Saturn – wstydliwe (?) początki austriackiego filmu fabularnego
Beata Kosińska-Krippner
beata.krippner@ispan.plInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-8096-9708
Abstrakt
Johann Schwarzer (1880-1914) założył w Wiedniu pierwszą austriacką wytwórnię filmową, Saturn-Film, w której w latach 1906-1910 powstawały wyłącznie filmy erotyczne, dzisiaj uznane za pierwsze filmy fabularne zrealizowane w Austrii przez Austriaków. Dzięki intensywnym międzynarodowym poszukiwaniom pracownikom Österreichische Filmarchiv udało się odnaleźć w sumie ponad 30 produkcji z tej wytwórni, przez lata uznawanych za zaginione. W tekście została naszkicowana krótka historia Saturna i charakterystyka wybranych filmów Schwarzera. Autorka wskazała też na problemy z zaakceptowaniem przez niektórych austriackich badaczy erotycznych początków rodzimej kinematografii, czego skutkiem było zniekształcanie historycznej rekonstrukcji filmografii austriackiej.
Słowa kluczowe:
Johann Schwarzer, Saturn-Film, pierwsze austriackie filmy fabularne, filmy erotyczne, kino austriackieBibliografia
Achenbach, M., Ballhausen, T. (2014). Ein „Wiener Genre”? Zur Erfolgs- und Zensurgeschichte der Saturn-Film (1906-1910). W: J. Roschlau (red.), Kunst unter Kontrolle Filmzensur in Europa (ss. 34-43). München: Ein CineGraph Buch: edition text + kritik.
Google Scholar
Achenbach, M., Caneppele, P. (1998). Saturn: The Erotic Beginnings of Austrian Cienamtography. Journal of Film Preservation, 57, s. 13-14.
Google Scholar
Achenbach, M., Caneppele, P., Kieninger, E. (1999). Projektionen der Sehnsucht. Saturn. Die erotischen Anfänge der österreichischen Kinematographie (seria: Edition Film und Text 1). Wien: Filmarchiv Austria.
Google Scholar
Ballhausen, T. (2002). Geschnitten, Verboten, Vernichtet. Notizen zur österreichischen Filmzensurgeschichte bis 1938. Biblos, 51 (2), ss. 203-214.
Google Scholar
Büttner, E., Dewald, C. (2002). Das tägliche Brennen. Eine Geschichte des österreichischen Films von den Anfängen bis 1945. Salzburg – Wien: Residenz Verlag.
Google Scholar
Clark, K. (1998). Akt. Studium idealnej formy. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
Google Scholar
Didi-Hubermann, G. (2006). Venus öffnen: Nacktheit, Traum, Grausamkeit. Zürich – Berlin: Diaphenes.
Google Scholar
Erdman, A. L. (2004). Blue Vaudeville: Sex, Morals and the Mass Marketing of Amusement, 1895-1915. Jefferson – London: McFarland.
Google Scholar
Fritz, W. (1981). Kino in Österreich. Der Stummfilm 1896-1930. Wien: Österreichischer Bundesverlag.
Google Scholar
Fritz, W. (1997). Im Kino erlebe ich die Welt. 100 Jahre Kino und Film in Österreich. Wien – München: Verlag Christian Brandstätter.
Google Scholar
Kieninger, E. (1992). Das klassische Wanderkino 1896-1914. Praca dyplomowa: Wien.
Google Scholar
Kieninger, E. (1993). A la Lumière: Der Weiner Filmpionier Gottfried Findeis und die erste Periode ambulanter Kinokultur in Österreich 189601899. Medien und Zeit. Forum für historische Kommunikationsforschung, 4, s. 14-26.
Google Scholar
Kleinspehn, T. (1989). Sehen und Identität in der Kultur der Neuzeit. Reinbek bei Hamburg: Rowohlt.
Google Scholar
Krenn, G. (1993). „Von Stufe zu Stufe”. Heinz Hanus und die Anfänge der österreichischen Spielfilmproduktion. Wien: Österreichisches Filmarchiv.
Google Scholar
Nead, L. (1992). The Female Nude: Art, Obscenity and Sexuality. London – New York: Routledge.
DOI: https://doi.org/10.4324/9780203328194
Google Scholar
Phillips, s. R. (2006). Modeling Life: Art Models Speak about Nudity, Sexuality, and the Creative Process. Albany: State University of New York Press.
Google Scholar
Reichhold, C. (2018). 100xÖsterreich. Film. Wien: Amalthea Signum Verlag.
Google Scholar
Riemer, W. (2004). The Cultural Status of Early Austrian Cinema and Film. Modern Austrian Literature, 37 (3-4), ss. 1-12.
Google Scholar
Štábla, Z. (1971). Queries Concerning the Hořice Passion Film, Prague: Film Institute.
Google Scholar
Autorzy
Beata Kosińska-Krippnerbeata.krippner@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0001-8096-9708
Doktor nauk humanistycznych w zakresie filmoznawstwa i medioznawstwa; adiunkt w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk; w latach 2011-2020 kierownik Zakładu Antropologii Kultury, Filmu i Sztuki Audiowizualnej w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk; członkini redakcji „Kwartalnika Filmowego”, w którym w latach 1993-2003 publikowała m.in. doroczną kronikę wydarzeń filmowych. Prace naukowe z zakresu historii oraz teorii filmu i telewizji publikowała m.in. w „Kwartalniku Filmowym” i tomach zbiorowych. Współpracowała z kwartalnikiem „Polish Culture” (1997-2015). Zasiadała w jury Międzynarodowego Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Lublinie (2013-2014) oraz była członkinią komisji ekspertów przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2012-2014). Członkini Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. Zajmuje się filmem dokumentalnym w kontekście hybrydowych gatunków granicznych (m.in. mockdokumentem i docusoap), historią i teorią gatunków filmowych i telewizyjnych oraz kinem austriackim.
Statystyki
Abstract views: 3103PDF downloads: 232
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Beata Kosińska-Krippner
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Beata Kosińska-Krippner, Problemy genologiczne z pejzażem telewizyjnym. Propozycja klasyfikacji faktualnych gatunków hybrydowych i gatunków „reality TV” , Kwartalnik Filmowy: Nr 112 (2020): Polski dokument, polska animacja
- Beata Kosińska-Krippner, Geneza brytyjskiej docusoap i polskiej telenoweli dokumentalnej w kontekście produkcyjno-nadawczym , Kwartalnik Filmowy: Nr 108 (2019): Produkcja i dystrybucja filmowa
- Beata Kosińska-Krippner, Między fikcją a faktami. „Docusoap” po polsku, czyli telenowela dokumentalna , Kwartalnik Filmowy: Nr Special Issue (2013): Polskie filmoznawstwo o kinie polskim
- Beata Kosińska-Krippner, Avi Mograbi. Gonzo-dokumenty , Kwartalnik Filmowy: Nr 115 (2021): Film formy, film treści
- Beata Kosińska-Krippner, Kolonialna mentalność w kraju bez kolonii. Konteksty dekolonizacji dyskursów na przykładzie wybranych filmów austriackich , Kwartalnik Filmowy: Nr 128 (2024): Dekolonizacja dyskursów filmowych
- Beata Kosińska-Krippner, Science fiction jako element austriackiej taktyki propagandowej. „1. April 2000” w pułapce genologicznej , Kwartalnik Filmowy: Nr 126 (2024): Fantastyka, fantasy, fantazmat
- Beata Kosińska-Krippner, Hedy Lamarr. Austriacka piękność i wynalazczyni w hollywoodzkim systemie gwiazd , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Beata Kosińska-Krippner, Między fikcją a faktami. Docusoap po polsku, czyli telenowela dokumentalna , Kwartalnik Filmowy: Nr 75-76 (2011): Oblicza rzeczywistości
- Beata Kosińska-Krippner, Znaczenie namiotu w życiu mieszkańców Górnej Austrii, czyli mockdokumentalne „Święto kurczaka” , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
- Beata Kosińska-Krippner, Butterkinder – austriacki epizod z historii europejskich dzieci , Kwartalnik Filmowy: Nr 81 (2013): Dziecko i film
