Dotknięcie filmu. Techniczne uwarunkowania obecności filmu w muzeum
Abstrakt
Tematem artykułu jest analiza wpływu nowoczesnych technik cyfrowej audiowizualności na praktyki wystawiennicze – zwłaszcza w obszarze ekspozycji filmowych. W tym kontekście kluczowa dla wywodu jest antynomia dystans – bliskość, a także swoboda wprawionego w ruch odbiorcy. Przedmiotem badań jest pięć obszarów instytucjonalizowania się cyfrowego nie-filmu: sztuka nowych mediów, film galeryjny, cyfrowe techniki nowego muzealnictwa, wystawy narracyjne i filmowe. W nich objawia się pięć praktyk komunikacyjnych poszerzających działania w sferze interaktywności: immersyjność, responsywność, haptyczność, parateksty i wszechobecność. Konkluzją artykułu jest refleksja na temat instytucji muzeum cyfrowego.
Słowa kluczowe:
muzeum, interaktywność, immersyjność, haptyczność, audiowizualność cyfrowa, wystawyBibliografia
Ascott, R. (1995). Muzeum cyfrowe. Kultura telematyczna i sztuczne życie (tłum. K. Bałłaban). Magazyn Sztuki, 2-3, ss. 287–300.
Google Scholar
Bal, M. (1996). Double Exposures: The Subject of Cultural Analysis. London – New York: Routledge.
Google Scholar
Berger, J. (1997). Sposoby widzenia (tłum. M. Bryl). Poznań: Rebis.
Google Scholar
Berleant, A. (1992). The Aesthetics of Environment. Philadelphia: Temple University Press.
Google Scholar
Bordwell, D. (1985). Narration in the Fiction Film. Madison: University of Wisconsin Press.
Google Scholar
Budzik, J. (2012). Dotyk światła. O zmysłowym doznawaniu kina. Katowice: Wydawnictwo FA-art.
Google Scholar
Burnham, I. U. (1987). So the Seams Don’t Show. W: J. Blatti (red.), Past Meets Present: Essays About Historic Interpretation and Public Audiences (ss. 105-115). Washington: Smithsonian Institution Press.
Google Scholar
Elsaesser, T. (2009). Nowa historia filmu jako archeologia mediów. Kwartalnik Filmowy, 67-68, ss. 8-41.
Google Scholar
Gwóźdź, A. (2010). Marginesy, ale nie marginalia. O doświadczaniu kina z kina. W: A. Gwóźdź, M. Kempna-Pieniążek (red.), Granice kultury (ss. 112-126). Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
Google Scholar
Huyssen, A. (1995). Escape from Amnesia: The Museum as Mass Medium. W: A. Huyssen, Twilight Memories: Marking Time in a Culture of Amnesia (ss. 13-37). London – New York: Routledge.
Google Scholar
Iles, Ch. (2001). Between the Still and Moving Image. W: Ch. Iles (red.), Into the Light: The Projected Image in Contemporary Art (ss. 32-70). New York: Whitney Museum of American Art.
Google Scholar
King, G. (2003). Spectacle, Narrative, and the Spectacular Hollywood Blockbuster. W: J. Stringer (red.), Movie Blockbusters (ss. 114-127). London: Routledge.
Google Scholar
Kluszczyński, R. W. (2010). Sztuka interaktywna. Od dzieła-instrumentu do interaktywnego spektaklu. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Google Scholar
Kowal, P., Wolska-Pabian, K. (red.) (2019). Muzeum i zmiana. Losy muzeów narracyjnych. Warszawa – Kraków: Universitas.
Google Scholar
Lewicki, A. (2007). Sztuczne światy. Postmodernizm w filmie fabularnym. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Majmurek, J., Ronduda, Ł. (2015). Kino-sztuka. Zwrot kinematograficzny w polskiej sztuce współczesnej. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.
Google Scholar
Marquard, O. (1994). Apologia przypadkowości. Studia filozoficzne (tłum. K. Krzemieniowa). Warszawa: Oficyna Naukowa.
Google Scholar
Martens, W. (1989). Spatial Image Formation in Binocular Vision and Binaural Hearing. Montreal: 3D Media Technology Conference.
Google Scholar
Pitrus, A. (2015). Zanurzony. O sztuce Billa Violi. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Pomian, K. (1996). Zbieracze i osobliwości. Paryż – Wenecja. XVI-XVIII wiek (tłum. A. Pieńkos). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Popczyk, M. (2008). Estetyczne przestrzenie ekspozycji muzealnych. Artefakty przyrody i dzieła sztuki. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Prince, S. (2012). Digital Visual Effects in Cinema: The Seduction of Reality. New Brunswick: Rutgers University Press.
Google Scholar
Rostkowska, A. (2010). Haptyczne dzieło sztuki. W: M. Ostrowicki (red.), Materia sztuki (ss. 297-310). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Shusterman, R. (1998). Estetyka pragmatyczna. Żywe piękno i refleksja nad sztuką (tłum. A. Chmielewski). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Syska, R. (2014). Filmowy neomodernizm. Kraków: Avalon.
Google Scholar
Trinks, J. (1999). Seryjność jako podstawowy problem estetyki telewizji. W: K. Wilkoszewska (red.), Piękno w sieci. Estetyka a nowe media (ss. 161-172). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Weibel, P. (1994). Ars Electronica. An Interview by Johan Pijnappel, Art and Designe, 9 (11-12), s. 28.
Google Scholar
Welsch, W. (1998). Sztuczne raje? Rozważania o świecie mediów elektronicznych i o innych światach. W: A. Zeidler-Janiszewska (red.), Problemy ponowoczesnej pluralizacji kultury. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha (t. 1, ss. 167-188). Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Google Scholar
Wołyński, M. (2018). Pomiędzy white cube’m a black box’em. Współczesne sposoby aranżacji obrazów projektowanych. W: R. W. Kluszczyński, T. Załuski (red.), Wideo w sztukach wizualnych (ss. 101-122). Łódź – Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Galeria Labirynt.
Google Scholar
Zawojski, P. (2018). Cyberkultura. Syntopia sztuki, nauki i technologii. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Ziębińska-Witek, A. (2013). Estetyki reprezentacji śmierci w ekspozycjach historycznych. W: M. Fabiszak, M. Owsiński (red.), Obóz-muzeum. Trauma we współczesnym wystawiennictwie (ss. 31-50). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Ziębińska-Witek, A. (2011). Historia w muzeach. Studium ekspozycji Holokaustu. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar
Autorzy
Rafał Syskar.syska@onet.eu
Uniwersytet Jagielloński Polska
http://orcid.org/0000-0001-9680-0923
Profesor w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Historyk filmu specjalizujący się w kinie współczesnym i praktykach postfilmowych. Autor m.in. Film i przemoc. Sposoby obrazowania przemocy w kinie (2003), Zachować dystans. Filmowy świat Roberta Altmana (2008), Poezja obrazu. Filmy Theo Angelopoulosa (2008), Filmowy neomodernizm (2014), Historia filmu. Od Edisona do Nolana (2015). Redaktor Słownika filmu (2005, 2 wyd. 2010) oraz m.in. tomów: Adaptacje literatury amerykańskiej (2011), Arcydzieła klasycznego kina amerykańskiego (2013), Sekretne światy Jacques’a Rivette’a (2017), Niezrealizowane arcydzieła kina (2018) i Andrzej Wajda (2019). Współredaktor serii Mistrzowie kina amerykańskiego (2006-2009) oraz czterotomowej Historii kina (od 2009). Stypendysta Fundacji na rzecz Nauki Polskiej i Fundacji Kościuszkowskiej. W 2012 r. przebywał jako visiting scholar na Columbia University i University of Southern California. Wykładał w Londynie, Brnie, Wilnie i Maladze. Pomysłodawca i redaktor naczelny czasopisma „Ekrany” (2011-2018). Przewodniczący Rady Programowo-Naukowej Filmoteki Narodowej w latach 2016-2017, członek-specjalista Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk (lata 2011-2014), członek iCOM Polska (od 2020). W Muzeum Narodowym w Krakowie kurator wystaw Stanley Kubrick (2014) i Wajda (2019). Od 2016 r. jest dyrektorem Narodowego Centrum Kultury Filmowej w Łodzi.
Statystyki
Abstract views: 416PDF downloads: 350
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Rafał Syska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Rafał Syska, Pamięć filmu. Mnemotechnika muzeów kina , Kwartalnik Filmowy: Nr 125 (2024): Kino jako maszyna pamiętania
- Rafał Syska, „Smart cinema”. Mądre kino z „indie” świata , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Rafał Syska, Urok jawnogrzesznicy. „Maddalena” Jerzego Kawalerowicza , Kwartalnik Filmowy: Nr 95 (2016): Transnarodowość kina polskiego
- Rafał Syska, Ślady niepowstałych filmów , Kwartalnik Filmowy: Nr 89-90 (2015): Redefinicje klasyki
- Rafał Syska, Film jako plac budowy , Kwartalnik Filmowy: Nr 91 (2015): Film między muzyką pop a popkulturą
