Transgresja i dyskryminacja. Sztuczne kobiety w kinie fantastycznonaukowym

Ewa Fiuk

ewa.fiuk@tlen.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
http://orcid.org/0000-0002-9908-8510

Abstrakt

Artykuł jest poświęcony problemowi seksualizacji postaci kobiecych w filmach science fiction. Odwołując się do teorii gatunków, feministycznej i psychoanalitycznej refleksji nad filmem oraz wyników badań z zakresu psychologii społecznej i neurobiologii, autorka stara się naświetlić możliwe przyczyny i konsekwencje niezwykle popularnego w zachodniej kulturze, choć jawnie dyskryminującego sposobu obrazowania kobiet i kobiecości. W tym celu dokonuje charakterystyki zarówno poszczególnych dzieł filmowych (m.in. Metropolis Fritza Langa, Łowcy androidów Ridleya Scotta i Pod skórą Jonathana Glazera), jak i wciąż powracających w kinie, określonych narracji kulturowych, a także  specyficznych wątków i motywów. Autorka odnosi się również do wybranych dzieł literackich o podobnej tematyce, wskazując w ten sposób duży potencjał reprodukcyjny interesującej ją perspektywy, w której zbiegają się w istocie dwa pozornie odrębne zjawiska: transgresja i dyskryminacja.


Słowa kluczowe:

posthumanizm, science fiction, gynoid, kobieta, seksualizacja

Chibnall, S. (1999). Alien Women: The Politics of Sexual Difference in British SF Pulp Cinema. W: I. Q. Hunter (red.), British Science Fiction Cinema. London – New York: Routledge.
  Google Scholar

Cikara, M., Eberhardt, J. L., Fiske, S. T. (2010). From Agents to Objects: Sexist Attitudes and Neural Responses to Sexualized Targets. Journal of Cognitive Neuroscience, 23 (3), ss. 540-551. https://doi.org/10.1162/jocn.2010.21497
DOI: https://doi.org/10.1162/jocn.2010.21497   Google Scholar

Faber, M. (2005). Pod skórą (tłum. M. Świerkocki). Warszawa: W.A.B.
  Google Scholar

Ferrando, F. (2016). Posthumanizm, transhumanizm, antyhumanizm, metahumanizm oraz nowy materializm. Różnice i relacje (tłum. R. Sapeńko, E. Świętek). Rocznik Lubuski, 42 (2), ss. 13-27.
  Google Scholar

Fredrickson, B. L., Roberts T. A. (1997). Objectification Theory: Toward Understanding Women’s Lived Experiences and Mental Health Risks. Psychology of Women Quarterly, 21, ss. 173-206. https://doi.org/10.1111%2Fj.1471-6402.1997.tb00108.x
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.1997.tb00108.x   Google Scholar

Haraway, D. (2003). Manifest Cyborgów: nauka, technologia i feminizm socjalistyczny lat osiemdziesiątych (tłum. S. Królak, E. Majewska). Przegląd Filozoficzno-Literacki, 3 (1), ss. 49-87.
  Google Scholar

Harbou, von, T. (2000). Metropolis (tłum. W. Zechenter). Kwartalnik Filmowy, (31-32), ss. 73-82.
  Google Scholar

Heflick, N. A., Goldenberg, J. L. (2009). Objectifying Sarah Palin: Evidence That Objectification Causes Women to be Perceived as Less Competent and Less Fully Human. Journal of Experimental Social Psychology, 45 (3), ss. 598-601. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2009.02.008
DOI: https://doi.org/10.1016/j.jesp.2009.02.008   Google Scholar

Huyssen, A. (1981-1982). The Vamp and the Maschine: Technology and Sexuality in Fritz Lang’s „Metropolis”. New German Critique, 24-25, ss. 221-237.
DOI: https://doi.org/10.2307/488052   Google Scholar

Jones, G. (1984). Divine Endurance. London: George Allen & Unwin.
  Google Scholar

King, G., Krzywinska, T. (2000). Science Fiction Cinema: From Outerspace to Cyberspace. London: Wallflower Press.
  Google Scholar

Loughnan, S., Haslam, N., Murnane, T., Vaes, J., Reynolds, C., Suitner, C. (2010). Objectification Leads to Depersonalization: The Denial of Mind and Moral Concern to Objectified Others. European Journal of Social Psychology, 40 (5), ss. 709-717. https://doi.org/10.1002/ejsp.755
DOI: https://doi.org/10.1002/ejsp.755   Google Scholar

Moye, D. (2017, 28 grudnia). Kelly Marie Tran of „Last Jedi” Facing Racist, Sexist Comments Online. Huffingtonpost.co.uk. https://www.huffingtonpost.co.uk/entry/kelly-marie-tran-racists-last-jedi_n_5a4400fee4b06d1621b­6b2­bb?_guc_con­sent_skip=1584193908&guccounter=1
  Google Scholar

Nussbaum, M. C. (1999). Sex and Social Justice. Oxford: Oxford University Press.
  Google Scholar

Toffler, A. (2007). Szok przyszłości (tłum. W. Osiatyński, E. Grabczak-Ryszka, E. Woydyłło). Przeźmierowo: Wydawnictwo Kurpisz S.A.
  Google Scholar

Tran, K. M. (2018, 21 sierpnia). Kelly Marie Tran: I Won’t Be Marginalized by Online Harassment. Nytimes.com. https://www.nytimes.com/2018/08/21/movies/kelly-marie-tran.html
  Google Scholar

Vaes, J., Paladino, P., Puvia, E. (2011). Are Sexualized Women Complete Human Beings? Why Men and Women Dehumanize Sexually Objectified Women. European Journal of Social Psychology, 41 (6), ss. 774-785. https://doi.org/10.1002/ejsp.824
DOI: https://doi.org/10.1002/ejsp.824   Google Scholar

Villiers de L’Isle-Adam, A. (2000). Ewa jutra (tłum. R. Engelking). Kwartalnik Filmowy, (31-32), ss. 59-68.
  Google Scholar

Wałaszewski, Z. (2013). Technology as Witchcraft. Fear and Desire: A Female Robot in Fritz Lang’s „Metropolis”. Kultura Popularna, 38 (4), ss. 102-109.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2020-08-26

Cited By / Share

Fiuk, E. (2020) „Transgresja i dyskryminacja. Sztuczne kobiety w kinie fantastycznonaukowym”, Kwartalnik Filmowy, (110), s. 100–119. doi: 10.36744/kf.330.

Autorzy

Ewa Fiuk 
ewa.fiuk@tlen.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
http://orcid.org/0000-0002-9908-8510
Filmoznawczyni, adiunktka w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Autorka monografii Inicjacje, tożsamość, pamięć. Kino niemieckie na przełomie wieków (2012) i Obrazo-światy, dźwięko-przestrzenie. Kino Toma Tykwera (2016) oraz wielu publikacji, w tym także przekładów z języka niemieckiego, w tomach zbiorowych i czasopismach. Redaktorka „Kwartalnika Filmowego”. Zainteresowania naukowe: film niemiecki, transkulturowość, teoria afektu i narracje mniejszościowe (ze szczególnym uwzględnieniem migracji) w kontekście twórczości filmowej.


Statystyki

Abstract views: 738
PDF downloads: 644


Licencja

Prawa autorskie (c) 2020 Ewa Fiuk

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.