Kino anegdoty i kino obrazu

Marcin Giżycki

Abstrakt

Autor zastanawia się nad fenomenem dwóch nurtów kina - realistycznym, wywodzącym się z „reporterskich” filmów braci Lumière, oraz fantastycznym czy kreacyjnym, za którego protoplastę uznaje się Georges'a Mélièsa. Giżycki przywołuje słowa Stefana Themersona, który w 1937 roku twierdził, że ta dychotomia miała swe początki już w prehistorii kina, bowiem ciemnię optyczną (camera obscura) można uznać za antycypację nurtu realistycznego, a latarnię magiczną (laterna magica) za antycypację nurtu kreacyjnego. Ten pierwotny dualizm - twierdzi Giżycki - zaznacza się bardzo wyraźnie również w późniejszych dziejach kinach, m.in. w rozróżnieniu na dwa rodzaje awangard: estetyczną, czyli tę spod znaku Fernanda Légera czy Mana Raya, oraz polityczną, czyli tę z kręgu kina sowieckiego (Eisenstein, Wiertow, Dowżenko). Autor twierdzi, że dualizm ten – czyli rozróżnienie na kino z dominującym pierwiastkiem intelektualnym, wywyższające treść, oraz na kino z dominującym pierwiastkiem zmysłowym, czyli wywyższające formę – dotyczy wielu innych odmian filmu (np. aktorskiego czy animowanego) i pozwala zdefiniować dwie zazwyczaj przeciwstawne w tym dyskursie kategorie: kino anegdoty i kino obrazu.