Cenzura filmów zagranicznych w Polsce Ludowej lat 1945-1956. Rekonesans

Konrad Klejsa

konrad.klejsa@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-6259-9173

Abstrakt

Autor podejmuje w artykule słabo dotąd zbadane zagadnienie cenzury filmów zagranicznych w pierwszej dekadzie Polski Ludowej. We wstępie dokonuje przeglądu piśmiennictwa na temat cenzury filmowej i zwraca uwagę na jej specyfikę w odniesieniu do cenzury filmów polskich. Podkreśla przy tym konieczność komplementarnej analizy informacji pochodzących z Centrali Wynajmu Filmów oraz Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Pomiędzy tymi instytucjami – jak wynika z kwerendy w zespole GUKPPiW w Archiwum Akt Nowych – istniał konflikt zogniskowany na działającej przy CWF komisji kwalifikującej filmy zagraniczne. Następnie, bazując na aktach wojewódzkich urzędów cenzury z Poznania i Rzeszowa, autor pokazuje skalę omawianego zjawiska, przy czym najwięcej miejsca poświęca tzw. akcji weryfikacyjnej z 1953 r. oraz działaniom cenzorskim związanym z sytuacją polityczną w ZSRR. W zakończeniu podkreślono rolę cenzury w monitorowaniu reakcji widowni, a także podjęto problem pokazów bezdebitowych.

Instytucje finansujące

Artykuł powstał w ramach realizacji projektu „Rozpowszechnianie filmów w Polsce w latach 1945-1989” finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (2016/22/E/HS2/00135).

Słowa kluczowe:

cenzura, import filmów, rozpowszechnianie filmów, Polska Ludowa, stalinizm

Basiński, E., Kupiec, A. (red.) (1957). Kinematografia polska w cyfrach. Warszawa: Naczelny Zarząd Kinematografii.
  Google Scholar

Bates, J. M. (2000). Cenzura w okresie stalinowskim. Teksty Drugie, 1-2 (60-61), ss. 95-120.
  Google Scholar

Budrowska, K. (2014). Studia i szkice o cenzurze w Polsce Ludowej w latach 40. i 50. XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Alter Studio.
  Google Scholar

Budrowska, K., Budnik, M., Kościewicz, K. (red.) (2017). Dramat i teatr w dokumentach GUKPPiW. Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.
  Google Scholar

Bukolt, A. (1968). Celuloidowe dzieje, czyli kamfora i film. Kalendarz Bydgoski, 1968, ss. 131-140.
  Google Scholar

Bukowiecki, L. (1997). Wspomnienia kinomana. Warszawa: Anagram.
  Google Scholar

Chrzanowski, Z. (1969). Rozpowszechnianie filmów. W: Redakcja Filmowego Serwisu Prasowego (red.), Kinematografia polska w XXV-leciu PRL (wyd. specjalne „Filmowego Serwisu Prasowego”, ss. 86-116). Warszawa: Centrala Wynajmu Filmów.
  Google Scholar

Dąbrowska, M. (1996). Dzienniki powojenne, 1945-1965. T. 1 (wyb. T. Drewnowski). Warszawa: Czytelnik.
  Google Scholar

Fik, M. (1993). Z archiwum GUKPPiW (15 XII 1970-31 III 1971). Kwartalnik Filmowy, (2), ss. 108-112.
  Google Scholar

Fik, M. (1993). Z archiwum GUKPPiW (rok 1972). Kwartalnik Filmowy, (4), ss. 178-182.
  Google Scholar

Fik, M. (1993). Z archiwum GUKPPiW (V-XII 1971). Kwartalnik Filmowy, (3), ss. 181-197.
  Google Scholar

Fik, M. (1994). Z archiwum GUKPPiW (kwiecień-lipiec 1968). Kwartalnik Filmowy, (6), ss. 217-223.
  Google Scholar

Fik, M. (1994). Z archiwum GUKPPiW (pierwszy kwartał 1968). Kwartalnik Filmowy, (5), ss. 172-180.
  Google Scholar

Gębicka, E. (1993). Nie strzelać do Czapajewa!!! Jak po wojnie przyjmowano filmy radzieckie w Polsce. Kwartalnik Filmowy, (2), ss. 94-102.
  Google Scholar

Guzek, M. (2006). Kultura filmowa na Pomorzu i Kujawach w 1945 r. W: Z. Biegański, Z. Karpus (red.), Rok 1945 na Kujawach i Pomorzu. Koniec wojny – początek nowej rzeczywistości (ss. 203-218). Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe.
  Google Scholar

Halberda, M., Madej, A. (1989). Najważniejsza ze sztuk. Rozmowa z Tadeuszem Karpowskim. Film, (24), ss. 5-6.
  Google Scholar

Kamińska-Chełminiak, K. (2019). Cenzura w Polsce 1944-1960. Organizacja – kadry – metody pracy. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA.
  Google Scholar

Klejsa, K. (2019). „Świat, który przezwyciężamy i pozostawiamy za sobą”. Import, rozpowszechnianie i widownia filmów z krajów kapitalistycznych w Polsce Ludowej w latach 1949-1956 w świetle badań archiwalnych. Kwartalnik Filmowy, (108), ss. 29-52.
DOI: https://doi.org/10.36744/kf.173   Google Scholar

Kochański, A. (red.) (2002). Protokoły posiedzeń Biura Politycznego KC PPR 1947-1948. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
  Google Scholar

Milcarek, T. (2010). Uwarunkowania prawne funkcjonowania cenzury w PRL. Rocznik Prasoznawczy, (4), ss. 29-49.
  Google Scholar

Misiak, A. (2006). Kinematograf kontrolowany. Cenzura filmowa w kraju socjalistycznym i demokratycznym (PRL i USA). Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Nałęcz, D. (1994). Dokumenty do dziejów PRL. Główny Urząd Kontroli Prasy 1945-1949. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
  Google Scholar

Paczkowski, A. (1996). Cenzura 1946-1949. Statystyka działalności. Zeszyty Historyczne, (116), ss. 22-57.
  Google Scholar

Raczyński, J. (2018). WUKP Poznań w „obronie” zachodnich filmów. W: K. Budrowska, M. Budnik, W. Gardocki (red.), „Biuletyn Informacyjno-Instrukcyjny”. Wybór dokumentów z 1955 r. (ss. 198-199). Białystok: Wydawnictwo Alter Studio.
  Google Scholar

Romek, Z. (2010). Cenzura a nauka historyczna w Polsce 1944-1970. Warszawa: Wydawnictwo Neriton – Instytut Historii PAN.
  Google Scholar

Strzyżewski, T. (2015). Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Wydawnictwo Prohibita.
  Google Scholar

Studniarek, M. (2017). Od „Robinsona warszawskiego” do „Miasta nieujarzmionego” – studium przypadku. W: Z. Romek, K. Kamińska-Chełminiak (red.), Cenzura w PRL. Analiza zjawiska (ss. 253-266). Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA.
  Google Scholar

Torańska, T. (1997). Oni. Warszawa: Świat Książki.
  Google Scholar

Tyrmand, L. (2009). Dziennik 1954. Warszawa: Wydawnictwo MG.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2022-08-11

Cited By / Share

Klejsa, K. (2022) „Cenzura filmów zagranicznych w Polsce Ludowej lat 1945-1956. Rekonesans”, Kwartalnik Filmowy, (118), s. 152–171. doi: 10.36744/kf.1102.

Autorzy

Konrad Klejsa 
konrad.klejsa@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0002-6259-9173

Profesor Uniwersytetu Łódzkiego pracujący w Katedrze Filmu i Mediów Audiowizualnych. Jego zainteresowania naukowe ogniskują się wokół historii polskiej kultury filmowej po II wojnie światowej, polsko-niemieckich relacji filmowych oraz badań widowni. Obecnie kieruje projektem Rozpowszechnianie filmów w Polsce w latach 1945-1989, finansowanym przez Narodowe Centrum Nauki.



Statystyki

Abstract views: 412
PDF downloads: 449


Licencja

Prawa autorskie (c) 2022 Konrad Klejsa

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.