar
Groot, J. de (2016). Consuming History: Historians and Heritage in Contemporary Popular Culture. New York: Routledge.
DOI: https://doi.org/10.4324/9781315640754
Google Scholar
Haefele-Thomas, A. (2012). Queer Others in Victorian Gothic: Transgressing Monstrosity. Cardiff: University of Wales Press.
Google Scholar
Higson, A. (2003). English Heritage, English Cinema: Costume Drama Since 1980. Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar
Higson, A. (2011). Film England: Culturally English Filmmaking Since the 1990s. London: I. B. Tauris.
DOI: https://doi.org/10.5040/9780755698097
Google Scholar
Hogle, J. (2012). Introduction: The Gothic in Western Culture. W: J. Hogle (red.), The Cambridge Companion to Gothic Fiction (ss. 1-20). Cambridge: Cambridge University Press.
DOI: https://doi.org/10.1017/CCOL0521791243.001
Google Scholar
Hurley, K. (2012). British Gothic Fiction. W: J. Hogle (red.), The Cambridge Companion to Gothic Fiction (ss. 189-208). Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar
Jameson, F. (1982). The Political Unconscious: Narrative as a Socially Symbolic Act. New York: Cornell University Press.
Google Scholar
Khair, T. (2009). The Gothic, Postcolonialism and Otherness: Ghost from Elsewhere. Hampshire: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1057/9780230251045
Google Scholar
Kiely, R. (1973). The Romantic Novel in England. Cambridge: Harvard University Press.
DOI: https://doi.org/10.4159/harvard.9780674863996
Google Scholar
Kitliński, T. (2001). Obcy jest w nas. Kochać według Julii Kristevej. Kraków: Aureus.
Google Scholar
Kristeva, J. (1991). Strangers to Ourselves. New York: Columbia University Press.
Google Scholar
Kristeva, J. (2007). Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie (tłum. M. Falski). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Malchow, H. L. (1996). Gothic Images of Race in Nineteenth-Century Britain. Redwood City: Stanford University Press.
Google Scholar
Matless, D. (2016). Landscape and Englishness. London: Reaktion Books.
Google Scholar
Menninghaus, W. (2009). Wstręt. Teoria i historia (tłum. G. Sowiński). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Mulvey-Roberts, M. (2016). Dangerous Bodies: Historicising the Gothic Corporeal. Manchester: Manchester University Press.
DOI: https://doi.org/10.7228/manchester/9780719085413.001.0001
Google Scholar
O’Callaghan, C., Stewart, M. (2020). Heathcliff, Race and Adam Low’s Documentary, “A Regular Black: The Hidden Wuthering Heights” (2010). Brontë Studies, 45, ss. 156-167. http://doi.org/10.1080/14748932.2020.1715045
DOI: https://doi.org/10.1080/14748932.2020.1715045
Google Scholar
Palmer, P. (2012). The Queer Uncanny: New Perspectives on the Gothic. Cardiff: University of Wales Press.
Google Scholar
Powrie, P. (2001). On the Threshold Between Past and Present. W: J. Ashby, A. Higson (red.), British Cinema, Past and Present (ss. 316-326). New York: Routledge.
Google Scholar
Said, E. (2009). Kultura i imperializm (tłum. M. Wyrwas-Wiśniewska). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Sjöholm, C. (2005). Kristeva and the Political. Oxon: Routledge.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203326954
Google Scholar
Środa, M. (2020). Obcy, inny, wykluczony. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Vickroy, L. (2002). Trauma and Survival in Contemporary Fiction. Charlottesville: University of Virginia Press.
Google Scholar
Žižek, S. (2001). Przekleństwo fantazji (tłum. A. Chmielewski). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Autorzy
Natasza Korczarowskanatasza.korczarowska@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0003-3130-128X
Dr hab., profesor w Katedrze Filmu i Mediów Audiowizualnych Instytutu Kultury Współczesnej Uniwersytetu Łódzkiego. Specjalizuje się w historii filmu polskiego, europejskim kinie współczesnym i problematyce historiofotii. Opublikowała książki: Ojczyzny prywatne (2007) oraz Inne spojrzenie (2013, poświęcona wyobrażeniom historii w polskim filmie fabularnym po 1965 r.). Od 2008 r. współpracuje z Polskim Instytutem Sztuki Filmowej oraz Filmoteką Narodową – Instytutem Audiowizualnym przy projekcie edukacyjnym Akademia Polskiego Filmu.
Statystyki
Abstract views: 710PDF downloads: 341
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Natasza Korczarowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Natasza Korczarowska, „Heritage is Dead! Long Live Heritage!” Kino brytyjskie w obliczu kryzysu politycznego , Kwartalnik Filmowy: Nr 105-106 (2019): Kino wobec transformacji ustrojowych
- Natasza Korczarowska, „Kidults”, skonsumowana nostalgia i amerykańskie filmy dla młodzieży z lat 80. (oraz ich współczesne symulakra) , Kwartalnik Filmowy: Nr 121 (2023): Kino i młoda widownia
- Natasza Korczarowska, Amerykańskie seriale „true crime” o seryjnych mordercach w streamingu , Kwartalnik Filmowy: Nr 124 (2023): Streaming
- Natasza Korczarowska, Muzeum w żałobie. Architektoniczne elegie Aleksandra Sokurowa , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Natasza Korczarowska, Funkcje „znaczącego ujęcia” w popularnym wariancie „puzzle films” , Kwartalnik Filmowy: Nr 118 (2022): Jedno ujęcie
- Natasza Korczarowska, Broniąc Kolskiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 117 (2022): Kino nieznane/ukryte
- Natasza Korczarowska, Podwojone ciała i trauma. Figura sobowtóra w gatunku fantastyki naukowej , Kwartalnik Filmowy: Nr 126 (2024): Fantastyka, fantasy, fantazmat
- Natasza Korczarowska, Heroiczni mężczyźni i nieobecne kobiety , Kwartalnik Filmowy: Nr 124 (2023): Streaming
- Natasza Korczarowska, Pamięć w kinie/pamięć po kinie , Kwartalnik Filmowy: Nr 125 (2024): Kino jako maszyna pamiętania
- Natasza Korczarowska, O melancholii święta , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu