Transgresja i dyskryminacja. Sztuczne kobiety w kinie fantastycznonaukowym
Ewa Fiuk
ewa.fiuk@tlen.plInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
http://orcid.org/0000-0002-9908-8510
Abstrakt
Artykuł jest poświęcony problemowi seksualizacji postaci kobiecych w filmach science fiction. Odwołując się do teorii gatunków, feministycznej i psychoanalitycznej refleksji nad filmem oraz wyników badań z zakresu psychologii społecznej i neurobiologii, autorka stara się naświetlić możliwe przyczyny i konsekwencje niezwykle popularnego w zachodniej kulturze, choć jawnie dyskryminującego sposobu obrazowania kobiet i kobiecości. W tym celu dokonuje charakterystyki zarówno poszczególnych dzieł filmowych (m.in. Metropolis Fritza Langa, Łowcy androidów Ridleya Scotta i Pod skórą Jonathana Glazera), jak i wciąż powracających w kinie, określonych narracji kulturowych, a także specyficznych wątków i motywów. Autorka odnosi się również do wybranych dzieł literackich o podobnej tematyce, wskazując w ten sposób duży potencjał reprodukcyjny interesującej ją perspektywy, w której zbiegają się w istocie dwa pozornie odrębne zjawiska: transgresja i dyskryminacja.
Słowa kluczowe:
posthumanizm, science fiction, gynoid, kobieta, seksualizacjaBibliografia
Chibnall, S. (1999). Alien Women: The Politics of Sexual Difference in British SF Pulp Cinema. W: I. Q. Hunter (red.), British Science Fiction Cinema. London – New York: Routledge.
Google Scholar
Cikara, M., Eberhardt, J. L., Fiske, S. T. (2010). From Agents to Objects: Sexist Attitudes and Neural Responses to Sexualized Targets. Journal of Cognitive Neuroscience, 23 (3), ss. 540-551. https://doi.org/10.1162/jocn.2010.21497
DOI: https://doi.org/10.1162/jocn.2010.21497
Google Scholar
Faber, M. (2005). Pod skórą (tłum. M. Świerkocki). Warszawa: W.A.B.
Google Scholar
Ferrando, F. (2016). Posthumanizm, transhumanizm, antyhumanizm, metahumanizm oraz nowy materializm. Różnice i relacje (tłum. R. Sapeńko, E. Świętek). Rocznik Lubuski, 42 (2), ss. 13-27.
Google Scholar
Fredrickson, B. L., Roberts T. A. (1997). Objectification Theory: Toward Understanding Women’s Lived Experiences and Mental Health Risks. Psychology of Women Quarterly, 21, ss. 173-206. https://doi.org/10.1111%2Fj.1471-6402.1997.tb00108.x
DOI: https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.1997.tb00108.x
Google Scholar
Haraway, D. (2003). Manifest Cyborgów: nauka, technologia i feminizm socjalistyczny lat osiemdziesiątych (tłum. S. Królak, E. Majewska). Przegląd Filozoficzno-Literacki, 3 (1), ss. 49-87.
Google Scholar
Harbou, von, T. (2000). Metropolis (tłum. W. Zechenter). Kwartalnik Filmowy, (31-32), ss. 73-82.
Google Scholar
Heflick, N. A., Goldenberg, J. L. (2009). Objectifying Sarah Palin: Evidence That Objectification Causes Women to be Perceived as Less Competent and Less Fully Human. Journal of Experimental Social Psychology, 45 (3), ss. 598-601. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2009.02.008
DOI: https://doi.org/10.1016/j.jesp.2009.02.008
Google Scholar
Huyssen, A. (1981-1982). The Vamp and the Maschine: Technology and Sexuality in Fritz Lang’s „Metropolis”. New German Critique, 24-25, ss. 221-237.
DOI: https://doi.org/10.2307/488052
Google Scholar
Jones, G. (1984). Divine Endurance. London: George Allen & Unwin.
Google Scholar
King, G., Krzywinska, T. (2000). Science Fiction Cinema: From Outerspace to Cyberspace. London: Wallflower Press.
Google Scholar
Loughnan, S., Haslam, N., Murnane, T., Vaes, J., Reynolds, C., Suitner, C. (2010). Objectification Leads to Depersonalization: The Denial of Mind and Moral Concern to Objectified Others. European Journal of Social Psychology, 40 (5), ss. 709-717. https://doi.org/10.1002/ejsp.755
DOI: https://doi.org/10.1002/ejsp.755
Google Scholar
Moye, D. (2017, 28 grudnia). Kelly Marie Tran of „Last Jedi” Facing Racist, Sexist Comments Online. Huffingtonpost.co.uk. https://www.huffingtonpost.co.uk/entry/kelly-marie-tran-racists-last-jedi_n_5a4400fee4b06d1621b6b2bb?_guc_consent_skip=1584193908&guccounter=1
Google Scholar
Nussbaum, M. C. (1999). Sex and Social Justice. Oxford: Oxford University Press.
Google Scholar
Toffler, A. (2007). Szok przyszłości (tłum. W. Osiatyński, E. Grabczak-Ryszka, E. Woydyłło). Przeźmierowo: Wydawnictwo Kurpisz S.A.
Google Scholar
Tran, K. M. (2018, 21 sierpnia). Kelly Marie Tran: I Won’t Be Marginalized by Online Harassment. Nytimes.com. https://www.nytimes.com/2018/08/21/movies/kelly-marie-tran.html
Google Scholar
Vaes, J., Paladino, P., Puvia, E. (2011). Are Sexualized Women Complete Human Beings? Why Men and Women Dehumanize Sexually Objectified Women. European Journal of Social Psychology, 41 (6), ss. 774-785. https://doi.org/10.1002/ejsp.824
DOI: https://doi.org/10.1002/ejsp.824
Google Scholar
Villiers de L’Isle-Adam, A. (2000). Ewa jutra (tłum. R. Engelking). Kwartalnik Filmowy, (31-32), ss. 59-68.
Google Scholar
Wałaszewski, Z. (2013). Technology as Witchcraft. Fear and Desire: A Female Robot in Fritz Lang’s „Metropolis”. Kultura Popularna, 38 (4), ss. 102-109.
Google Scholar
Autorzy
Ewa Fiukewa.fiuk@tlen.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
http://orcid.org/0000-0002-9908-8510
Statystyki
Abstract views: 954PDF downloads: 767
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Ewa Fiuk

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Ewa Fiuk, Przestrzenie migracji. Przypadek kina niemieckiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 107 (2019): Podróż, (e)migracja, pielgrzymka
- Ewa Fiuk, Gwinejczyk na Alexanderplatz, czyli o możliwości zanieczyszczenia dominującej narracji , Kwartalnik Filmowy: Nr 114 (2021): Zanieczyszczenie, brud, skaza
- Ewa Fiuk, Uwznioślające kino peryferii , Kwartalnik Filmowy: Nr 112 (2020): Polski dokument, polska animacja
- Ewa Fiuk, Ujęcie z wnętrza rzeczy. Przypadek „Purpurowego morza” Amel Alzakout i Khaleda Abdulwaheda , Kwartalnik Filmowy: Nr 118 (2022): Jedno ujęcie
- Ewa Fiuk, Cztery historie filmowe z miastem w tle. O berlińskim obliczu transformacji w kinie niemieckim , Kwartalnik Filmowy: Nr 105-106 (2019): Kino wobec transformacji ustrojowych
- Ewa Fiuk, Domniemana niewinność , Kwartalnik Filmowy: Nr 105-106 (2019): Kino wobec transformacji ustrojowych
- Ewa Fiuk, „Szkoła berlińska”, czyli postulat filmu jako sztuki albo „tęsknota za ocaleniem opowieści” , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Ewa Fiuk, Inhalt , Kwartalnik Filmowy: Nr 125 (2024): Kino jako maszyna pamiętania
- Ewa Fiuk, Wszyscy jesteśmy migrantami , Kwartalnik Filmowy: Nr 104 (2018): Esej, „found footage”, film montażowy
- Ewa Fiuk, Melanż historii, polityki i liryzmu – przyczynek do analizy filmu „Patriotka” Alexandra Klugego , Kwartalnik Filmowy: Nr 104 (2018): Esej, „found footage”, film montażowy