Kilka uwag o przestrzeni w filmie japońskim
Abstrakt
Artykuł mówi o odmiennym od klasycznych wzorców obowiązujących w filmie fabularnym sposobie organizacji przestrzeni ekranowej w filmie japońskim, wynikającym z różnic kulturowych w postrzeganiu przestrzeni. Wielopoziomowe różnice między sztuką japońską i europejską (m.in. w sposobie postrzegania przedmiotów, roli perspektywy, stosunku głębi do powierzchni, zależności między obrzeżami a centrum) znajdują odzwierciedlenie w konstrukcji obrazu filmowego. Autor zwraca uwagę na kilka kwestii zasadniczych dla zrozumienia konstrukcji obrazu w kinematografii japońskiej, której najwybitniejsi przedstawiciele – Kenji Mizoguchi, Yasujiro Ozu i Akira Kurosawa – poszukiwali własnych zasad budowania przestrzeni wizualnej i posługiwali się systemem perspektywicznym wykorzystywanym w tradycyjnym malarstwie. Na konkretnych przykładach z ich twórczości Loska analizuje odejście od klasycznego paradygmatu w sposobie przedstawiania oraz wytworzenie układów przestrzennych nie podporządkowanych przyczynowo-skutkowemu łańcuchowi zdarzeń.
Słowa kluczowe:
Kenji Mizoguchi, Yasujiro Ozu, Akira Kurosawa, kino japońskie, przestrzeńBibliografia
Bordwell David, Mizoguchi and the Evolution of Film Language, w: Cinema and Language, red. S. Heath, P. Mellencamp, University Publications of America, Frederick 1983, s. 110.
Google Scholar
Bordwell David, Narration in the Fiction Film, University of Wisconsin Press, Madison 1985.
Google Scholar
Bordwell David, Ozu and the Poetics of Cinema,: Princeton University Press, Princeton 1988, s. 107, 145.
Google Scholar
Branigan Edward, The Space of Equinox Flower, „Screen” 1976, t. 17, nr 2, s. 95-97.
DOI: https://doi.org/10.1093/screen/17.2.74
Google Scholar
Burch Noël, To the Distant Observer: Form and Meaning in Japanese Cinema, University of California Press, Berkeley 1979, s. 160-161, 170-171, 228-229.
Google Scholar
Contreras Cynthia, Kobayashi’s Widescreen Aesthetic, w: Cinematic Landscapes: Observations on the Visual Arts and Cinema of China and Japan, red. L. C. Ehrlich, University of Texas Press, Austin 1994, s. 241-261.
Google Scholar
Davis Darrell William, Genroku Chūshingura and the Primacy of Perception, w: Cinematic Landscapes: Observations on the Visual Arts and Cinema of China and Japan, red. L. C. Ehrlich, University of Texas Press, Austin 1994, s. 187-217.
Google Scholar
Francastel Pierre, Twórczość malarska a społeczeństwo, tłum. J. Karbowska, A. Szczepańska, PIW, Warszawa 1973, s. 81.
Google Scholar
Hall Edward, Ukryty wymiar, tłum. T. Hołówka, Muza, Warszawa 2003, s. 71-72, 93.
Google Scholar
Kirihara Donald, Patterns of Time: Mizoguchi and the 1930s, University of Wisconsin Press, Madison 1992, s. 88-91.
Google Scholar
Okudaira Hideo, Emaki jako forma sztuki, tłum. W. Laskowska, w: Estetyka japońska, tom 2. Słowa i obrazy, red. K. Wilkoszewska, Universitas, Kraków 2005, s. 176.
Google Scholar
Ostrowska Elżbieta, Przestrzeń filmowa, Rabid, Kraków 2000, s. 43-68.
Google Scholar
Richie Donald, Ozu, University of California Press, Berkeley 1977, s. 170-174.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520353046
Google Scholar
Richie Donald, The Films of Akira Kurosawa, University of California Press, Berkeley 1996, s. 234.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520341784
Google Scholar
Russell Catherine, Too Close to Home: Naruse Mikio and Japanese Cinema of the 1950s, w: Global Cities: Cinema, Architecture, and Urbanism in a Digital Age, red. L. Krause, P. Petro, Rutgers University Press, New Brunswick 2003, s. 102.
Google Scholar
Thompson Kristin, David Bordwell, Space and Narrative in the Films of Ozu, „Screen” 1976, t. 17, nr 2, s. 41-73.
DOI: https://doi.org/10.1093/screen/17.2.41
Google Scholar
Thompson Kristin, Late Spring and Ozu’s Unreasonable Style, w: taż, Breaking the Glass Armor: Neoformalist Film Analysis, Princeton University Press, Princeton 1988, s. 332.
Google Scholar
Yoshimoto Mitsuhiro, Kurosawa: Film Studies and Japanese Cinema, Duke University Press, Durham 2000, s. 276.
DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv11smnqk
Google Scholar
Autorzy
Krzysztof Loskakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Profesor UJ. Autor m.in. Encyklopedii filmu science fiction (2004), Tożsamości i mediów (2006). Współautor (z Andrzejem Pitrusem) książek: 100 filmów science fiction (2000) i David Cronenberg: rozpad ciała, rozpad gatunku (2003).
Statystyki
Abstract views: 19PDF downloads: 5
Licencja
Prawa autorskie (c) 2009 Krzysztof Loska

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Krzysztof Loska, Pamięć, performans i afekty – temat ludobójstwa w filmach Joshui Oppenheimera , Kwartalnik Filmowy: Nr 111 (2020): Zmysły i afekty
- Krzysztof Loska, „Choroba tropikalna”, czyli o ludziach, zwierzętach i duchach w filmie Apichatponga Weerasethakula , Kwartalnik Filmowy: Nr 110 (2020): Poza człowiekiem
- Krzysztof Loska, Podróż do Nowego Świata. Filmowa fikcja etnograficzna w perspektywie postkolonialnej , Kwartalnik Filmowy: Nr 107 (2019): Podróż, (e)migracja, pielgrzymka
- Krzysztof Loska, Apichatpong Weerasethakul – o polityce i widmach , Kwartalnik Filmowy: Nr 105-106 (2019): Kino wobec transformacji ustrojowych
- Krzysztof Loska, Architektura i japoński kolonializm – filmowy obraz przestrzeni miejskiej w okupowanym Seulu , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Krzysztof Loska, Historie polskich emigrantów w kinie europejskim , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Krzysztof Loska, Z punktu widzenia ludności rdzennej – film jako narzędzie dekolonizacji w Kanadzie , Kwartalnik Filmowy: Nr 116 (2021): Kino i tożsamość społeczna
- Krzysztof Loska, Życie w cieniu elektrowni atomowej (Fukushima – dziesięć lat później) , Kwartalnik Filmowy: Nr 114 (2021): Zanieczyszczenie, brud, skaza
- Krzysztof Loska, Oscar Micheaux i początki kina afroamerykańskiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 117 (2022): Kino nieznane/ukryte
- Krzysztof Loska, Lav Diaz, rewolucja i czas mesjański , Kwartalnik Filmowy: Nr 123 (2023): Tempo i rytm