Geneza brytyjskiej docusoap i polskiej telenoweli dokumentalnej w kontekście produkcyjno-nadawczym
Beata Kosińska-Krippner
beata.krippner@ispan.plInstytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-8096-9708
Abstrakt
Pod koniec XX w. europejskie publiczne stacje telewizyjne musiały zawalczyć o publiczność z coraz liczniejszymi stacjami komercyjnymi. Rozwiązaniem miały być prawdziwe historie z życia ludzi, które zapożyczały styl i środki dramaturgiczne od seriali fikcyjnych, jak np. docusoap – telewizyjny gatunek hybrydowy łączący właściwości dokumentalizmu obserwacyjnego z cechami opery mydlanej. Realizatorzy docusoap wykorzystali warunki, jakie pojawiły się w produkcji i strukturę ramówki tak, by nowy gatunek dostarczał stacjom jak największej liczby widzów, czyli odpowiednich wskaźników oglądalności i wysokich ocen, od których zależało zainteresowanie reklamodawców kupowaniem czasu antenowego. W europejskich stacjach telewizyjnych nastąpiła moda na docusoap, która nie ominęła także Polski. Autorka opisuje okoliczności powstania, rozkwit oraz kres docusoap w Wielkiej Brytanii i Niemczech oraz telenoweli dokumentalnej w Polsce. Porównuje sytuację produkcyjno-nadawczą, znaczenie i rolę tych gatunków oraz wskazuje narodowe różnice w tym zakresie.
Słowa kluczowe:
docusoap, telenowela dokumentalna, Telewizja Polska, BBC, ramówka telewizyjnaBibliografia
Bente, Gary, Fromm, Bettina. Affektfernsehen. Motive, Angebotsweisen und Wirkungen. Opladen: Leske+Budrich, 1997.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-322-91434-7
Google Scholar
Bethell, Andrew. “A job, some stars and a big row”. Sight and Sound: Mediawatch' 99, 9/1999.
Google Scholar
Brenton, Sam, Cohen, Reuben. Polowanie na ludzi. Za kulisami realisty TV. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza S.A, 2004.
Google Scholar
Bruzzi, Stella. “Docusoap”. In The Television Genre Book, edited by Glen Creeber, London: British Film Institute, 2004.
Google Scholar
Coles, Gail. “Docusoap: Actuality and the serial Format”. In Frames and Fictions on Television: the Politics of Identity within Drama, edited by Margaret Llewellyn-Jones and Bruce Carson, 27-40. Chicago: Intellect Books, 2002.
Google Scholar
Coward, Ros. “Too many flies on the wall, all wanting a story”. Guardian, Dezember 11, 1996.
Google Scholar
Graef, R. “A tricky business”. Television. S. 15. April 1999.
Google Scholar
Hachmeister, Lutz. „Im Supermarkt der Wirklichkeit. Zur Ökonomie des Dokumentarfernsehens“. Funkkorrespondenz, 45 (1998).
Google Scholar
Hibberd, Matthew; Kilborn, Richard; McNair, Brian; Marriot, Stephanie; Schlesinger, Philip. Consenting Adults?. London: Broadcasting Standards Commission, 2000.
Google Scholar
Hobson, Dorothy. Soap Opera, Cambridge: Polity Press, 2003.
Google Scholar
http://www.screeningthepast.com/2014/12/the-primrose-path-faking-uk-television-documentary-docuglitz-and-docusoap/
Google Scholar
jb. „Geburtsstation ist Ort für Fernsehserie. Arte zeigt "Docu-Soap" über Rudolf-Virchow-Klinikum“, Berliner Zeitung, 4.03.1999, Lokales.
Google Scholar
Keppler, Angela. Wirklicher als die Wirklichkeit? Das neue Realitätsprinzip der Fernsehunterhaltung, Frankfurt a. M.: Fischer, 1994.
Google Scholar
Kilborn Richard. Staging the real. Factual TV programming in the age of Big Brother. Manchester: Manchester University Press, 2003.
Google Scholar
Kobus, Justyna. „Big Górnik”, Wprost, 28.10.2001.
DOI: https://doi.org/10.1016/S0169-8141(01)00022-1
Google Scholar
Kosińska-Krippner, Beata. „Mock-documentary a dokumentalne fałszerstwa”. Kwartalnik Filmowy. no 54-55 (2006),.
Google Scholar
Lünenborg, Margreth. “Journalism as popular Culture. Docu-Soap: A new genre crossing the Border of Fact and Fiction”. Paper presented at the IAMCR-Conference 2002 in Barcelona. http://www.portalcomunicacion.com/bcn2002/n_eng/programme/prog_ind/papers/l/pdf/l006_lunen.pdf
Google Scholar
Macdonald, Kevin; Cousins, Mark. Imaging reality. London: Faber&Faber, 1996.
Google Scholar
Morrow, Frank. “The slippery slope”, Time Out 17-24 June 1998.
DOI: https://doi.org/10.1136/jme.24.5.341
Google Scholar
Mulholland, John. “What's up docs?” Guardian (Part 2), 26 January 1998.
Google Scholar
Pikulski, Tadeusz. Prywatna historia telewizji publicznej. Warszawa: Muza S.A., 2002.
Google Scholar
Piwowar, M. „Coraz mniej zahamowani”, Rzeczpospolita, no 72, 26.03.2006.
Google Scholar
Przylipiak, Mirosław. „Najnowsze tendencje dokumentalizmu tv”, Zeszyty telewizyjne 2003 no 1.
Google Scholar
Przylipiak, Mirosław. Poetyka kina dokumentalnego. Gdańsk-Słupsk:Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Wydawnictwo Pomorskiej Akademii Pedagogicznej w Słupsku, 2004.
Google Scholar
Ruoff, Jeffrey K. “A Bastard Union of Several Forms’: Style and Narrative in ‘An American Family’”. In Documeting the Documentary, edited by Barry Keith Grant and Jeannette Sloniowski, 289-299. Detroit: Wayne State University Press, 1998.
Google Scholar
Ruoff, Jeffrey. An American Family. A Televised Life. Minneapolis/London: University of Minnesota Press, 2002
Google Scholar
Uszyński, Jerzy. „Dwa warianty doku-noweli”, Zeszyty telewizyjne, 2004, no 4.
Google Scholar
Watson, Paul. “I am like a poacher” (Paul Watson interviewed by F. Verster), DOX (Documentary Film Magazine), no 31/2000.
Google Scholar
Webster, R. “Planes and boats in train”, Observer, 27 August 2000.
Google Scholar
Willis, John. “Breaking the Boundaries”. In From Grierson to the Docu-soap. Breaking the Boundaries, edited by John Izod and Richard Kilborn and Matthew Hibberd, 97-102. Luton: University of Luton Press, 2000.
Google Scholar
Winston, Brian. Lies, damn lies and documentaries. London: British Film Institute, 2000.
Google Scholar
Wolf, Fritz. “Plot, Plot und wieder Plot”. in: epd medien, Nr. 22/1999, Frankfurt/Main 1999, S. 4, Online im WWW unter URL: http://www.mediaculture online.de/fileadmin/bibliothek/wolf_plot/wolf_plot.pdf.
Google Scholar
Wolf, Fritz. Alles Doku – oder was? Über die Ausdifferenzierung des Dokumentarischen im Fernsehen. Bd 25. Düsseldorf: LfM-Dokumentation, 2003.
Google Scholar
Wrzesień Anna, Katarzyna T. Nowak. „Człowiek się rodzi”, Przekrój, 1999 no 51-51.
Google Scholar
Zöllner, Martina. „Neue Wege im dokumentarischen Genre – die DokuSerie”. In: Kultur-dokumentationen im SWR. Formate und ihre Entwicklung. Baden-Baden: SWR Hauptabteilung Kultur – Fernsehen, 2003.
Google Scholar
Zwiefka, Agnieszka. „Transmisja z życia”, Wprost no 17, 23.04.2000.
Google Scholar
Autorzy
Beata Kosińska-Krippnerbeata.krippner@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0001-8096-9708
Doktor nauk humanistycznych w zakresie filmoznawstwa i medioznawstwa; adiunkt w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk; w latach 2011-2020 kierownik Zakładu Antropologii Kultury, Filmu i Sztuki Audiowizualnej IS PAN; członkini redakcji „Kwartalnika Filmowego”, w którym w latach 1993-2003 publikowała m.in. doroczną kronikę wydarzeń filmowych. Prace naukowe z zakresu historii oraz teorii filmu i telewizji publikowała m.in. w „Kwartalniku Filmowym” i tomach zbiorowych. Współpracowała z kwartalnikiem „Polish Culture” (1997-2015). Zasiadała w jury Międzynarodowego Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Lublinie (2013-2014) oraz była członkinią komisji ekspertów przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2012-2014). Członkini Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. Zajmuje się filmem dokumentalnym w kontekście hybrydowych gatunków granicznych (m.in. mockdokumentem i docusoap), historią i teorią gatunków filmowych i telewizyjnych oraz kinem austriackim.
Statystyki
Abstract views: 533PDF downloads: 600
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Beata Kosińska-Krippner
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Beata Kosińska-Krippner, Saturn – wstydliwe (?) początki austriackiego filmu fabularnego , Kwartalnik Filmowy: Nr 117 (2022): Kino nieznane/ukryte
- Beata Kosińska-Krippner, Problemy genologiczne z pejzażem telewizyjnym. Propozycja klasyfikacji faktualnych gatunków hybrydowych i gatunków „reality TV” , Kwartalnik Filmowy: Nr 112 (2020): Polski dokument, polska animacja
- Beata Kosińska-Krippner, Między fikcją a faktami. „Docusoap” po polsku, czyli telenowela dokumentalna , Kwartalnik Filmowy: Nr Special Issue (2013): Polskie filmoznawstwo o kinie polskim
- Beata Kosińska-Krippner, Avi Mograbi. Gonzo-dokumenty , Kwartalnik Filmowy: Nr 115 (2021): Film formy, film treści
- Beata Kosińska-Krippner, Science fiction jako element austriackiej taktyki propagandowej. „1. April 2000” w pułapce genologicznej , Kwartalnik Filmowy: Nr 126 (2024): Fantastyka, fantasy, fantazmat
- Beata Kosińska-Krippner, Hedy Lamarr. Austriacka piękność i wynalazczyni w hollywoodzkim systemie gwiazd , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Beata Kosińska-Krippner, Znaczenie namiotu w życiu mieszkańców Górnej Austrii, czyli mockdokumentalne „Święto kurczaka” , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
- Beata Kosińska-Krippner, Andrzej Kondratiuk. Metafizyka , Kwartalnik Filmowy: Nr 96 (2016): Film i metafizyka