Kolonialna mentalność w kraju bez kolonii. Konteksty dekolonizacji dyskursów na przykładzie wybranych filmów austriackich
Beata Kosińska-Krippner
beata.krippner@ispan.plInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-8096-9708
Abstrakt
Wbrew pielęgnowanemu w Austrii po 1945 r. mitowi przeszłości pozbawionej kolonizatorskich elementów w monarchii habsburskiej występowało zjawisko „kolonializmu bez kolonii”. Austriacy brali udział w inicjatywach kolonizacyjnych innych europejskich mocarstw i czerpali z tego korzyści. Kino austriackie przez długi czas nie tematyzowało samego kolonializmu, ale reagowało krytycznie na przejawy kolonialnej mentalności i „mieszczańskiego chłodu”. Tekst przybliża niektóre działania przyczyniające się do dekolonizacji dyskursów w Austrii i bada wkład filmów w ten proces z perspektywy dwóch strategii: demontażu/wyeliminowania i inkluzji/przywracania. Autorka przywołuje wybrane filmy Petera Kubelki, Ulricha Seidla i Waltera Wippersberga jako przykłady narzędzi diagnozy i krytyki współczesnych przejawów kolonializmu, a wybrane prace Xavera Schwarzenbergera, Belindy Kazeem-Kamiński, Markusa Schleinzera, Lisl Ponger i Elli Raidel posłużyły jej za egzemplifikacje narzędzi inkluzji oraz reprezentowania perspektyw zapomnianych, społecznie niewidocznych lub bezsilnych. Z inspiracji poglądami Kubelki, Ponger i Diny Yanni autorka proponuje metastrategię polegającą na krytycznej autokontroli twórców w przebiegu tych procesów i kontroli ich efektów (także przez widzów).
Słowa kluczowe:
filmy austriackie, dekolonizacja dyskursów, strategie demontażu, inkluzji i kontroli, austriacki kolonializm bez kolonii, kolonialna mentalnośćBibliografia
Fanon, F. (2010). Czarna skóra, białe maski (tłum. L. Magnone). W: K. Stępnik, D. Trześniowski (red.), Studia postkolonialne nad kulturą i cywilizacją polską (ss. 359-379). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Google Scholar
Hug, C. (2018). Geschichtsvergessenheit und die Illusion von Authentizität. W: Double Happiness: A Film by Ella Raidel (ss. 24-29). Linz: Ella Raidel. Kohpeiß, H. (2023). Bürgerliche Kälte: Affekt und koloniale Subjektivität. Frankfurt – New York: Campus.
Google Scholar
MacDonald, S. (2004). His African Journey: An Interview with Peter Kubelka. Film Quarterly, 57 (3), ss. 2-12.
DOI: https://doi.org/10.1525/fq.2004.57.3.2
Google Scholar
Raczkowski, T. (2019, 5 grudnia). „Angelo”. Grzechy naszych przodków. Film.org.pl. https://film.org.pl/r/angelo-grzechy-naszych-przodkow-226845
Google Scholar
Sauer, W. (2002). Jenseits der „Entdeckungsgeschichte”: Forschungsergebnisse und Perspektiven. W: W. Sauer (red.), K. u. k. kolonial. Habsburgermonarchie und europäische Herrschaft in Afrika (ss. 7-15). Wien – Köln – Weimar: Böhlau.
Google Scholar
Williams, D. (2014). The Geoaesthetics of (East)European Tristesse: Ulrich Seidl’s „Import/Export”. Baltic Worlds, 6 (3-4), ss. 4-9.
Google Scholar
Yanni, D. (2024). Perspektiven auf Rassismus im österreichischen Film. Wien: Österreichisches Filminstitut – Stadt Wien.
Google Scholar
Autorzy
Beata Kosińska-Krippnerbeata.krippner@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0001-8096-9708
Doktor nauk humanistycznych w zakresie filmoznawstwa i medioznawstwa; adiunkt w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk; w latach 2011-2020 kierownik Zakładu Antropologii Kultury, Filmu i Sztuki Audiowizualnej w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk; członkini redakcji „Kwartalnika Filmowego”, w którym w latach 1993-2003 publikowała m.in. doroczną kronikę wydarzeń filmowych. Prace naukowe z zakresu historii oraz teorii filmu i telewizji publikowała m.in. w „Kwartalniku Filmowym” i tomach zbiorowych. Współpracowała z kwartalnikiem „Polish Culture” (1997-2015). Zasiadała w jury Międzynarodowego Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Lublinie (2013-2014) oraz była członkinią komisji ekspertów przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2012-2014). Członkini Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. Zajmuje się filmem dokumentalnym w kontekście hybrydowych gatunków granicznych (m.in. mockdokumentem i docusoap), historią i teorią gatunków filmowych i telewizyjnych oraz kinem austriackim.
Statystyki
Abstract views: 17PDF downloads: 7
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Beata Kosińska-Krippner
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Beata Kosińska-Krippner, Saturn – wstydliwe (?) początki austriackiego filmu fabularnego , Kwartalnik Filmowy: Nr 117 (2022): Kino nieznane/ukryte
- Beata Kosińska-Krippner, Problemy genologiczne z pejzażem telewizyjnym. Propozycja klasyfikacji faktualnych gatunków hybrydowych i gatunków „reality TV” , Kwartalnik Filmowy: Nr 112 (2020): Polski dokument, polska animacja
- Beata Kosińska-Krippner, Geneza brytyjskiej docusoap i polskiej telenoweli dokumentalnej w kontekście produkcyjno-nadawczym , Kwartalnik Filmowy: Nr 108 (2019): Produkcja i dystrybucja filmowa
- Beata Kosińska-Krippner, Między fikcją a faktami. „Docusoap” po polsku, czyli telenowela dokumentalna , Kwartalnik Filmowy: Nr Special Issue (2013): Polskie filmoznawstwo o kinie polskim
- Beata Kosińska-Krippner, Avi Mograbi. Gonzo-dokumenty , Kwartalnik Filmowy: Nr 115 (2021): Film formy, film treści
- Beata Kosińska-Krippner, Science fiction jako element austriackiej taktyki propagandowej. „1. April 2000” w pułapce genologicznej , Kwartalnik Filmowy: Nr 126 (2024): Fantastyka, fantasy, fantazmat
- Beata Kosińska-Krippner, Hedy Lamarr. Austriacka piękność i wynalazczyni w hollywoodzkim systemie gwiazd , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Beata Kosińska-Krippner, Znaczenie namiotu w życiu mieszkańców Górnej Austrii, czyli mockdokumentalne „Święto kurczaka” , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
- Beata Kosińska-Krippner, Andrzej Kondratiuk. Metafizyka , Kwartalnik Filmowy: Nr 96 (2016): Film i metafizyka
