Badanie filmu w świetle radykalnego konstruktywizmu
Ewa Fiuk
ewa.fiuk@ispan.plInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-9908-8510
Abstrakt
Autorka definiuje problemy i dylematy powstałe w ostatnich latach na gruncie filmoznawstwa, odnosząc się przy tym do głosów pochodzących z samego środowiska naukowego. Wspomina między innymi o specyfice metod empirycznych, trudnościach, na jakie natrafiają stosujący je badacze i badaczki, oraz wątpliwościach, jakie te metody generują. Zasadniczym wątkiem tekstu jest jednak próba wprowadzenia do refleksji filmoznawczej elementów radykalnego konstruktywizmu, nurtu powstałego w latach 70. XX w. na styku filozofii, biologii oraz nauki o poznaniu i rozwijanego przez kolejne dekady głównie w Stanach Zjednoczonych i Republice Federalnej Niemiec. Autorka charakteryzuje założenia konstruktywistyczne, wskazuje ich wpływy w literaturo- i medioznawstwie, a jednocześnie podkreśla, że w zasadzie brakuje ich w badaniach nad filmem. Sporo uwagi poświęca również kwestii reprezentacji jako jednej z naczelnych kategorii opisu i analizy w filmoznawstwie (a także w filozofii i kognitywistyce), podając w wątpliwość zarówno zasadność, jak i sens posługiwania się ową kategorią na tym obszarze.
Oświadczenie o konflikcie interesów
Słowa kluczowe:
radykalny konstruktywizm, teoria interfejsu, nauka o poznaniu, filmoznawstwo, reprezentacjaBibliografia
[b. a.] (2021). Nie taka prosta historia. „Bridgertonowie”. Vod.Tvp.pl. https://vod.tvp.pl/programy,88/nie-taka-prosta-historia-odcinki,284834/odcinek-13,S01E13,306725
Google Scholar
[b. a.] (2024, 13 stycznia). Donald Hoffman’s Theory on Consciousness: The Greatest Mystery in The Universe. YouTube.com. https://www.youtube.com/watch?v=1r5OQL7nf34
Google Scholar
Balicki, B. (2010). Empiryczna Nauka o Literaturze – kierunek w badaniach literackich i szkoła naukowa. Teksty Drugie, (4), ss. 30-50.
Google Scholar
Balicki, B. (2021). Radykalny konstruktywizm. Krótkie wprowadzenie. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar
Black, M. (1972). How Do Pictures Represent?. W: E. H. Gombrich, J. Hochberg, M. Black, Art, Perception, and Reality (ss. 95-130). Baltimore – London: The Johns Hopkins University Press.
Google Scholar
Fiuk, E. (2022). Ujęcie z wnętrza rzeczy. Przypadek „Purpurowego morza” Amel Alzakout i Khaleda Abdulwaheda. Kwartalnik Filmowy, (118), ss. 58-74.
Google Scholar
Glasersfeld von, E. (1995). Radical Constructivism: A Way of Knowing and Learning. London – Washington: The Falmer Press.
Google Scholar
Glasersfeld von, E. (2010). Nauka z punktu widzenia radykalnego konstruktywizmu (tłum. M. Urban). W: B. Balicki, D. Lewiński, B. Ryż, E. Szczerbuk (red.), Radykalny konstruktywizm. Antologia (ss. 47-57). Wrocław: Gajt.
Google Scholar
Glasersfeld von, E. (2010). Poznanie bez metafizyki: stanowisko radykalnego konstruktywizmu (tłum. M. Urban). W: B. Balicki, D. Lewiński, B. Ryż, E. Szczerbuk (red.), Radykalny konstruktywizm. Antologia (ss. 29-44). Wrocław: Gajt.
Google Scholar
Gwóźdź, A. (2024). Teorie filmu/mediów: tryby przejścia. Filmoznawcy.Us.Edu.pl. https://filmoznawcy.us.edu.pl/panele
Google Scholar
Hoffman, D. D. (2009). The Interface Theory of Perception: Natural Selection Drives True Perception to Swift Extinction. W: S. Dickinson, M. Tarr, A. Leonardis, B. Schiele (red.), Object Categorization: Computer and Human Vision Perspectives (ss. 148-265). Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar
Jurasz, W., Parafianowicz, Z. (2025, 11 kwietnia). Raport międzynarodowy. Jak Hollywood wspomogło prawicę w USA. Onet.pl. https://www.onet.pl/informacje/onetwiadomosci/raport-miedzynarodowy-jak-hollywood-wspomoglo-prawice-w-usa/j8bzndm,79cfc278
Google Scholar
Nietzsche, F. (1980). Teoriopoznawcze wprowadzenie o prawdzie i kłamstwie w sensie pozamoralnym (tłum. K. Wolicki). Teksty: Teoria Literatury, Krytyka, Interpretacja, (3), ss. 165-184. (Publikacja oryginału: 1873).
Google Scholar
Schmidt, S. J. (2010). Konstruktywizm w badaniach mediów: koncepcje, krytyka, konsekwencje (tłum. B. Balicki, D. Wączek). W: B. Balicki, D. Lewiński, B. Ryż, E. Szczerbuk (red.), Radykalny konstruktywizm. Antologia (ss. 211-241). Wrocław: Gajt.
Google Scholar
Schmidt, S. J. (2010). Rzeczywistość obserwatora (tłum. D. Wączek). W: B. Balicki, D. Lewiński, B. Ryż, E. Szczerbuk (red.), Radykalny konstruktywizm. Antologia (ss. 243-259). Wrocław: Gajt.
Google Scholar
Schmidt, S. J. (2017). Konstruktivistische Argumentationen als Reflexionsangebote für die Medien- und Kommunikationswissenschaften. Medien und Kommunikationswissenschaft, (2), ss. 207-218.
Google Scholar
Stelmach, M. (2024). Cinema Counts: The Computational Turn and Quantitative Methods in Film Studies. Kwartalnik Filmowy, (127), ss. 6-28.
Google Scholar
Autorzy
Ewa Fiukewa.fiuk@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0002-9908-8510
Filmoznawczyni, adiunktka w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Autorka monografii Inicjacje, tożsamość, pamięć. Kino niemieckie na przełomie wieków (2012), Obrazo-światy, dźwięko-przestrzenie. Kino Toma Tykwera (2016) i Film jako przestrzeń transkulturowa. Współczesny przypadek niemiecki (2024) oraz wielu publikacji, w tym także przekładów z języka niemieckiego, w tomach zbiorowych i czasopismach. Redaktorka „Kwartalnika Filmowego”. Zainteresowania naukowe: film niemiecki, transkulturowość, teoria afektu i narracje mniejszościowe (ze szczególnym uwzględnieniem migracji) w kontekście twórczości filmowej.
Statystyki
Abstract views: 3PDF downloads: 0
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Ewa Fiuk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Ewa Fiuk, Transgresja i dyskryminacja. Sztuczne kobiety w kinie fantastycznonaukowym , Kwartalnik Filmowy: Nr 110 (2020): Poza człowiekiem
- Ewa Fiuk, Przestrzenie migracji. Przypadek kina niemieckiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 107 (2019): Podróż, (e)migracja, pielgrzymka
- Ewa Fiuk, Uwznioślające kino peryferii , Kwartalnik Filmowy: Nr 112 (2020): Polski dokument, polska animacja
- Ewa Fiuk, Gwinejczyk na Alexanderplatz, czyli o możliwości zanieczyszczenia dominującej narracji , Kwartalnik Filmowy: Nr 114 (2021): Zanieczyszczenie, brud, skaza
- Ewa Fiuk, Ujęcie z wnętrza rzeczy. Przypadek „Purpurowego morza” Amel Alzakout i Khaleda Abdulwaheda , Kwartalnik Filmowy: Nr 118 (2022): Jedno ujęcie
- Ewa Fiuk, Cztery historie filmowe z miastem w tle. O berlińskim obliczu transformacji w kinie niemieckim , Kwartalnik Filmowy: Nr 105-106 (2019): Kino wobec transformacji ustrojowych
- Ewa Fiuk, Domniemana niewinność , Kwartalnik Filmowy: Nr 105-106 (2019): Kino wobec transformacji ustrojowych
- Ewa Fiuk, „Szkoła berlińska”, czyli postulat filmu jako sztuki albo „tęsknota za ocaleniem opowieści” , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Ewa Fiuk, Melanż historii, polityki i liryzmu – przyczynek do analizy filmu „Patriotka” Alexandra Klugego , Kwartalnik Filmowy: Nr 104 (2018): Esej, „found footage”, film montażowy
- Ewa Fiuk, Wszyscy jesteśmy migrantami , Kwartalnik Filmowy: Nr 104 (2018): Esej, „found footage”, film montażowy
