Piętno przeszłości albo tożsamość traumatyczna w „Adoracji” Atoma Egoyana
Abstrakt
Adoracja (Adoration, 2008) to film uznawany za swoiste podsumowanie wątków znanych z wcześniejszych dzieł Egoyana. Znajdujemy tu przetworzenie i usytuowanie w nowym kontekście takich tematów, jak rozpad rodziny, śmierć bliskiej osoby czy kryzys tożsamości. W filmie mamy do czynienia z nieciągłością czasową i przestrzenną oraz z eliptycznym montażem, co utrudnia chronologiczne uporządkowanie zdarzeń. Ponadto od początku teraźniejszość łączy się z przeszłością, a reżyser świadomie wprowadza widza w błąd, podsuwa mylne tropy, odsyła widza do tego, co nieobecne, do wydarzeń z przeszłości. Loska zauważa, że struktura narracyjna Adoracji jest asocjacyjna, a nie przyczynowo-skutkowa, bowiem opiera się na kojarzeniu pozornie niepowiązanych ze sobą elementów. Fabuła składa się natomiast z kilku przecinających się strumieni narracyjnych oraz licznych elips i powtórzeń, które prowadzą do powstawania wzajemnie wykluczających się wersji wydarzeń. Szczegółowo omawiając wszystkie te zawiłości narracyjne, Loska zmierza do konkluzji, że traumatycznego przeżycia bohatera nie można pokazać wprost ani przekazać w formie linearnej opowieści, gdyż doświadczenie to wymyka się próbom racjonalizacji i uporządkowania; rozwarstwienie historii, jej wielowątkowość, a nawet pozorna sprzeczność biorą się stąd, że owego doświadczenia nie sposób wyrazić za pomocą spójnego języka.
Słowa kluczowe:
Atom Egoyan, narracja, trauma, tożsamośćBibliografia
Boym Svetlana, The Future of Nostalgia, Basic Books, New York 2000, s. XVIII.
Google Scholar
Dąbrowski Mieczysław, Swój/obcy/inny, Świat Literacki, Warszawa 2001, s. 82.
Google Scholar
Deleuze Gilles, Kino, tłum. J. Margański, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2008.
Google Scholar
Freud Zygmunt, Żałoba i melancholia, tłum. B. Kocowska, w: K. Pospiszyl, Zygmunt Freud. Człowiek i dzieło, Ossolineum, Wrocław 1991, s. 295-308.
Google Scholar
Giddens Anthony, Nowoczesność i tożsamość, tłum. A. Szulżycka, PWN, Warszawa 2001, s. 232.
Google Scholar
Kaplan E. Ann, Performing Traumatic Dialogue, „Women and Performance”, 1998, nr 19-20, s. 34.
Google Scholar
Lageira Jacinto, The Recollection of Scattered Parts, w: C. Desbarats i in., Atom Egoyan, tłum. B. Holmes, Dis Voir, Paris 1993, s. 46.
Google Scholar
Laing Ronald David, „Ja” i inni, tłum. B. Mizia, Rebis, Poznań 1997, s. 106.
Google Scholar
Lasch Christopher, The Culture of Narcissism: American Life in an Age of Diminishing Expectations, W. W. Norton, New York 1991, s. 7-10.
Google Scholar
Lowenthal David, Przeszłość to obcy kraj, „Res Publica”, 1991, nr 3, s. 10.
Google Scholar
Melchior Małgorzata, Społeczna tożsamość jednostki, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1995, s. 27.
Google Scholar
Romney Jonathan, Atom Egoyan, BFI Publishing, London 2003, s. 117.
Google Scholar
Taylor Charles, Źródła podmiotowości: Narodziny tożsamości nowoczesnej, PWN, Warszawa 2000, s. 53.
Google Scholar
Tschofen Monique, Jennifer Burwell, In Media Res: Atom Egoyan’s Utopian Praxis, w: Image and Territory: Essays on Atom Egoyan, red. M. Tschofen, J Burwell, Wilfrid Laurier University Press, Waterloo 2007, s. 1.
DOI: https://doi.org/10.51644/9780889205291-002
Google Scholar
Welsch Wolfgang, Stając się sobą, tłum. J. Wietecki, w: Problemy ponowoczesnej pluralizacji kultury. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha, red. A. Zeidler-Janiszewska, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 1998, s. 26, 31
Google Scholar
Autorzy
Krzysztof Loskakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Profesor UJ; zajmuje się kulturą popularną, postmodernizmem, literaturą współczesną i kinem gatunkowym. Autor m.in. Dziedzictwa McLuhana. Między nowoczesnością a ponowoczesnością (2001), Encyklopedii filmu science fiction (2004), Tożsamości i mediów (2006). Współautor (z Andrzejem Pitrusem) książek: 100 filmów science fiction (2000) i David Cronenberg: rozpad ciała, rozpad gatunku (2003).
Statystyki
Abstract views: 56PDF downloads: 6
Licencja
Prawa autorskie (c) 2010 Krzysztof Loska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Krzysztof Loska, Pamięć, performans i afekty – temat ludobójstwa w filmach Joshui Oppenheimera , Kwartalnik Filmowy: Nr 111 (2020): Zmysły i afekty
- Krzysztof Loska, „Choroba tropikalna”, czyli o ludziach, zwierzętach i duchach w filmie Apichatponga Weerasethakula , Kwartalnik Filmowy: Nr 110 (2020): Poza człowiekiem
- Krzysztof Loska, Podróż do Nowego Świata. Filmowa fikcja etnograficzna w perspektywie postkolonialnej , Kwartalnik Filmowy: Nr 107 (2019): Podróż, (e)migracja, pielgrzymka
- Krzysztof Loska, Apichatpong Weerasethakul – o polityce i widmach , Kwartalnik Filmowy: Nr 105-106 (2019): Kino wobec transformacji ustrojowych
- Krzysztof Loska, Architektura i japoński kolonializm – filmowy obraz przestrzeni miejskiej w okupowanym Seulu , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Krzysztof Loska, Z punktu widzenia ludności rdzennej – film jako narzędzie dekolonizacji w Kanadzie , Kwartalnik Filmowy: Nr 116 (2021): Kino i tożsamość społeczna
- Krzysztof Loska, Historie polskich emigrantów w kinie europejskim , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Krzysztof Loska, Życie w cieniu elektrowni atomowej (Fukushima – dziesięć lat później) , Kwartalnik Filmowy: Nr 114 (2021): Zanieczyszczenie, brud, skaza
- Krzysztof Loska, Oscar Micheaux i początki kina afroamerykańskiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 117 (2022): Kino nieznane/ukryte
- Krzysztof Loska, Współczesny horror w przebraniu kina „found footage” , Kwartalnik Filmowy: Nr 104 (2018): Esej, „found footage”, film montażowy
