Głowa Meduzy, czyli realizm filmów Kina Moralnego Niepokoju
Abstrakt
W artykule omówione zostały filmy głównego nurtu kina moralnego niepokoju (1976-1981) jako najbardziej charakterystyczny przykład realizmu filmowego w kinie polskim po roku 1945 i przed rokiem 1989. Najważniejszym założeniem wczesnych filmów fabularnych K. Kieślowskiego, A. Holland, F. Falka, J. Kijowskiego oraz należących do nurtu dzieł A. Wajdy, K. Zanussiego i J. Zaorskiego była strategia krytycznego opisu rzeczywistości. Opis ten możliwy był m.in. dzięki umiejętnemu posługiwaniu się przez realizatorów środkami realizmu fotograficznego i inscenizacyjnego. Pierwsza część artykułu przypomina w skrócie kontekst historyczny i kinematograficzny powstania nurtu kina moralnego niepokoju. W drugiej części omówione zostały główne filmy nurtu pod kątem związku zastosowanych w nich strategii wizualnych z tendencją opisową i krytyczną. Porządek wywodu wyznaczają dokonania czterech operatorów: S. Idziaka, E. Kłosińskiego, J. Petryckiego i K. Wyszyńskiego. Istotne stają się pytania: jak przejawia się realizm fotograficzny filmów?; w jaki sposób określa on ich estetykę oraz współtworzy reżyserską refleksję na temat rzeczywistości społeczno-politycznej tamtego czasu?; jakie ograniczenia i trudności niesie ze sobą estetyka realizmu? Trzecia część artykułu dotyczy związku realistycznej estetyki filmów tego nurtu z zawartą w nich refleksją moralną. Artykuł kończą uwagi na temat typowego bohatera kina moralnego niepokoju. [artykuł opublikowany w języku angielskim jako: Head of Medusa, or Realism in Films of the Cinema of Moral Anxiety; pierwodruk polski: „Kwartalnik Filmowy” 2011, nr 75-76, s. 122-148]
Słowa kluczowe:
Kino Moralnego Niepokoju, realizm, PRLBibliografia
Dabert, Dobrochna. 2003. Kino moralnego niepokoju. Wokół wybranych problemów poetyki i etyki. Poznań
Google Scholar
Deleuze, Gilles. 2005. Cinema II. Trans. H. Tomlinson, R. Galeta. London: The Athlone Press
Google Scholar
Falk, Feliks. 1981. W: Razem czy osobno? Maciej Zaleski’s interview with Feliks Falk. „Kino”. No. 7
Google Scholar
Giżycki, Marcin. 1978. Nie wystawać zza kamery. Marcin Giżycki’s interview with Edward Kłosiński, „Kino”. No. 12
Google Scholar
Hendrykowski, Marek. 1998. Sztuka reżyserii: rozmowa z Agnieszką Holland. W: Debiuty polskiego kina. Red. M. Hendrykowski. Konin
Google Scholar
Holland Agnieszka. 1978. (editorial survey). „Kino”, No. 7
Google Scholar
Holland, Agnieszka. 1978. Blisko życia. „Kino”. No. 1
Google Scholar
Jankun-Dopart, Mariola. 1996. Fałszywa inicjacja bohatera. Młode kino lat siedemdziesiątych wobec założeń programowych Młodej Kultury. W: Człowiek z ekranu. Z antropologii postaci filmowej. Red. M. Jankun-Dopart, M. Przylipiak. Kraków
Google Scholar
Kieślowski, Krzysztof. 1978. Funkcje filmu w telewizji i w kinie. „Kino”. No. 1
Google Scholar
Kijowski, Andrzej. 1998. Dziennik, vol. II. Kraków
Google Scholar
Kornatowska, Maria. 1990. Wodzireje i amatorzy, Warszawa
Google Scholar
Kracauer, Siegfried. 1960. Theory of Film: The Redemption of Physical Reality. New York: Oxford University Press, New York.
Google Scholar
Kracauer, Siegfried. 1960. Theory of Film: The Redemption of Physical Reality. New York: Oxford University Press, New York.
Google Scholar
Lukács, Georg. 2005. Art and Objective Truth. W: “Writer and Critic” and other Essays. Red. and tłum. A. Kahn, BackinPrint. Lincoln
Google Scholar
Lukács, Georg. 2005. Art and Objective Truth. W: “Writer and Critic” and other Essays. Red. and tłum. A. Kahn, BackinPrint. Lincoln
Google Scholar
Mętrak, Krzysztof. 1980. O czym mówi Dyrygent?. „Kino”. No. 5
Google Scholar
Miczka, Tadeusz. 2007. Kino moralnego niepokoju”. Źródła i granice realizmu w polskim filmie fabularnym w latach 1976-1981. W: Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego. Red. A. Achtelik, J. Tambor. Katowice
Google Scholar
Mitosek, Zofia. 1993. Realizm. W: Słownik literatury polskiej. Red. A. Brodzka, M. Puchalska, M. Semczuk, A. Sobolewska, E. Szary-Matywiecka. Wrocław
Google Scholar
Wertenstein, Wanda. 1979. Przyjaźń trudna jak życie. „Kino”. No. 12
Google Scholar
Wertenstein, Wanda. 1979. Przyjaźń trudna jak życie. „Kino”. No. 12
Google Scholar
Workowski, Adam. 2011. Refleksje filozofa o kinie wartości. W: W stronę kina filozoficznego. Antologia. Red. U. Tes, Kraków
Google Scholar
Workowski, Adam. 2011. Refleksje filozofa o kinie wartości. W: W stronę kina filozoficznego. Antologia. Red. U. Tes, Kraków
Google Scholar
Autorzy
Marcin Maronkwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Polska
Absolwent Wydziału Operatorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi, doktor nauk humanistycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego (Kraków); operator i filmoznawca. Autor monografii twórczości Wojciecha J. Hasa Dramat czasu i wyobraźni. Filmy Wojciecha J. Hasa (2010). Współautor książki poświęconej twórczości operatora filmowego Jerzego Lipmana Zdjęcia – Jerzy Lipman (2005, red. T. Lubelski). Publikuje m.in. w „Kwartalniku Filmowym” i tomach zbiorowych. Pracuje jako adiunkt na Wydziale Artystycznym Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej (Lublin), gdzie wykłada fotografię i historię filmu. Jest także jednym z wykładowców Akademii Polskiego Filmu organizowanej przez Polski Instytut Sztuki Filmowej. Interesuje się zwłaszcza kinem polskim, kinem autorskim oraz związkami literatury, filozofii i filmu. Obecnie zajmuje się problemem obecności wyobrażeń oraz idei romantycznych w filmie polskim, a także kinem polskim lat 70. XX w.
Statystyki
Abstract views: 210PDF downloads: 66
Licencja
Prawa autorskie (c) 2013 Marcin Maron
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Marcin Maron, Wobec zła. Problem gnozy w polskich filmach Andrzeja Żuławskiego z lat 70. , Kwartalnik Filmowy: Nr 117 (2022): Kino nieznane/ukryte
- Marcin Maron, Rozwój sztuki operatorskiej w latach 60. i w pierwszej połowie lat 70. Europa, USA, Polska , Kwartalnik Filmowy: Nr 105-106 (2019): Kino wobec transformacji ustrojowych
- Marcin Maron, „Anima possession”. „Opętanie” Andrzeja Żuławskiego w kontekście pojęcia fantazmatu oraz psychologii głębi , Kwartalnik Filmowy: Nr 126 (2024): Fantastyka, fantasy, fantazmat
- Marcin Maron, „Diabeł” Andrzeja Żuławskiego: historia, zło i romantyczna gnoza , Kwartalnik Filmowy: Nr 96 (2016): Film i metafizyka
- Marcin Maron, „Hubal” Bohdana Poręby i „Pasja” Stanisława Różewicza – spór o romantyzm w kinie polskim lat 70. , Kwartalnik Filmowy: Nr 92 (2015): Kino polskie i polityka
