Filmowy modernizm

Rafał Syska

kwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński (Polska)

Abstrakt

Autor artykułu przedstawił zjawisko filmowego modernizmu, definiowanego jako tendencja autorskiego kina lat 50.-70., której determinującymi własnościami były: autorefleksyjność, skierowanie uwagi na warstwę formalną dzieła, subiektywizm, strategie dystansacyjne i dekonstrukcja klasycznych modeli dramaturgiczno-narracyjnych. W eseju zreferowano najważniejsze definicje modernizmu w sztukach pięknych, wyróżniając te koncepcje teoretyczne, które znalazły swe rozwinięcie w refleksji filmoznawczej. Autor artykułu określił także ramy temporalne zjawiska, eksponując kluczowe dla modernizmu premiery filmów. Dla opisu tendencji pomocna stała się także systematyzacja zjawiska zarówno w duchu chronologii, jak również w oparciu o kryteria estetyczne i światopoglądowe. Pod koniec eseju autor zauważył pojawienie się zjawiska neomodernizmu, będącego nowoczesnym wariantem kina modernistycznego poprzednich dekad.


Słowa kluczowe:

modernizm, neomodernizm, kino autorskie

Astruc Alexandre, L’avenir du cinéma, „La Nef”, 11.1948.
  Google Scholar

Astruc Alexandre, Naissance d’une nouvelle avant-garde: la camèra-stylo, „L’Ecran Français” 30.03.1948.
  Google Scholar

Bondanella Peter, Italian Cinema from Neorealism to the Present, Continuum, New York 2001, s. 108.
DOI: https://doi.org/10.1017/CCOL0521550343.012   Google Scholar

Bordwell David, Narration in the Fiction Film, The University of Wisconsin Press, Madison 1985, s. 205-232, 274-310.
  Google Scholar

Bürger Peter, Teoria awangardy, tłum. J. Kita-Huber, Universitas, Kraków 2006, s. 62.
  Google Scholar

Călinescu Matei, Five Faces of Modernity: Modernism, Avant-Garde, Decadence, Kitsch, Postmodernism, Duke University Press, Durham 1987, s. 119.
  Google Scholar

Campagnon Antoine, Cinque paradoxes de la modernité, Seuil, Paris 1992, s. 48.
  Google Scholar

Deleuze Gilles, Cinema 2. The Time-Image, tłum. H. Tomlison, R. Galeta, University of Minnesota Press, Minneapolis 1989, s. 105-113, 171.
  Google Scholar

Dreyer Carl Theodor, Myśli o moim rzemiośle, cyt. za: J. Płażewski, Carl Theodor Dreyer, „Kwartalnik Filmowy” 1957, nr 3, s. 24, 42.
  Google Scholar

Eysteinsson Astradur, Awangarda jako/czy modernizm, tłum. D. Wojda, w: Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, red. R. Nycz, Universitas, Kraków 1998, s. 156.
  Google Scholar

Greenberg Clement, Antyawangarda, w: Greenberg Clement, Obrona modernizmu, Wybór esejów, tłum. G. Dziamski, M. Śpik-Dziamska, Universitas, Kraków 2006, s. 33.
  Google Scholar

Greenberg Clement, Awangardowe postawy: nowa sztuka w latach sześćdziesiątych, w: Greenberg Clement, Obrona modernizmu, Wybór esejów, tłum. G. Dziamski, M. Śpik-Dziamska, Universitas, Kraków 2006, s. 26.
  Google Scholar

Greenberg Clement, Malarstwo modernistyczne, w: Greenberg Clement, Obrona modernizmu. Wybór esejów, tłum. G. Dziamski, M. Śpik-Dziamska, Universitas, Kraków 2006, s. 47-48.
  Google Scholar

Greenberg Clement, Nowoczesność i ponowoczesność, w: Greenberg Clement, Obrona modernizmu, Wybór esejów, tłum. G. Dziamski, M. Śpik-Dziamska, Universitas, Kraków 2006, s. 73, 77
  Google Scholar

Hassan Ihab, The Dismemberment of Orpheus: Toward a Postmodern Literature, University of Wisconsin Press., Madison 1982, s. 267.
  Google Scholar

Helman Alicja, Styl, w: Słownik pojęć filmowych, tom 4, red. A. Helman, Wiedza o kulturze, Wrocław 1993, s. 123-124, 131-133.
  Google Scholar

Itoh Teiji, Space and Illusion in the Japanese Garden, Weatherhill/Tankosha, New York 1973, s. 48-49.
  Google Scholar

Jakubowska Małgorzata, Teoria kina Gilles’a Deleuze’a, Rabid, Kraków 2003, s. 132.
  Google Scholar

Karl Frederick, Modern and Modernism: The Sovereignty of the Artist, 1885-1925, Atheneum, New York 1985, s. 13.
  Google Scholar

Kovács András Bálint, Screening Modernism. European Art Cinema, 1950-1980, The University of Chicago Press, Chicago and London, 2007, s. 9-10, 18, 36, 78-81, 89, 121-122, 128-130, 155, 175-181, 192, 204, 245-246.
  Google Scholar

Lodge David, The Modes of Modern Writing: Metaphor, Metonymy, and the Typology of Modern Literature, Hodder & Stoughton Educational, London 1977, s. 157.
  Google Scholar

Lubelski Tadeusz, Nowa Fala. O pewnej przygodzie francuskiego kina, Universitas, Kraków 2000, s. 42.
  Google Scholar

Michałek Bolesław, Triumf autorów, „Kino” 1978, nr 1, s. 59.
  Google Scholar

Miczka Tadeusz, Przestrzeń, w: Słownik pojęć filmowych, tom 9, red. A. Helman, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1998, s. 133.
  Google Scholar

Przylipiak Mirosław, Narracja, w: Słownik pojęć filmowych, tom 5, red. A. Helman, Wiedza o kulturze, Wrocław 1993, s. 31, 43-44.
  Google Scholar

Richie Donald, Ozu, Berkeley, University of California Press, Berkeley 1974, s. 188.
  Google Scholar

Schrader Paul, Transcendental Style in Film: Ozu, Bresson, Dreyer, Berkeley, University of California Press, Berkeley 1972.
  Google Scholar

Sheppard Richard, Problematyka modernizmu europejskiego, tłum. P. Wawrzyszko, w: Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, red. R. Nycz, Universitas, Kraków 1998.
  Google Scholar

Welsch Wolfgang, Narodziny filozofii postmodernistycznej z ducha sztuki modernistycznej, tłum. J. Balbierz, w: Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, red. R. Nycz, Universitas, Kraków 1998, s. 436-443.
  Google Scholar

Wojda Dorota, Projekt krytyczny modernizmu Astradura Eysteinssona, w: Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, red. R. Nycz, Universitas, Kraków 1998, s. 98.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2009-12-31

Cited By / Share

Syska, R. (2009) „Filmowy modernizm”, Kwartalnik Filmowy, (67-68), s. 142–168. doi: 10.36744/kf.3103.

Autorzy

Rafał Syska 
kwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska

Adiunkt habilitowany w Instytucie Sztuk Audiowizualnych UJ. Pracę doktorska po­święcił zjawisku przemocy w kinie, a rozprawę habilitacyjna - twórczości Roberta Altmana. Jest autorem kilku ksiazek, m.in. Film i przemoc. Sposoby obrazowania przemocy w kinie, Poezja obrazu. Filmy Theo Angelopoulosa, Zachować dystans. Filmowy świat Roberta Altmana.



Statystyki

Abstract views: 35
PDF downloads: 14


Licencja

Prawa autorskie (c) 2009 Rafał Syska

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.