Funkcje „znaczącego ujęcia” w popularnym wariancie „puzzle films”

Natasza Korczarowska

natasza.korczarowska@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki (Polska)
https://orcid.org/0000-0003-3130-128X

Abstrakt

Autorka koncentruje się na „znaczących ujęciach” w popularnym (w opozycji do bieguna heavy weight) wariancie puzzle films. Ujęcie jest identyfikowane jako znaczące, jeśli pełni uprzywilejowaną rolę w strukturze tekstu filmowego. Aby uchwycić znaczenie (w aspekcie wytwarzania sensów) analizowanego ujęcia, autorka skupia się na jego dwóch fundamentalnych funkcjach: rozpoznania (prowadzącego do „od-opowiedzenia” i rekontekstualizacji fabuły) i zawieszenia (otwierającego tekst na ambiwalentne i sprzeczne interpretacje). Artykuł został zainspirowany pracami Kristin Thompson poświęconymi dominancie definiowanej jako element jednoczący wszystkie aspekty dzieła. Według Thompson niespodzianka rządzi formą – od całościowego kształtu opowiadania aż po poziom pojedynczego zdania. Autorka dowodzi, że „niespodzianka” stanowi dominantę w puzzle films, a „pojedyncze zdanie” – na poziomie metaforycznym – może być postrzegane jako ekwiwalent ujęcia filmowego. Wybrane filmy zostały umieszczone w kontekście kognitywizmu (Bordwell, Thompson) i narratologii (McHale).


Słowa kluczowe:

znaczące ujęcie, puzzle films, narratologia, kognitywizm

Arystoteles. (2004). Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka (tłum. H. Podbielski). Warszawa: PWN.
  Google Scholar

Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji (tłum. E. Krzempek). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  Google Scholar

Barczyk, Ł. (2017). Drzwi percepcji. Analiza filmu „Lśnienie” jako punkt wyjścia do rozważań o metodzie twórczej Stanleya Kubricka. Łódź: Wydawnictwo PWSFTviT.
  Google Scholar

Barratt, D. (2009). „Twist Blindness”: Of Primacy, Priming, Schemas, and Reconstructive Memory in a First-Time Viewing of „The Sixth Sense”. W: W. Buckland (red.), Puzzle Films: Complex Storytelling in Contemporary Cinema (ss. 62-86). Chichester: Blackwell Publishing Ltd.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781444305708.ch3   Google Scholar

Bennett, J. (2005). Empathic Vision: Affect, Trauma, and Contemporary Art. Stanford: Stanford University Press.
DOI: https://doi.org/10.1515/9781503625006   Google Scholar

Bordwell, D. (1991). Making Meaning. Cambridge: Harvard University Press.
  Google Scholar

Bordwell, D. (2006). The Way Hollywood Tells It: Story and Style in Modern Movies. Berkeley: University of California Press.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520932326   Google Scholar

Bordwell, D. (2008). Narration in the Fiction Film. London: Routledge.
  Google Scholar

Buckland, W. Making Sense of „Lost Highway”. W: W. Buckland (red.), Puzzle Films: Complex Storytelling in Contemporary Cinema (ss. 42-61). Chichester: Blackwell Publishing Ltd.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781444305708.ch2   Google Scholar

Cameron, A., Misek, R. (2014). Modular Spacetime in the „Intelligent” Blockbuster. W: W. Buckland (red.), Hollywood Puzzle Films (ss. 109-124). New York: Routledge.
  Google Scholar

Caroll, N. (2011). Filozofia sztuki masowej (tłum. M. Przylipiak). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
  Google Scholar

Cocks, G. (2004). The Wolf at the Door: Stanley Kubrick, History & Holocaust. New York: Peter Lang Publishing.
  Google Scholar

Connelly, T. (2019). Cinema of Confinement. Evaston: Northwestern University Press.
  Google Scholar

Deleuze, G. (2008). Kino (tłum. J. Margański). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
  Google Scholar

Elsaesser, T. (2009). The Mind-Game Film. W: W. Buckland (red.), Puzzle Films: Complex Storytelling in Contemporary Cinema (ss. 13-41). Chichester: Blackwell Publishing Ltd.
DOI: https://doi.org/10.1002/9781444305708.ch1   Google Scholar

Elsaesser, T. (2018). Kino gier umysłowych (tłum. M. Przylipiak). W: T. Elsaesser (wstęp i red. naukowa M. Przylipiak), Kino – maszyna myślenia. Refleksje nad kinem epoki cyfrowej (ss. 29-56). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
  Google Scholar

Elsaesser, T., Hagener, M. (2015). Teoria filmu. Wprowadzenie przez zmysły (tłum. K. Wojnowski). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Fairfax, D. (2020). The Anxiety of Interpretation: „The Shinning, Room 237” and Film Criticism. W: J. Szaniawski (red.), After Kubrick: A Filmmaker’s Legacy (ss. 195-211). New York: Bloomsbury.
DOI: https://doi.org/10.5040/9781501347672.0014   Google Scholar

Kaczmarczyk, K. (2017). O podstawowych założeniach narratologii transmedialnej i o jej miejscu wśród narratologii klasycznych i postklasycznych. W: K. Kaczmarczyk (red.), Narratologia transmedialna. Teorie, praktyki, wyzwania (ss. 21-62). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

King, G. (2014). Unraveling the Puzzle of „Inception”. W: W. Buckland (red.), Hollywood Puzzle Films (ss. 57-71). New York: Routledge.
  Google Scholar

King, G. (2019). Positioning Art Cinema: Film and Cultural Value. London: I. B. Tauris.
DOI: https://doi.org/10.5040/9781788318945   Google Scholar

Kiss, M., Willemsen, S. (2017). Impossible Puzzle Films: A Cognitive Approach to Contemporary Complex Cinema. Edinburgh: Edinburgh University Press.
DOI: https://doi.org/10.3366/edinburgh/9781474406727.003.0003   Google Scholar

Kovács, A. (2007). Screening Modernism: European Art Cinema, 1950-1980. Chicago: The University of Chicago Press.
DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226451664.001.0001   Google Scholar

Kristeva, J. (2007). Czarne słońce. Depresja i melancholia (tłum. M. Markowski, R. Ryziński). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Królikiewicz, G. (2012). Różyczka. Próba analizy filmu Orsona Wellesa „Obywatel Kane”. Łódź: Wydawnictwo PWSFTviT.
  Google Scholar

Laass, E. (2008). Broken Taboos, Subjective Truths: Forms and Functions of Unreliable Narration in Contemporary American Cinema. Trier: WVT.
  Google Scholar

Littschwager, S., (2019). Making Sense of Mind-Game Films: Narrative Complexity, Embodiment, and the Senses. New York – London: Bloomsbury.
DOI: https://doi.org/10.5040/9781501337079   Google Scholar

Lowenstein, A. (2015). Moment alegoryczny (tłum. J. Burzyński). W: T. Łysak (red.), Antologia studiów nad traumą (ss. 285-311). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Łysak, T. (2015). Trauma – od genealogii pojęcia do studiów nad traumą. W: T. Łysak (red.), Antologia studiów nad traumą (ss. 5-30). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

McHale, B. (2012). Powieść postmodernistyczna (tłum. M. Płaza). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  Google Scholar

Mulvey, L. (2010) Z drewnianej chaty do Xanadu. Psychoanaliza i historia w „Obywatelu Kanie” (tłum. I. Noszczyk). W: L. Mulvey, Do utraty wzroku. Wybór tekstów (red. K. Kuc, L. Thompson) (ss. 190-208). Kraków: Korporacja ha!art.
  Google Scholar

Naremore, J. (1989). The Magic World of Orson Welles. University Park: Southern Methodist University Press.
  Google Scholar

Ohler, P. (1998). Kognitywna teoria percepcji filmu (tłum. J. Ostaszewski). W: J. Ostaszewski (red.), Kognitywna teoria filmu (ss. 330-345). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszyński.
  Google Scholar

Ostaszewski, J. (1998). Wprowadzenie. W: J. Ostaszewski (red.), Kognitywna teoria filmu (ss. 7-30). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszyński.
  Google Scholar

Ostaszewski, J. (2021). O narracji epistemicznie niejednoznacznej. Niewiarygodność w kinie gier umysłowych. Ethos, (34), ss. 269-297.
  Google Scholar

Palmer, R. Barton (2009). The Shining and Anti-Nostalgia: Postmodern Notions of History. W: J. Abrams (red.), The Philosophy of Stanley Kubrick (ss. 201-218). Lexington: The University Press of Kentucky.
  Google Scholar

Poulaki, M. (2014). Puzzled Hollywood and the Return of Complex Films. W: W. Buckland (red.), Hollywood Puzzle Films (ss. 35-53). New York: Routledge.
  Google Scholar

Rimmon-Kenan, S. (1983). Narrative Fiction: Contemporary Poetics. London: Methuen.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203130650   Google Scholar

Soulages, F. (2007). Estetyka fotografii. Strata i zysk. Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Steward, G. (2014). Fourth Dimensions, Seventh Senses: The Work of Mind-Gaming in the Age of Electronic Reproduction. W: W. Buckland (red.), Hollywood Puzzle Films (ss. 168-184). New York: Routledge.
  Google Scholar

Thompson, K. (1988). Breaking the Glass Armor: Neoformalist Film Analysis. Princeton: Princeton University Press.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780691213156   Google Scholar

Thompson, K. (1998). Nuda na plaży. Banalność i humor w „Wakacjach pana Hulot” (tłum. J. Ostaszewski). W: J. Ostaszewski (red.), Kognitywna teoria filmu (ss. 89-111). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszyński.
  Google Scholar

Thompson, K. (1999). Storytelling in the New Hollywood: Understanding Classical Narrative Technique. Cambridge: Harvard University Press.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2022-08-11

Cited By / Share

Korczarowska, N. (2022) „Funkcje „znaczącego ujęcia” w popularnym wariancie «puzzle films»”, Kwartalnik Filmowy, (118), s. 126–151. doi: 10.36744/kf.1141.

Autorzy

Natasza Korczarowska 
natasza.korczarowska@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0003-3130-128X

Dr hab., profesor w Katedrze Filmu i Mediów Audiowizualnych Instytutu Kultury Współczesnej Uniwersytetu Łódzkiego. Specjalizuje się w historii filmu polskiego, europejskim kinie współczesnym i problematyce historiofotii. Opublikowała książki: Ojczyzny prywatne (2007) oraz Inne spojrzenie (2013; publikacja poświęcona wyobrażeniom historii w polskim filmie fabularnym po 1965 r.). Od 2008 r. współpracuje z Polskim Instytutem Sztuki Filmowej oraz Filmoteką Narodową – Instytutem Audiowizualnym przy projekcie edukacyjnym Akademia Polskiego Filmu.



Statystyki

Abstract views: 388
PDF downloads: 448


Licencja

Prawa autorskie (c) 2022 Natasza Korczarowska

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.