Problemy genologiczne z pejzażem telewizyjnym. Propozycja klasyfikacji faktualnych gatunków hybrydowych i gatunków „reality TV”

Beata Kosińska-Krippner

beata.krippner@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk (Polska)
https://orcid.org/0000-0001-8096-9708

Abstrakt

Synkretyzm i hybrydyzacja wpisane w definicję gatunku filmowego dla licznych form telewizyjnych, które pojawiły się w czasach neotelewizji, stały się wyróżnikami gatunkowymi. Fala docusoap w połowie lat 90. XX w. i dynamiczne rozprzestrzenianie się innych gatunków hybrydowych sprawiły, że wielu widzów i komentatorów czuło się zagubionych w telewizyjnym pejzażu genologicznym. W Polsce historia powtórzyła się na fali kolejnej proliferacji nowych gatunków telewizyjnych i pojawienia się scripted-docu. Ponowny chaos pojęciowy dotknął jednak tym razem także prace naukowe. Autorka odnotowuje zjawisko wtórnego rozmywania pojęciowego nazw gatunkowych z obszaru genologii telewizyjnej w drugiej dekadzie XXI w. Na wybranych przykładach opisuje zmagania badaczy z klasyfikowaniem, a przede wszystkim nazywaniem telewizyjnych gatunków hybrydowych, oraz konsekwencje problemów genologicznych. Przedstawia także propozycję klasyfikacji telewizyjnych gatunków granicznych mającą pomóc w częściowym zapanowaniu nad pojęciowym chaosem na tym obszarze. W swojej klasyfikacji autorka oddziela grupę hybryd faktualnych od hybryd reality TV.


Słowa kluczowe:

faktualne gatunki hybrydowe, klasyfikacja gatunków telewizyjnych, telenowela dokumentalna, scripted-docu, reality TV

Bayer, G. (2006). Artifice and Artificiality in Mockumentaries. W: G. D. Rhodes, J. P. Springer (red.), Docufictions: Essays on the Intersection of Documentary and Fictional Filmmaking (ss. 164-178). Jefferson – London: McFarland & Company.
  Google Scholar

Bignell, J. (2010). Docudramatizing the Real: Developments in British TV Docudrama since 1990. Studies in Documentary Film, 4 (3), ss. 195-208.
DOI: https://doi.org/10.1386/sdf.4.3.195_1   Google Scholar

Bogunia-Borowska, M. (2012). Fenomen telewizji. Interpretacje socjologiczne i kulturowe. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  Google Scholar

Bondebjerg, I. (1996). Public Discourse/Private Fascination: Hybridization of “True-Life-Story” Genres. W: H. Newcomb (red.), Television: The Critical View (ss. 159-192). Oxford – New York: Oxford University Press.
  Google Scholar

Breitbart, E. (1981). From the Panorama to the Docudrama: Notes on the Visualization of History. Radical History Review, 25, ss. 115-125.
DOI: https://doi.org/10.1215/01636545-1981-25-115   Google Scholar

Bronder, A. (2017). Rzeczywistość od rzeczy. Serial paradokumentalny w świetle genologii lingwistycznej. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
  Google Scholar

Bucknall-Hołyńska, J. (2013). Trudna sprawa z docusoap, czyli patologia życia codziennego. Kultura Popularna, 1 (35), ss. 66-75.
  Google Scholar

Buscombe, E. (2003). The Idea of Genre in the American Cinema. W: B. K. Grant (red.), Film Genre Reader III (ss. 12-26). Austin: University of Texas Press.
  Google Scholar

Carveth, R. (1993). Amy Fisher and the Ethics of “Headline” Docudramas. Journal of Popular Film and Television, 21 (3), ss. 121-127.
DOI: https://doi.org/10.1080/01956051.1993.9943980   Google Scholar

Corner, J. (1996). The Art of Record: A Critical Introduction to Documentary. Manchester – New York: Manchester University Press.
  Google Scholar

Corner, J. (2001). Drama-Documentary. W: G. Creeber (red.), The Television Genre Book (s. 32). London: BFI Publishing.
  Google Scholar

Dover, C. (2004). „Crisis” in British Documentary Television: The End of a Genre?. Journal of British Cinema and Television, 1 (2), ss. 242-259. https://doi.org/10.3366/JBCTV.2004.1.2.242
DOI: https://doi.org/10.3366/JBCTV.2004.1.2.242   Google Scholar

Ebbrecht-Hartmann, T., Paget, D. (red.) (2016). Docudrama on European Television: A Selective Survey. London: Palgrave Macmillan.
  Google Scholar

Fournier, G. (2013). British Docudrama. In Media. The French Journal of Media Studies, 3. https://journals.openedition.org/inmedia/591
DOI: https://doi.org/10.4000/inmedia.591   Google Scholar

Fournier, G. (2017). Naming and Labelling Documentary Fiction: No Better Way to Tell It?. Film Journal, 4. https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-02467787/document
  Google Scholar

Godzic, W. (2004). Telewizja i jej gatunki po „Wielkim Bracie”. Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Godzic, W. (2015). „Docudrama”, czyli świadkowanie między trudnymi i łatwymi przyjemnościami. Kultura Popularna, 2 (44), ss. 4-27.
  Google Scholar

Goldman, A. Y., Waymer, D. (2014). Black Women in Reality Television Docusoaps: A New Form of Representation or Depictions as Usual?. New York: Peter Lang Publishing – International Academic Publishers.
  Google Scholar

Goodwin, A., Kerr, P., Macdonald, I. (red.) (1983). BFI Dossier 19: Drama-Documentary. London: British Film Institute.
  Google Scholar

Gulanowski, J. (2013). Rodzinne opowieści z morałem. Polskie telewizyjne seriale paradokumentalne. Wychowanie w Rodzinie, 8 (2), ss. 137-153. https://doi.org/10.23734/WWR20132.137.153
  Google Scholar

Hachmeister, L. (1998). Im Supermarkt der Wirklichkeit. Zur Ökonomie des Dokumentarfernsehens. Funkkorrespondenz, 45, ss. 1-5.
  Google Scholar

Hallenberger, G. (2011). Genrekompetenz. TV Diskurs, 56 (2), ss. 82-83.
  Google Scholar

Hay, J., Couldry, N. (2011). Rethinking Convergence/Culture. Cultural Studies, 25 (4-5), ss. 473-486. https://doi.org/10.1080/09502386.2011.600527
DOI: https://doi.org/10.1080/09502386.2011.600527   Google Scholar

Hearn, A. (2009). Hoaxing the “Real”: On the Metanarrative of Reality Television. W: S. Murray, L. Ouellette (red.), Reality TV: Remaking Television Culture (ss. 165-178). New York – London: New York University Press.
  Google Scholar

Hendrykowska, M. (red.) (2005). Klucze do rzeczywistości. Szkice i rozmowy o polskim filmie dokumentalnym po roku 1989. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
  Google Scholar

Hendrykowski, M. (1994). Słownik terminów filmowych. Poznań: Ars Nova.
  Google Scholar

Hendrykowski, M. (2001). Leksykon gatunków filmowych. Poznań – Wrocław: Studio Filmowe Montevideo.
  Google Scholar

Hißnauer, C. (2011). Fernsehdokumentarismus. Theoretische Näherungen, pragmatische Abgrenzungen, begriffliche Klärungen. Konstanz: Universitätsverlag Konstanz.
  Google Scholar

Hodak, M. (2010). Court-show jako gatunek telewizyjny. Kultura – Media – Teologia, (3), ss. 8-20. https://kmt.uksw.edu.pl/media/pdf/kmt3_hodak.pdf
  Google Scholar

Hoffer, T., Nelson, R. A. (1980). The Evolution of Docudrama on American Television Networks: A Content Analysis, 1966-1978. Southern Speech Communication Journal, 45, ss. 149-163.
DOI: https://doi.org/10.1080/10417948009372446   Google Scholar

Izod, J., Kilborn, R., Hibberd, M. (red.) (2000). From Grierson to the Docu-Soap: Breaking the Boundaries. Luton: University of Luton Press.
  Google Scholar

Jaskowska, B. (2008). O kulturze konwergencji słów kilka. Biuletyn EBIB, 1 (92). http://www.ebib.pl/2008/92/a.php?jaskowska
  Google Scholar

Jaxa-Rożen, H. (2009). Między tabu a przyzwoitością. Kilka uwag o polskiej telenoweli dokumentalnej. W: P. Kowalski (red.), Tabu, etykieta, dobre obyczaje (ss. 333-337). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
  Google Scholar

Juhasz, A. (2003). No Woman Is an Object: Realizing the Feminist Collaborative Video. Camera Obscura, 18 (3), ss. 71-97. https://academicworks.cuny.edu/bc_pubs/186/
DOI: https://doi.org/10.1215/02705346-18-3_54-71   Google Scholar

Kilborn, R. (1994). “How Real Can You Get?”: Recent Developments in “Reality” Television. European Journal of Communication, 9 (4), ss. 421-439. https://doi.org/10.1177%2F0267323194009004003
DOI: https://doi.org/10.1177/0267323194009004003   Google Scholar

Kilborn, R. (2003). Staging the Real: Factual TV Programming in the Age of „Big Brother”. Manchester – New York: Manchester University Press.
  Google Scholar

Kilborn, R., Izod, J. (1997). An Introduction to Television Documentary. Manchester – New York: Manchester University Press.
  Google Scholar

Kopecka-Piech, K. (2015). Leksykon konwergencji mediów. Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Kosińska-Krippner, B. (2006). „Mock-documentary” a dokumentalne fałszerstwa. Kwartalnik Filmowy, (54-55), ss. 190-210.
  Google Scholar

Kosińska-Krippner, B. (2006). Parodystyczna natura przywłaszczeń kodów faktualnych i konwencji w mock-dokumentach. Kwartalnik Filmowy, (56), ss. 47-72.
  Google Scholar

Kosińska-Krippner, B. (2011). Między fikcją a faktami. Docusoap po polsku, czyli telenowela dokumentalna. Kwartalnik Filmowy, (75-76), ss. 273-294.
  Google Scholar

Kosińska-Krippner, B. (2012). Zawłaszczanie dokumentalności przez faktualność – dokument w przekazach audiowizualnych. Krótki przegląd gatunków i form faktualnych na wybranych przykładach. W: I. Kiec (red.), Dokument w sztuce współczesnej (ss. 106-122). Poznań: Wyższa Szkoła Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa.
  Google Scholar

Kozieł, A. (2015). O gatunkach i formatach telewizyjnych. W: W. Godzic, Z. Bauer (red.), E gatunki. Dziennikarz w nowej przestrzeni komunikowania (ss. 237-258). Warszawa: Wydawnictwo Poltext.
  Google Scholar

Lacey, S., Paget, D. (red.) (2015). The War on Terror: Post-9/11 Television Drama, Docudrama and Documentary. Cardiff: University of Wales Press.
  Google Scholar

Lipkin, S. N. (2002). Real Emotional Logic: Film and Television Docudrama as Persuasive Practice. Carbondale – Edwardsville: Southern Illinois University Press.
  Google Scholar

Lipkin, S. N. (2011). Docudrama Performs the Past: Arenas of Argument in Films Based on True Stories. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
  Google Scholar

Lipkin, S. N., Paget, D., Roscoe, J. (2006). Docudrama and Mock-Documentary: Defining Terms, Proposing Canons. W: G. D. Rhodes, J. P. Springer (red.), Docufictions: Essays on the Intersection of Documentary and Fictional Filmmaking (ss. 11-26). Jefferson – London: McFarland & Company.
  Google Scholar

Lünenborg, M. (2005). Journalismus als kultureller Prozess. Zur Bedeutung von Journalismus in der Mediengesellschaft. Ein Entwurf. Wiesbaden: Verlag für Sozialwissenschaften.
DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-322-80666-6   Google Scholar

Margulies, L. (1979). Academy of Television Arts & Sciences: Docu-Drama Symposium. Emmy: The Magazine of the American Academy of Arts & Sciences, lato, ss. D2-D40.
  Google Scholar

McCreadie, M. (2008). Documentary Superstars: How Today’s Filmmakers Are Reinventing the Form. New York: Allworth Press.
  Google Scholar

Miczka, T. (1998). Gatunek. W: A. Helman (red.), Słownik pojęć filmowych (t. 10, ss. 43-92). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  Google Scholar

Monaco, J. (2000). Film und Neue Medien. Lexikon der Fachbegriffe (tłum. H.-M. Bock). Hamburg: Rowohlt Taschenbuch Verlag.
  Google Scholar

Morreale, J. (2003). Revisiting “The Osbournes”: The Hybrid Reality-Sitcom. Journal of Film and Video, 55 (1), ss. 3-15. www.jstor.org/stable/20688400
  Google Scholar

Neale, S. (2004). Studying Genre. W: G. Creeber (red.), The Television Genre Book (wyd. 2, ss. 1-3). London: British Film Institute.
  Google Scholar

Nichols, B. (1994). Blurred Boundaries. Bloomington: Indiana University Press.
  Google Scholar

Paget, D. (1990). True Stories? Documentary Drama on Radio, Screen and Stage. Manchester – New York: Manchester University Press.
  Google Scholar

Paget, D. (1998). No Other Way to Tell It: Dramadoc/Docudrama on Television. Manchester: Manchester University Press.
  Google Scholar

Paget, D. (2011). No Other Way to Tell It: Docudrama on Film and Television. Manchester – New York: Manchester University Press.
  Google Scholar

Plöger, M. (2013). Scripted Reality als Möglichkeit der parasozialen Interaktion. Eine Rezeptionsuntersuchung am Beispiel von „Berlin – Tag & Nacht”. Hamburg: Disserta Verlag.
  Google Scholar

Popiel-Rzucidło, E. (2015). Telewizyjne metamorfozy a kultura ryzyka. Socjologiczny portret uczestniczek „makeover shows”. Media – Kultura – Komunikacja Społeczna, 11 (1), ss. 85-99. http://uwm.edu.pl/mkks/wp-content/uploads/06-Popiel-Rzucidlo_E.pdf
  Google Scholar

Przylipiak, M. (2004). Poetyka kina dokumentalnego. Gdańsk – Słupsk: Wydawnictwo Pomorskiej Akademii Pedagogicznej w Słupsku – Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
  Google Scholar

Roscoe, J., Hight, C. (2001). Faking It: Mock-Documentary and the Subversion of Factuality. Manchester – New York: Manchester University Press.
  Google Scholar

Rosenthal, A. (red.) (1999). Why Docudrama? Fact-Fiction on Film and TV. Carbondale: Southern Illinois University Press.
  Google Scholar

Sickles, R. (2006). “It Ain’t the Movies! It’s Real Life!” Cinematic Alchemy in Woody Allen’s “Woody Allen” D(M)oc(k)umentary Oeuvre. W: G. D. Rhodes, J. P. Springer (red.), Docufictions: Essays on the Intersection of Documentary and Fictional Filmmaking (ss. 179-190). Jefferson – London: McFarland & Company.
  Google Scholar

Smaill, B. (2010). The Documentary: Politics, Emotion, Culture. London: Palgrave Macmillan.
DOI: https://doi.org/10.1057/9780230251113   Google Scholar

Szkudlarek-Śmiechowicz, E. (2016). Strukturalno-stylistyczne cechy gatunku a kształtowanie relacji nadawczo-odbiorczych w telenoweli paradokumentalnej „Szkoła”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 2 (32), ss. 49-61. http://dx.doi.org/10.18778/1505-9057.32.04
DOI: https://doi.org/10.18778/1505-9057.32.04   Google Scholar

Szostak, S. (2016). Fiction TV Formats in Poland – Why Bother to Adapt?. W: A. Esser, I. R. Smith, M. Á. Bernal-Merino (red.), Media Across Borders: Localising TV, Film and Video Games (ss. 167-182). New York – London: Routledge.
  Google Scholar

Szynol, A. (2010). Tabloidy na polskim rynku – bilans zysków i strat. W: I. Kamińska-Szmaj, T. Piekot, M. Poprawa (red.), Tabloidyzacja języka i kultury (ss. 91-104). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
  Google Scholar

Uszyński, J. (2004). Telewizyjny pejzaż genologiczny. Warszawa: Telewizja Polska S.A.
  Google Scholar

Vidal, B. (2014). Morgan/Sheen: The Compressed Frame of Impersonation. W: T. Brown, B. Vidal (red.), The Biopic in Contemporary Film Culture, (ss. 140-158). New York – London: Routledge.
  Google Scholar

Wolf, F. (2003). Alles Doku – oder was? Über die Ausdifferenzierung des Dokumentarischen im Fernsehen. Düsseldorf: Landesanstalt für Medien – Dokumentation.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2020-12-31

Cited By / Share

Kosińska-Krippner, B. (2020) „Problemy genologiczne z pejzażem telewizyjnym. Propozycja klasyfikacji faktualnych gatunków hybrydowych i gatunków «reality TV»”, Kwartalnik Filmowy, (112), s. 38–64. doi: 10.36744/kf.556.

Autorzy

Beata Kosińska-Krippner 
beata.krippner@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
https://orcid.org/0000-0001-8096-9708

Doktor nauk humanistycznych w zakresie filmoznawstwa i medioznawstwa; adiunkt w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk; w latach 2011-2020 kierownik Zakładu Antropologii Kultury, Filmu i Sztuki Audiowizualnej w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk; członkini redakcji „Kwartalnika Filmowego”, w którym w latach 1993-2003 publikowała m.in. doroczną kronikę wydarzeń filmowych. Prace naukowe z zakresu historii oraz teorii filmu i telewizji publikowała m.in. w „Kwartalniku Filmowym” i tomach zbiorowych. Współpracowała z kwartalnikiem „Polish Culture” (1997-2015). Zasiadała w jury Międzynarodowego Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Lublinie (2013-2014) oraz była członkinią komisji ekspertów przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2012-2014). Członkini Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. Zajmuje się filmem dokumentalnym w kontekście hybrydowych gatunków granicznych (m.in. mockdokumentem i docusoap), historią i teorią gatunków filmowych i telewizyjnych oraz kinem austriackim.



Statystyki

Abstract views: 631
PDF downloads: 456


Licencja

Prawa autorskie (c) 2020 Beata Kosińska-Krippner

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.