Funkcje „znaczącego ujęcia” w popularnym wariancie „puzzle films”
Natasza Korczarowska
natasza.korczarowska@uni.lodz.plUniwersytet Łódzki (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3130-128X
Abstrakt
Autorka koncentruje się na „znaczących ujęciach” w popularnym (w opozycji do bieguna heavy weight) wariancie puzzle films. Ujęcie jest identyfikowane jako znaczące, jeśli pełni uprzywilejowaną rolę w strukturze tekstu filmowego. Aby uchwycić znaczenie (w aspekcie wytwarzania sensów) analizowanego ujęcia, autorka skupia się na jego dwóch fundamentalnych funkcjach: rozpoznania (prowadzącego do „od-opowiedzenia” i rekontekstualizacji fabuły) i zawieszenia (otwierającego tekst na ambiwalentne i sprzeczne interpretacje). Artykuł został zainspirowany pracami Kristin Thompson poświęconymi dominancie definiowanej jako element jednoczący wszystkie aspekty dzieła. Według Thompson niespodzianka rządzi formą – od całościowego kształtu opowiadania aż po poziom pojedynczego zdania. Autorka dowodzi, że „niespodzianka” stanowi dominantę w puzzle films, a „pojedyncze zdanie” – na poziomie metaforycznym – może być postrzegane jako ekwiwalent ujęcia filmowego. Wybrane filmy zostały umieszczone w kontekście kognitywizmu (Bordwell, Thompson) i narratologii (McHale).
Słowa kluczowe:
znaczące ujęcie, puzzle films, narratologia, kognitywizmBibliografia
Arystoteles. (2004). Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka (tłum. H. Podbielski). Warszawa: PWN.
Google Scholar
Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji (tłum. E. Krzempek). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Barczyk, Ł. (2017). Drzwi percepcji. Analiza filmu „Lśnienie” jako punkt wyjścia do rozważań o metodzie twórczej Stanleya Kubricka. Łódź: Wydawnictwo PWSFTviT.
Google Scholar
Barratt, D. (2009). „Twist Blindness”: Of Primacy, Priming, Schemas, and Reconstructive Memory in a First-Time Viewing of „The Sixth Sense”. W: W. Buckland (red.), Puzzle Films: Complex Storytelling in Contemporary Cinema (ss. 62-86). Chichester: Blackwell Publishing Ltd.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781444305708.ch3
Google Scholar
Bennett, J. (2005). Empathic Vision: Affect, Trauma, and Contemporary Art. Stanford: Stanford University Press.
DOI: https://doi.org/10.1515/9781503625006
Google Scholar
Bordwell, D. (1991). Making Meaning. Cambridge: Harvard University Press.
Google Scholar
Bordwell, D. (2006). The Way Hollywood Tells It: Story and Style in Modern Movies. Berkeley: University of California Press.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520932326
Google Scholar
Bordwell, D. (2008). Narration in the Fiction Film. London: Routledge.
Google Scholar
Buckland, W. Making Sense of „Lost Highway”. W: W. Buckland (red.), Puzzle Films: Complex Storytelling in Contemporary Cinema (ss. 42-61). Chichester: Blackwell Publishing Ltd.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781444305708.ch2
Google Scholar
Cameron, A., Misek, R. (2014). Modular Spacetime in the „Intelligent” Blockbuster. W: W. Buckland (red.), Hollywood Puzzle Films (ss. 109-124). New York: Routledge.
Google Scholar
Caroll, N. (2011). Filozofia sztuki masowej (tłum. M. Przylipiak). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Cocks, G. (2004). The Wolf at the Door: Stanley Kubrick, History & Holocaust. New York: Peter Lang Publishing.
Google Scholar
Connelly, T. (2019). Cinema of Confinement. Evaston: Northwestern University Press.
Google Scholar
Deleuze, G. (2008). Kino (tłum. J. Margański). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Elsaesser, T. (2009). The Mind-Game Film. W: W. Buckland (red.), Puzzle Films: Complex Storytelling in Contemporary Cinema (ss. 13-41). Chichester: Blackwell Publishing Ltd.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781444305708.ch1
Google Scholar
Elsaesser, T. (2018). Kino gier umysłowych (tłum. M. Przylipiak). W: T. Elsaesser (wstęp i red. naukowa M. Przylipiak), Kino – maszyna myślenia. Refleksje nad kinem epoki cyfrowej (ss. 29-56). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar
Elsaesser, T., Hagener, M. (2015). Teoria filmu. Wprowadzenie przez zmysły (tłum. K. Wojnowski). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Fairfax, D. (2020). The Anxiety of Interpretation: „The Shinning, Room 237” and Film Criticism. W: J. Szaniawski (red.), After Kubrick: A Filmmaker’s Legacy (ss. 195-211). New York: Bloomsbury.
DOI: https://doi.org/10.5040/9781501347672.0014
Google Scholar
Kaczmarczyk, K. (2017). O podstawowych założeniach narratologii transmedialnej i o jej miejscu wśród narratologii klasycznych i postklasycznych. W: K. Kaczmarczyk (red.), Narratologia transmedialna. Teorie, praktyki, wyzwania (ss. 21-62). Kraków: Universitas.
Google Scholar
King, G. (2014). Unraveling the Puzzle of „Inception”. W: W. Buckland (red.), Hollywood Puzzle Films (ss. 57-71). New York: Routledge.
Google Scholar
King, G. (2019). Positioning Art Cinema: Film and Cultural Value. London: I. B. Tauris.
DOI: https://doi.org/10.5040/9781788318945
Google Scholar
Kiss, M., Willemsen, S. (2017). Impossible Puzzle Films: A Cognitive Approach to Contemporary Complex Cinema. Edinburgh: Edinburgh University Press.
DOI: https://doi.org/10.3366/edinburgh/9781474406727.003.0003
Google Scholar
Kovács, A. (2007). Screening Modernism: European Art Cinema, 1950-1980. Chicago: The University of Chicago Press.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226451664.001.0001
Google Scholar
Kristeva, J. (2007). Czarne słońce. Depresja i melancholia (tłum. M. Markowski, R. Ryziński). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Królikiewicz, G. (2012). Różyczka. Próba analizy filmu Orsona Wellesa „Obywatel Kane”. Łódź: Wydawnictwo PWSFTviT.
Google Scholar
Laass, E. (2008). Broken Taboos, Subjective Truths: Forms and Functions of Unreliable Narration in Contemporary American Cinema. Trier: WVT.
Google Scholar
Littschwager, S., (2019). Making Sense of Mind-Game Films: Narrative Complexity, Embodiment, and the Senses. New York – London: Bloomsbury.
DOI: https://doi.org/10.5040/9781501337079
Google Scholar
Lowenstein, A. (2015). Moment alegoryczny (tłum. J. Burzyński). W: T. Łysak (red.), Antologia studiów nad traumą (ss. 285-311). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Łysak, T. (2015). Trauma – od genealogii pojęcia do studiów nad traumą. W: T. Łysak (red.), Antologia studiów nad traumą (ss. 5-30). Kraków: Universitas.
Google Scholar
McHale, B. (2012). Powieść postmodernistyczna (tłum. M. Płaza). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Mulvey, L. (2010) Z drewnianej chaty do Xanadu. Psychoanaliza i historia w „Obywatelu Kanie” (tłum. I. Noszczyk). W: L. Mulvey, Do utraty wzroku. Wybór tekstów (red. K. Kuc, L. Thompson) (ss. 190-208). Kraków: Korporacja ha!art.
Google Scholar
Naremore, J. (1989). The Magic World of Orson Welles. University Park: Southern Methodist University Press.
Google Scholar
Ohler, P. (1998). Kognitywna teoria percepcji filmu (tłum. J. Ostaszewski). W: J. Ostaszewski (red.), Kognitywna teoria filmu (ss. 330-345). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszyński.
Google Scholar
Ostaszewski, J. (1998). Wprowadzenie. W: J. Ostaszewski (red.), Kognitywna teoria filmu (ss. 7-30). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszyński.
Google Scholar
Ostaszewski, J. (2021). O narracji epistemicznie niejednoznacznej. Niewiarygodność w kinie gier umysłowych. Ethos, (34), ss. 269-297.
Google Scholar
Palmer, R. Barton (2009). The Shining and Anti-Nostalgia: Postmodern Notions of History. W: J. Abrams (red.), The Philosophy of Stanley Kubrick (ss. 201-218). Lexington: The University Press of Kentucky.
Google Scholar
Poulaki, M. (2014). Puzzled Hollywood and the Return of Complex Films. W: W. Buckland (red.), Hollywood Puzzle Films (ss. 35-53). New York: Routledge.
Google Scholar
Rimmon-Kenan, S. (1983). Narrative Fiction: Contemporary Poetics. London: Methuen.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203130650
Google Scholar
Soulages, F. (2007). Estetyka fotografii. Strata i zysk. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Steward, G. (2014). Fourth Dimensions, Seventh Senses: The Work of Mind-Gaming in the Age of Electronic Reproduction. W: W. Buckland (red.), Hollywood Puzzle Films (ss. 168-184). New York: Routledge.
Google Scholar
Thompson, K. (1988). Breaking the Glass Armor: Neoformalist Film Analysis. Princeton: Princeton University Press.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780691213156
Google Scholar
Thompson, K. (1998). Nuda na plaży. Banalność i humor w „Wakacjach pana Hulot” (tłum. J. Ostaszewski). W: J. Ostaszewski (red.), Kognitywna teoria filmu (ss. 89-111). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszyński.
Google Scholar
Thompson, K. (1999). Storytelling in the New Hollywood: Understanding Classical Narrative Technique. Cambridge: Harvard University Press.
Google Scholar
Autorzy
Natasza Korczarowskanatasza.korczarowska@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0003-3130-128X
Dr hab., profesor w Katedrze Filmu i Mediów Audiowizualnych Instytutu Kultury Współczesnej Uniwersytetu Łódzkiego. Specjalizuje się w historii filmu polskiego, europejskim kinie współczesnym i problematyce historiofotii. Opublikowała książki: Ojczyzny prywatne (2007) oraz Inne spojrzenie (2013; publikacja poświęcona wyobrażeniom historii w polskim filmie fabularnym po 1965 r.). Od 2008 r. współpracuje z Polskim Instytutem Sztuki Filmowej oraz Filmoteką Narodową – Instytutem Audiowizualnym przy projekcie edukacyjnym Akademia Polskiego Filmu.
Statystyki
Abstract views: 393PDF downloads: 456
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Natasza Korczarowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Natasza Korczarowska, Abiekt i trauma historyczna w „Wichrowych Wzgórzach” Andrei Arnold , Kwartalnik Filmowy: Nr 114 (2021): Zanieczyszczenie, brud, skaza
- Natasza Korczarowska, „Heritage is Dead! Long Live Heritage!” Kino brytyjskie w obliczu kryzysu politycznego , Kwartalnik Filmowy: Nr 105-106 (2019): Kino wobec transformacji ustrojowych
- Natasza Korczarowska, „Kidults”, skonsumowana nostalgia i amerykańskie filmy dla młodzieży z lat 80. (oraz ich współczesne symulakra) , Kwartalnik Filmowy: Nr 121 (2023): Kino i młoda widownia
- Natasza Korczarowska, Amerykańskie seriale „true crime” o seryjnych mordercach w streamingu , Kwartalnik Filmowy: Nr 124 (2023): Streaming
- Natasza Korczarowska, Muzeum w żałobie. Architektoniczne elegie Aleksandra Sokurowa , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Natasza Korczarowska, Broniąc Kolskiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 117 (2022): Kino nieznane/ukryte
- Natasza Korczarowska, Podwojone ciała i trauma. Figura sobowtóra w gatunku fantastyki naukowej , Kwartalnik Filmowy: Nr 126 (2024): Fantastyka, fantasy, fantazmat
- Natasza Korczarowska, Heroiczni mężczyźni i nieobecne kobiety , Kwartalnik Filmowy: Nr 124 (2023): Streaming
- Natasza Korczarowska, Pamięć w kinie/pamięć po kinie , Kwartalnik Filmowy: Nr 125 (2024): Kino jako maszyna pamiętania
- Natasza Korczarowska, O melancholii święta , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu