baner
  1. Strona domowa
  2. Archiwum
  3. Nr 85 (2014): Film i media – przeszłość i przyszłość
  4. Audiowizualność i nowe media – wyzwania badawcze

Kino designu, czyli o widzialności obcowania człowieka z powierzchnią

Andrzej Gwóźdź

kwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Śląski (Polska)


Abstrakt

Od jakiegoś czasu pojawiają się filmy specyficznego nadmiaru obrazów, które wiele różni od wszystkiego, co dotąd określało naturę X muzy. Ów nadmiar sprawia, że doświadczenie innego kina – jeszcze kina, choć może już nie-kina – jest naturalne i dość powszechne. Filmy takie wykazują sporą dawkę nieprawdopodobieństwa, umykają utrwalonym nawet przez kino standardom fikcji, tym samym wykazując cechy autopojezy, a zwłaszcza jedną z nich: cechę operatywnego zamknięcia. Wyraża się ona dobitnie w eskalacji niemożliwych punktów widzenia, a więc i spojrzeń, co sprawia, że relacja widzialnego do niewidzialnego traci na znaczeniu, zostaje wręcz wymazana. Filmy te zakładają ponadto określony stopień wtajemniczenia w owe fikcje, ich rozpoznawalność jako warunek doświadczenia kina oraz znaczny poziom przyzwolenia na ich przyjęcie – wówczas film jawi się jako gra, w znaczeniu zabawy z obrazami, którym wszystko wolno. Chodzi tu głównie o zjawiska powierzchniowe, usytuowane na powierzchniach – zwłaszcza tych stymulujących oczekiwania widza – i jako takie interfejsowe, tak że to właśnie powierzchnia, wolna od ontologicznego przymusu głębi, staje się właściwym środowiskiem widzialności. Autor próbuje dociec istoty tego fenomenu w kategoriach techniki kulturowej o znamionach designu, kiedy to film osiąga poziom samoorganizacji wcześniej nieobecny (oparty głównie na proliferacji cyfrowości), skoncentrowany nie na hermeneutycznej „głębi”, ale na „powierzchni”. Zjawisko to ma wiele wspólnego z redefinicją ontologii kina w ogóle: w kinie designu znika bowiem kino jako matryca postrzegania, ale też coraz częściej jako podstawowa przestrzeń percepcji.


Słowa kluczowe:

design, gra, teoria filmu

Boom van dem, Holger. 1994. Betrifft: Design. Unterwegs zu einer Designwissenschaft in fünf Gedankengängen. Alfter
  Google Scholar

Cartwright, Lisa. 2006. Film i cyfrowość w badaniach nad wizualnością: filmoznawstwo w epoce konwergencji. Tłum. A. Nacher. „Panoptikum” 5
  Google Scholar

Casetti, Francesco. 2010. Die Explosion des Kinos. Filmische Erfahrung in der post-kinematographischen Epoche. „montage AV” 1
  Google Scholar

Casetti, Francesco. 2010. Rückkehr in die Heimat. Das Kino in einer post-kinematografischen Epoche. W: I. Schenk, M. Tröhler, Y. Zimmermann (red.). Film – Kino – Zuschauer: Filmrezeption. Film – Cinema – Spectator: Film Reception. Marburg
  Google Scholar

Chateau, Dominiqe. 2001. Nowe technologie a luki w myśleniu. Tłum. I. Ostaszewska. W: A. Gwóźdź (red.). Widzieć, myśleć, być. Technologie mediów. Kraków
  Google Scholar

Distelmeyer, Jan. 2002. Die Tiefe der Oberfläche. Bewegungen auf dem Spielfeld des postklassischen Hollywood-Kinos. W: J. Eder (red.). Oberflächenrausch. Postmoderne und Postklassik im Kino der 90er Jahre. Münster
  Google Scholar

Eidsvik, Charles. 2001. Maszyny niewidzialnego: zmiany technologii filmowej w epoce wideo. Tłum. A. Piskorz. W: A. Gwóźdź (red.). Widzieć, myśleć, być. Technologie mediów. Kraków
  Google Scholar

Elsaesser, Thomas. 1999. Das Weimarer Kino – aufgeklärt und doppelbödig. Berlin
  Google Scholar

Faßler, Manfred. 2002. Tiefe Oberflächen. Virtualität, Visualisierung, Bildlichkeit. Köln
  Google Scholar

Flückiger, Barbara. 2008. Visual Effects. Filmbilder aus dem Computer. Marburg
  Google Scholar

Flusser, Vilem. 1990. Eine neue Einbildungskraft. W: V. Bohn (red.) Bildlichkeit. Internationale Beiträge zur Poetik. Frankfurt a. Main
  Google Scholar

Flusser, Vilem. 1997. Vom Stand der Dinge. Eine kleine Philosophie des Design. Göttingen
  Google Scholar

Freyermuth, Gundolf S. 2013. Der Big Bang digitaler Bildlichkeit. Zehn Thesen und zwei Fragen. W: G.S. Freyermuth, L. Gotto (red.). Bildwerte. Visualität in der digitalen Medienkultur. Bielefeld
DOI: https://doi.org/10.1515/transcript.9783839421826.287   Google Scholar

Friedberg, Anne. 2012. Wirtualne okno. Od Albertiego do Microsoftu. Tłum. A. Rejniak-Majewska, M. Pabiś-Orzeszyna. Warszawa
  Google Scholar

Gass, Lars Henrik. 2012. Film und Kunst nach dem Kino. Hamburg
  Google Scholar

Godard, Jean-Luc, Youssef Ishaghpour. 2008. Archäologie des Kinos. Gedächtnis des Jahrhunderts. Zürich – Berlin
  Google Scholar

Gwóźdź, Andrzej. 2011. Obok kanonu. Tropami kina niemieckiego. Wrocław
  Google Scholar

Hanke, Christine. 2012. Kino der Effekte – Überlegungen zum Status des spektakulären Bildes. W: J. Distelmeyer, L. Andergassen, N.J. Werdich (red.). 2012. Raumdeutung. Zur Wiederkehr des 3D-Films. Bielefeld
DOI: https://doi.org/10.1515/transcript.9783839418154.99   Google Scholar

Irzykowski, Karol. 1977. X muza. Zagadnienia estetyczne kina. Warszawa
  Google Scholar

Julier, Guy. 2009. Od kultury wizualnej do kultury designu. Tłum. M. Składanek. „Kultura Współczesna” 3
  Google Scholar

Kracauer, Siegfried. 2008. Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości. Tłum. W. Wertenstein. Gdańsk
  Google Scholar

Luhmann, Niklas. 2009. Realność mediów masowych. Tłum. J. Barbacka. Wrocław
  Google Scholar

Manovich, Lev. 2006. Język nowych mediów. Tłum. P. Cypryański. Warszawa
  Google Scholar

Maulko, Rüdiger. 2012. Mimesis und Anthropologie des Digitalen: Synthetischer Fotorealismus im Kino. W: H. Segeberg (red.). Film im Zeitalter Neuer Medien II. Digitalität und Kino. München
DOI: https://doi.org/10.30965/9783846753279_003   Google Scholar

Mitchell, W.J.T. 2013. Czego chcą obrazy? Pragnienia przedstawień, życie i miłości obrazów. Tłum. Ł. Zaremba. Warszawa
  Google Scholar

Ochalski, Andrzej. 1970. Reprodukcja filmowa jako kategoria teoretyczna. W: A. Kumor, D. Palczewska (red.). Sztuka – technika – film. Warszawa
  Google Scholar

Reck, H.U. 1994. Zugeschriebene Wirklichkeit. Alltagskultur, Design, Kunst, Film und Werbung im Brennpunkt von Medientheorie. Würzburg
  Google Scholar

Richter, Sebastian. 2008. Digitaler Realismus. Zwischen Computeranimation und Live-Action. Die neue Bildästhetik in Spielfilmen. Bielefeld
DOI: https://doi.org/10.1515/9783839409435   Google Scholar

Schmidt, Siegfried J. 1998. Konstruktivismus als Medientheorie. W: W. Nöth, K. Wenz (red.). Medientheorie und die digitalen Medien. Kassel
  Google Scholar

Schmidt, Siegfried J. 2010. Konstruktywizm w badaniach mediów: koncepcje, krytyka, konsekwencje. Tłum. B. Balicki, D. Wączek. W: B. Balicki, D. Lewiński, B. Ryż, E. Szczerbuk (red.).Radykalny konstruktywizm. Antologia. Wrocław
  Google Scholar

Scholz, Martin. 2005. Kommunikationsdesign. W: K. Sachs-Hombach (red.) Bildwissenschaft. Disziplinen – Themen – Methoden. Frankfurt a. Main
  Google Scholar

Sierek, Karl. 2014. Fotografia, kino i komputer. Aby Warburg jako teoretyk mediów. Tłum. J. Gilewicz. Warszawa
  Google Scholar

Wiesing, Lambert. 2012. Sztuczna obecność. Studia z filozofii obrazu. Tłum. K. Krzemieniowa. Warszawa
  Google Scholar

Wiesing, Lambert. 2008. Widzialność obrazu. Historia i perspektywy estetyki formalnej. Tłum. K. Krzemieniowa. Warszawa
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2014-03-31

Cited By / Share

Crossref
Scopus
Google Scholar
Europe PMC

Gwóźdź, A. (2014) „Kino designu, czyli o widzialności obcowania człowieka z powierzchnią”, Kwartalnik Filmowy, (85), s. 154–164. doi: 10.36744/kf.2466.

Autorzy

Andrzej Gwóźdź 
kwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Śląski Polska

Profesor zwyczajny na Uni­wersytecie Śląskim, gdzie kieruje Zakładem Filmoznawstwa i Wiedzy o Mediach, profesor gościnny uniwersytetów w Konstancji i Szang­haju, wykładowca uczelni w Holandii, Czechach, Niemczech i na Łotwie. Interesuje się teorią filmu i nowych mediów, antropologią obrazowości oraz historią kinematografii niemieckich. Autor ksią­żek m.in: Pochwała widzialności. Ze studiów nad niemiecką myślą filmową do roku 1933 (1990), Kultura – komunikacja – film. O tekście filmowym (1992), Obrazy i rzeczy. Film między mediami (1997, 2003), Technologie widzenia, czyli media w poszukiwaniu autora: Wim Wenders (2005), a także kilkunastu antologii i tomów zbiorowych z zakresu teorii mediów, historii myśli filmowej. W latach 2005-2009 Prezes Polskiego Towarzy­stwa Kulturoznawczego, od 2006 r. redaktor na­czelny kwartalnika „Kultura Współczesna”.



Statystyki

Abstract views: 77
PDF downloads: 33


Licencja

Prawa autorskie (c) 2014 Andrzej Gwóźdź

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.






Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk

ul. Długa 26/28, skr. poczt. 994,
00-950 Warszawa,
tel. (22) 50 48 200, fax (22) 831 31 49,
e-mail: sekretariatispan@gmail.com

LIBCOM JOURNAL

Copyright

Copyright 2019 by Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
OJS Support and Customization by LIBCOM
Platform & workfow by OJS/PKP