W co gra Ruben Östlund? Neorasizm i krytyka wielokulturowości w filmie „Gra” („Play”)
Abstrakt
Tematem artykułu jest analiza mechanizmów funkcjonowania współczesnego społeczeństwa wielokulturowego na przykładzie filmu Gra (Play) Rubena Östlunda, ze szczególnym uwzględnieniem sposobów przedstawiania kwestii rasowych. Tytułowa kategoria „gry” wskazuje na jeden z możliwych tropów interpretacyjnych, związanych z performatywnym wymiarem tożsamości etnicznej, zgodnie z którym rasa wiąże się nie tyle z biologicznym dziedziczeniem, ile z kulturowym systemem oczekiwań, jakie mamy wobec ludzi o innym kolorze skóry. Loska pragnie pokazać, że reżyser narusza tabu, jakim jest kwestia koloru skóry, zmusza do zastanowienia się nad przyczynami konfliktu społecznego, który tylko pozornie nie istnieje, uświadamia widzom, w jaki sposób jest wytwarzana i odgrywana tożsamość, jak układają się stosunki władzy i podległości.
Słowa kluczowe:
Ruben Östlund, kino szwedzkie, rasa, rasizm, społeczeństwo wielokulturoweBibliografia
Adamski, Tomasz. „Przejście na „szwedzką stronę”, czyli postać obcego w szwedzkich immigrant movies”. In Na styku kultur i mediów. Między prowincjonalizmem a kosmopolityzmem, edited by Alicja Kisielewska, 123-134. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2014.
Google Scholar
Balibar, Étienne. „Is There a 'Neo-Racism'?”. In Étienne Balibar, Immanuel Wallerstein, Race, Nation, Class: Ambiguous. Identities, 17-28. New York: Verso, 1991.
Google Scholar
Bissoondath, Neil. Selling Illusions: The Cult of Multiculturalism in Canada. Toronto: Penguin Books, 1994.
Google Scholar
Carlbom, Aje. The Imagined versus the Real Other: Multiculturalism and the Representation of Muslims in Sweden. Lund: Lund Monographs in Social Anthropology, 2003.
Google Scholar
Dyer, Richard. White: Essays on Race and Culture. London: Routledge, 1997.
Google Scholar
Elisabeth Stubberud, Priscilla Ringrose, „Speaking images, race-less words: Play and the absence of race in contemporary Scandinavia”, Journal of Scandinavian Cinema 4, no 1, (2014): 61-76.
DOI: https://doi.org/10.1386/jsca.4.1.61_1
Google Scholar
Gullette, Christian. „Are our malls safe? Race and neoliberal discourse in Ruben Östlund’s Play”, Journal of Scandinavian Cinema 6, no 1 (2016): 25-37.
DOI: https://doi.org/10.1386/jsca.6.1.25_1
Google Scholar
Habel, Ylva. „Challenging Swedish Exceptionalism? Teaching While Black”. In Education in the Black Diaspora: Perspectives, Challenges and Prospects, edited by Kassie Freeman and Ethan Johnson, 99-122. New York: Routledge, 2012.
Google Scholar
Hardt, Michael, and Antonio Negri. Imperium. Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2005.
Google Scholar
hooks. bell. Black Looks: Race and Representation. Boston: South End Press, 1992.
Google Scholar
Kosiński, Dariusz. Performatyka. W(y)prowadzenia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016.
Google Scholar
Lentin, Alana, and Gavan Titley. The Crisis of Multiculturalism: Racism in a Neoliberal Age. London: Zed Books, 2011.
DOI: https://doi.org/10.5040/9781350223035
Google Scholar
Loska, Krzysztof. Postkolonialna Europa: etnoobrazy współczesnego kina. Kraków: Universitas 2016.
Google Scholar
McKenzie, Jon. Performuj albo... Od dyscypliny do performansu. Kraków: Universitas, 2011.
Google Scholar
Pallas, Hynek. Nowe kino szwedzkie. Kraków: Wydawnictwo Ha!art, 2009.
Google Scholar
Stenport, Anna i Garrett Traylor, „Playing with art cinema? Digitality constructs in Ruben Östlund’s Play”, Journal of Scandinavian Cinema 4, no. 1 (2014): 77–84.
DOI: https://doi.org/10.1386/jsca.4.1.77_1
Google Scholar
Stigsdotter, Ingrid. ‘‘When to push stop or play”: The Swedish reception of Ruben Östlund’s Play (2011), Journal of Scandinavian Cinema 3, no. 1 (2013): 41–48.
DOI: https://doi.org/10.1386/jsca.3.1.41_1
Google Scholar
Szahaj, Andrzej. Wielokulturowość: za i przeciw (kilka uwag). In Andrzej Szahaj, Liberalizm, wspólnotowość, równość. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012.
Google Scholar
Wallerstein, Immanuel. Europejski uniwersalizm. Retoryka władzy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2007.
Google Scholar
Wright, Rochelle. „Immigrant Film” in Sweden at the Millennium. In: Transnational Cinema in a Global North: Nordic Cinema in Transition, edited by Andrew K. Nestingen, Trevor Glen Elkington, 55-72. Detroit: Wayne State University Press, 2005.
Google Scholar
Žižek, Slavoj. Multiculturalism, Or, the Cultural Logic of Multinational Capitalism, „New Left Review” 225 (1997): 28-51.
Google Scholar
Autorzy
Krzysztof Loskakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor Instytutu Sztuk Audiowizualnych tamże, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami, redaktor naczelny „TransMissions: Journal of Film & Media Studies”. Zajmuje się kulturą japońską i historią filmu. Autor stu kilkudziesięciu publikacji naukowych, w tym dwunastu książek, m.in. Dziedzictwo McLuhana - między nowoczesnością a ponowoczesnością (2001), Hitchcock: autor wśród gatunków (2002), David Cronenberg: rozpad ciała, rozpad gatunku (2003, wspólnie z A. Pitrusem), Tożsamość i media. O filmach Atoma Egoyana (2006), Poetyka filmu japońskiego (2009), Kenji Mizoguchi i wyobraźnia melodramatyczna (2012), Nowy film japoński (2013), Mistrzowie kina japońskiego (2015), Postkolonialna Europa: etnoobrazy współczesnego kina (2016).
Statystyki
Abstract views: 172PDF downloads: 51
Licencja
Prawa autorskie (c) 2018 Krzysztof Loska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Krzysztof Loska, Pamięć, performans i afekty – temat ludobójstwa w filmach Joshui Oppenheimera , Kwartalnik Filmowy: Nr 111 (2020): Zmysły i afekty
- Krzysztof Loska, „Choroba tropikalna”, czyli o ludziach, zwierzętach i duchach w filmie Apichatponga Weerasethakula , Kwartalnik Filmowy: Nr 110 (2020): Poza człowiekiem
- Krzysztof Loska, Podróż do Nowego Świata. Filmowa fikcja etnograficzna w perspektywie postkolonialnej , Kwartalnik Filmowy: Nr 107 (2019): Podróż, (e)migracja, pielgrzymka
- Krzysztof Loska, Apichatpong Weerasethakul – o polityce i widmach , Kwartalnik Filmowy: Nr 105-106 (2019): Kino wobec transformacji ustrojowych
- Krzysztof Loska, Architektura i japoński kolonializm – filmowy obraz przestrzeni miejskiej w okupowanym Seulu , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Krzysztof Loska, Z punktu widzenia ludności rdzennej – film jako narzędzie dekolonizacji w Kanadzie , Kwartalnik Filmowy: Nr 116 (2021): Kino i tożsamość społeczna
- Krzysztof Loska, Historie polskich emigrantów w kinie europejskim , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Krzysztof Loska, Życie w cieniu elektrowni atomowej (Fukushima – dziesięć lat później) , Kwartalnik Filmowy: Nr 114 (2021): Zanieczyszczenie, brud, skaza
- Krzysztof Loska, Oscar Micheaux i początki kina afroamerykańskiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 117 (2022): Kino nieznane/ukryte
- Krzysztof Loska, Lav Diaz, rewolucja i czas mesjański , Kwartalnik Filmowy: Nr 123 (2023): Tempo i rytm