Anima Possession: “Possession” by Andrzej Żuławski in the Context of the Notion of the Phantasm and Depth Psychology
Marcin Maron
marmar-72@o2.plMaria Curie-Skłodowska University in Lublin (Poland)
https://orcid.org/0000-0003-1753-2575
Abstract
The author analyses Andrzej Żuławski’s film Possession (1981) in the context of the notion of the phantasm, as well as the connections with the depth psychology of Carl Gustav Jung and his followers: Erich Neumann and James Hillman. The first part of the article presents the philosophical and psychoanalytic genealogy of the notions of phantasm and fantasy. The second part explains film references to Jung’s principal ideas. In the third part, the author indicates the ambivalence of film images from Possession, which can be associated with J. Hillman’s archetypal psychology. Andrzej Żuławski’s inspirations by Jung’s depth psychology are expressed in the film through the themes of individual and collective unconsciousness, the image of “evil” as a real force in the “numinal” – that is, in a sense, religious – nature of the protagonists’ experiences and, ultimately, the tendency to think and grasp these problems in a pictorial way, as well as – more generally – in the imaginary fiction created by the director, which is a fantasy narration treated as a play, a show, as “mirrors” of individual and collective mental experiences, possibly based on archetypes.
Keywords:
Andrzej Żuławski, Carl Gustav Jung, James Hillman, psychology of depth, archetypes, animaReferences
Arendt, H. (2006). Odpowiedzialność i władza sądzenia (tłum. W. Madej, M. Godyń, posłowie P. Nowak). Warszawa: Prószyński i S-ka.
Google Scholar
Beguin, A. (2011). Dusza romantyczna i marzenie senne. Esej o romantyzmie niemieckim i poezji francuskiej (tłum. T. Stróżyński). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Bonitzer, P., Toubiana, S. (1991). Oko w piasku. Rozmowa z Andrzejem Żuławskim (tłum. J. Słodowski). Film na świecie, (383), ss. 20-26.
Google Scholar
Eagleton, T. (2012). Zło (tłum. B. Baran). Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar
Freud, Z. (1974). Pisarz a fantazjowanie (tłum. M. Leśniewska). W: S. Skwarczyńska (red.), Teoria badań literackich za granicą (t. 2, cz. I, ss. 508-517). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Freud, Z. (1984). Wstęp do psychoanalizy (tłum. S. Kempnerówna, W. Zaniewicki). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Freud, Z. (2014). Histeria i lęk (tłum. R. Reszke). Warszawa: Wydawnictwo KR.
Google Scholar
Hillman, J. (2007). Senex i puer: aspekt teraźniejszości historycznej i psychologicznej (tłum. A. Szyjkowska, G. Czemiel). Kronos. Metafizyka, kultura, religia, (3), ss. 37-75. (Publikacja oryginału: 1967).
Google Scholar
Hillman, J. (2007). Szczyty i doliny. Dystynkcja dusza/duch jako podstawa rozróżnienia między psychoterapią a duchowością (tłum. K. Bartkowiak). Kronos. Metafizyka, kultura, religia, (3), ss. 20-36.
Google Scholar
Hillman, J. (2016). Re-wizja psychologii (tłum. J. Korpanty). Warszawa: Laurum.
Google Scholar
Hillman, J. (2016). Uzdrawiające fikcje. Poetyka psychoterapii. Freud, Jung, Adler (tłum. J. Korpanty). Warszawa: Laurum.
Google Scholar
Hutin, S. (1987). Gnostycy (tłum. K. Demianiuk). Literatura na Świecie, (12), ss. 12-48.
Google Scholar
Jagielski, S. (2021). Przerwane emancypacje. Polityka ekscesu w kinie polskim lat 1968-1982. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Jamblich (2021). O misteriach egipskich (tłum. A. Ładziński, J. Wolak). Kronos. Metafizyka, kultura, religia, (2), ss. 16-49.
Google Scholar
Jung, C. G. (1982). Freud a Jung (tłum. J. Prokopiuk). W: Z. Rosińska, Jung (ss. 209-218). Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar
Jung, C. G. (1982). Psychologia i literatura (tłum. J. Prokopiuk). W: Z. Rosińska. Jung (ss. 183-208). Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar
Jung, C. G. (1992). O naturze kobiety (wybór i tłum. M. Starski). Poznań: Brama.
Google Scholar
Jung, C. G. (2009). Psychologia a religia Zachodu i Wschodu (tłum. R. Reszke). Warszawa: Wydawnictwo KR.
Google Scholar
Jung, C. G. (2011). Dynamika nieświadomości (tłum. R. Reszke). Warszawa: Wydawnictwo KR.
Google Scholar
Jung, C. G. (2016). Aion. Przyczynki do symboliki Jaźni (tłum. R. Reszke, oprac. L. Kolankiewicz). Warszawa: Wydawnictwo KR.
Google Scholar
Lacarrière, J. (1987). Cień i światło (tłum. M. Kowalska). Literatura na Świecie, (12), ss. 66.
Google Scholar
Laplanche, J., Pontalis, J.-B. (1996). Słownik psychoanalizy (tłum. E. Modzelewska, E. Wojciechowska). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Google Scholar
Marquard, O. (2007). Aesthetica i anaesthetica. Rozważania filozoficzne (tłum. K. Krzemieniowa). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar
Naitza, S. (red.) (2003). Opętanie. Ekstremalne kino i pisarstwo Andrzeja Żuławskiego (tłum. K. Merta). Warszawa: Wydawnictwo Książkowe Twój Styl.
Google Scholar
Neumann, E. (1982). Cele i wartości nowej etyki (tłum. J. Prokopiuk). Literatura na Świecie, (3-4;128-9), ss. 230-251.
Google Scholar
Neumann, E. (2008). Wielka matka. Fenomenologia kobiecości. Kształtowanie nieświadomości (tłum. R. Reszke). Warszawa: Wydawnictwo KR.
Google Scholar
Platon (1986). Timajos, Kritias (tłum. P. Siwek). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Platon (2021). Sofista, (tłum. W. Witwicki). W: Platon, Teajtet, Sofista, Polityk (ss. 189-315). Kraków: Vis-a-vis etiuda.
Google Scholar
Shaw, G. (2021). Teurgia i świetliste ciało platonika (tłum. J. Wolak). Kronos. Metafizyka, kultura, religia, (2), ss. 99-118.
Google Scholar
Stawiszyński, T. (2007). Dusza i patologizowanie w psychologii archetypowej Jamesa Hillmana. Kronos. Metafizyka, kultura, religia, (3), ss. 5-17.
Google Scholar
Taubes, J. (2013). Apokalipsa i polityka. Eseje mesjańskie (przekład zbiorowy, wybór P. Nowak). Warszawa: Biblioteka Kwartalnika Kronos.
Google Scholar
Taubes, J. (2016). Zachodnia eschatologia (tłum. i wstęp A. Serafin, posłowie P. Nowak). Warszawa: Biblioteka Kwartalnika Kronos.
Google Scholar
Tokarczuk, O. (2024). Fikcja jest większa od prawdy. Miesięcznik Znak, (827), s. 50.
Google Scholar
Wunenburger, J.-J. (2011). Filozofia obrazów (tłum. T. Stróżyński). Gdańsk: słowo/obraz terytoria.
Google Scholar
Żuławski, A. (1994). Juki podróżne. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW.
Google Scholar
Żuławski, A. (2000). Zaułek pokory. Warszawa: Wydawnictwo Twój Styl.
Google Scholar
Authors
Marcin Maronmarmar-72@o2.pl
Maria Curie-Skłodowska University in Lublin Poland
https://orcid.org/0000-0003-1753-2575
Graduate of the Leon Schiller National Film School (PWSFTviT) in Łódź; holder of a postdoctoral degree conferred by the Jagiellonian University in Kraków. Assistant Professor at the Faculty of Arts at Maria Curie-Skłodowska University in Lublin, where he teaches photography and history of film. Author of the following books: Romantyzm i kino. Idee i wyobrażenia romantyczne w filmach polskich reżyserów z lat 1947-1990 [Romanticism and Cinema: Romantic Ideas in Films by Polish Directors of 1947-1990] (2019; winner of the Art Sciences Committee of the Polish Academy of Sciences Award in 2020); Mieczysław Jahoda. Fenomeny światła [Mieczysław Jahoda: Phenomena of Light] (2019, with a biographic note by A. M. Leśniewska-Zagrodzka); Dramat czasu i wyobraźni. Filmy Wojciecha J. Hasa [Drama of Time and Imagination: Films by Wojciech J. Has] (2010). Co-author of the book Zdjęcia: Jerzy Lipman [Shooting: Jerzy Lipman] (2005, ed. T. Lubelski) and author of many articles concerning the connections between film, literature and philosophy. Lecturer at the Polish Film Academy (Warsaw, Łódź, Kielce). Since 2019, member of the Programme Council of the Polish Society for Film and Media Studies.
Statistics
Abstract views: 426PDF downloads: 257
License
Copyright (c) 2024 Marcin Maron
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
The author grants the publisher a royalty-free non-exclusive licence (CC BY 4.0) to use the article in Kwartalnik Filmowy, retains full copyright, and agrees to identify the work as first having been published in Kwartalnik Filmowy should it be published or used again (download licence agreement). The journal is published under the CC BY 4.0 licence. By submitting an article, the author agrees to make it available under this licence.
In issues from 105-106 (2019) to 119 (2022) all articles were published under the CC BY-NC-ND 4.0 licence. During this period the authors granted a royalty-free non-exclusive licence (CC BY-ND 4.0) to use their article in „Kwartalnik Filmowy”, retained full copyright, and agreed to identify the work as first having been published in our journal should it be published or used again.
Most read articles by the same author(s)
- Marcin Maron, Facing Evil: The Problem of Gnosis in Andrzej Żuławski’s Polish Films of the 1970s , Kwartalnik Filmowy: No. 117 (2022): Unknown/Hidden Cinema
- Marcin Maron, The Development of the Art of Cinematography in the 1960s and in the First Half of the 1970s. Europe, USA, Poland , Kwartalnik Filmowy: No. 105-106 (2019): Cinema and Political Transformation
- Marcin Maron, “The Devil” by Andrzej Żuławski: History, Evil and the Romantic Gnosis , Kwartalnik Filmowy: No. 96 (2016): Film and Metaphysics
- Marcin Maron, Head of Medusa, or Realism in Films of the Cinema of Moral Anxiety , Kwartalnik Filmowy: No. Special Issue (2013): Polish Film Scholars on Polish Cinema
- Marcin Maron, Bohdan Poręba’s “Hubal” and Stanisław Różewicz’s “Passion” – the Dispute on Romanticism in Polish Cinema of the 1970s , Kwartalnik Filmowy: No. 92 (2015): Polish Cinema and Politics
