„Ran”, czyli Szekspir po japońsku
Abstrakt
Wskazując na podobieństwo fabularne filmu Kurosawy do tragedii Szekspira, autor zwraca uwagę na oryginalne podejście wybitnego reżysera do pierwowzoru teatralnego. Nie ma przy tym na myśli wyłącznie przenikania się konwencji teatru elżbietańskiego z japońską tradycją estetyczną, ale przetworzenie materiału źródłowego, wejście w dialog z tekstem dramatu, wypracowanie oryginalnego języka wizualnego bez uciekania się do prostych transpozycji oraz ilustracyjności. Na poziomie stylistycznym i narracyjnym ważną rolę w Ran odgrywają nawiązania do klasycznego teatru nō, japońskich opowieści niesamowitych (kaidan), ludowych podań i rodzimej mitologii – zwłaszcza wykorzystanie metafor zwierzęcych, charakteryzujących postaci zarówno w sztuce Szekspira, jak i w filmie Kurosawy. Ostatnim tropem interpretacyjnym, na który Loska zwraca uwagę, jest obecność odniesień religijnych, szczególnie widocznych w przywołaniu tradycji buddyjskiej, która łagodzi pesymistyczną wymowę dzieła.
Słowa kluczowe:
Akira Kurosawa, William Szekspir, nō, kaidan, kino japońskieBibliografia
Benedict, Ruth. 1999. Chryzantema i miecz: wzory kultury japońskiej. Tłum. E. Klekot, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Grilli, Peter. 1985. Kurosawa Directs a Cinematic Lear, „New York Times”, 15 December.
Google Scholar
Kane, Julie. 1997. From the Baroque to the Wabi: Translating Animal Imagery from Shakespeare’s King Lear to Kurosawa’s Ran, „Literature/Film Quarterly” 25 (2).
Google Scholar
Kott, Jan. 1992. Ran albo Lear ostateczny. W: tegoż, Płeć Rozalindy, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Kozyra, Agnieszka. 2011. Mitologia japońska, Warszawa-Bielsko Biała: Wydawnictwo Szkolne PWN.
Google Scholar
McDonald, Keiko. 1993. Japanese Classical Theater in Films, Rutherford: Fairleigh Dickinson University Press.
Google Scholar
Melanowicz, Mikołaj. 2011. Akira Kurosawa – Ran: między ładem a chaosem. W: Akira Kurosawa – twórca japoński, twórca światowy, W. Laskowska-Smoczyńska, P. Kletowski (red.). Kraków: Biblioteka Muzeum Manggha.
Google Scholar
Melchior, Bonnie. 2005. King Lear and Ran: Identity Translated and Transformed, „East-West Connections: Review of Asian Studies” 5 (1).
Google Scholar
Nordin, Kenneth D. 2005. Buddhist Symbolism in Akira Kurosawa's Ran: A Counterpoint to Human Chaos, “Asian Cinema” 16 (2).
DOI: https://doi.org/10.1386/ac.16.2.242_1
Google Scholar
Serper, Zvika. 2001. Lady Kaede in Kurosawa’s Ran: Verbal and Visual Characterization through Animal Traditions, „Japan Forum” 13 (2).
DOI: https://doi.org/10.1080/09555800120081367
Google Scholar
Shakespeare, William. 2013. Król Lear. W: tegoż, Tragedie i Kroniki. Tłum. S. Barańczak. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Google Scholar
Thompson, Ann. 1989. Kurosawa’s Ran: Reception and Interpretation, „East-West Connections: Review of Asian Studies” 3 (2).
Google Scholar
Yoshimoto, Mitsuhiro. 2005. Kurosawa: Film Studies and Japanese Cinema, Durham: Duke University Press.
Google Scholar
Żeromska, Estera. 2010. Japoński teatr klasyczny. Korzenie i metamorfozy, Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Google Scholar
Autorzy
Krzysztof Loskakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor Instytutu Sztuk Audiowizualnych tamże; zajmuje się filmem japońskim i kulturą współczesną; autor ponad stu publikacji naukowych, w tym jedenastu książek, m.in.: Dziedzictwo McLuhana. Między nowoczesnością a ponowoczesnością (2001), Hitchcock – autor wśród gatunków (2002), David Cronenberg: rozpad ciała, rozpad gatunku (2003, wspólnie z Andrzejem Pitrusem), Encyklopedia filmu science fiction (2004), Tożsamość i media. O filmach Atoma Egoyana (2006), Poetyka filmu japońskiego (2009), Kenji Mizoguchi i wyobraźnia melodramatyczna (2012), Nowy film japoński (2013).
Statystyki
Abstract views: 44PDF downloads: 21
Licencja
Prawa autorskie (c) 2014 Krzysztof Loska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Krzysztof Loska, Pamięć, performans i afekty – temat ludobójstwa w filmach Joshui Oppenheimera , Kwartalnik Filmowy: Nr 111 (2020): Zmysły i afekty
- Krzysztof Loska, „Choroba tropikalna”, czyli o ludziach, zwierzętach i duchach w filmie Apichatponga Weerasethakula , Kwartalnik Filmowy: Nr 110 (2020): Poza człowiekiem
- Krzysztof Loska, Podróż do Nowego Świata. Filmowa fikcja etnograficzna w perspektywie postkolonialnej , Kwartalnik Filmowy: Nr 107 (2019): Podróż, (e)migracja, pielgrzymka
- Krzysztof Loska, Apichatpong Weerasethakul – o polityce i widmach , Kwartalnik Filmowy: Nr 105-106 (2019): Kino wobec transformacji ustrojowych
- Krzysztof Loska, Architektura i japoński kolonializm – filmowy obraz przestrzeni miejskiej w okupowanym Seulu , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Krzysztof Loska, Z punktu widzenia ludności rdzennej – film jako narzędzie dekolonizacji w Kanadzie , Kwartalnik Filmowy: Nr 116 (2021): Kino i tożsamość społeczna
- Krzysztof Loska, Historie polskich emigrantów w kinie europejskim , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Krzysztof Loska, Życie w cieniu elektrowni atomowej (Fukushima – dziesięć lat później) , Kwartalnik Filmowy: Nr 114 (2021): Zanieczyszczenie, brud, skaza
- Krzysztof Loska, Oscar Micheaux i początki kina afroamerykańskiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 117 (2022): Kino nieznane/ukryte
- Krzysztof Loska, Lav Diaz, rewolucja i czas mesjański , Kwartalnik Filmowy: Nr 123 (2023): Tempo i rytm
