Cenzura filmów zagranicznych w Polsce Ludowej lat 1945-1956. Rekonesans
Konrad Klejsa
konrad.klejsa@uni.lodz.plUniwersytet Łódzki (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-6259-9173
Abstrakt
Autor podejmuje w artykule słabo dotąd zbadane zagadnienie cenzury filmów zagranicznych w pierwszej dekadzie Polski Ludowej. We wstępie dokonuje przeglądu piśmiennictwa na temat cenzury filmowej i zwraca uwagę na jej specyfikę w odniesieniu do cenzury filmów polskich. Podkreśla przy tym konieczność komplementarnej analizy informacji pochodzących z Centrali Wynajmu Filmów oraz Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Pomiędzy tymi instytucjami – jak wynika z kwerendy w zespole GUKPPiW w Archiwum Akt Nowych – istniał konflikt zogniskowany na działającej przy CWF komisji kwalifikującej filmy zagraniczne. Następnie, bazując na aktach wojewódzkich urzędów cenzury z Poznania i Rzeszowa, autor pokazuje skalę omawianego zjawiska, przy czym najwięcej miejsca poświęca tzw. akcji weryfikacyjnej z 1953 r. oraz działaniom cenzorskim związanym z sytuacją polityczną w ZSRR. W zakończeniu podkreślono rolę cenzury w monitorowaniu reakcji widowni, a także podjęto problem pokazów bezdebitowych.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
cenzura, import filmów, rozpowszechnianie filmów, Polska Ludowa, stalinizmBibliografia
Basiński, E., Kupiec, A. (red.) (1957). Kinematografia polska w cyfrach. Warszawa: Naczelny Zarząd Kinematografii.
Google Scholar
Bates, J. M. (2000). Cenzura w okresie stalinowskim. Teksty Drugie, 1-2 (60-61), ss. 95-120.
Google Scholar
Budrowska, K. (2014). Studia i szkice o cenzurze w Polsce Ludowej w latach 40. i 50. XX wieku. Białystok: Wydawnictwo Alter Studio.
Google Scholar
Budrowska, K., Budnik, M., Kościewicz, K. (red.) (2017). Dramat i teatr w dokumentach GUKPPiW. Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.
Google Scholar
Bukolt, A. (1968). Celuloidowe dzieje, czyli kamfora i film. Kalendarz Bydgoski, 1968, ss. 131-140.
Google Scholar
Bukowiecki, L. (1997). Wspomnienia kinomana. Warszawa: Anagram.
Google Scholar
Chrzanowski, Z. (1969). Rozpowszechnianie filmów. W: Redakcja Filmowego Serwisu Prasowego (red.), Kinematografia polska w XXV-leciu PRL (wyd. specjalne „Filmowego Serwisu Prasowego”, ss. 86-116). Warszawa: Centrala Wynajmu Filmów.
Google Scholar
Dąbrowska, M. (1996). Dzienniki powojenne, 1945-1965. T. 1 (wyb. T. Drewnowski). Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar
Fik, M. (1993). Z archiwum GUKPPiW (15 XII 1970-31 III 1971). Kwartalnik Filmowy, (2), ss. 108-112.
Google Scholar
Fik, M. (1993). Z archiwum GUKPPiW (rok 1972). Kwartalnik Filmowy, (4), ss. 178-182.
Google Scholar
Fik, M. (1993). Z archiwum GUKPPiW (V-XII 1971). Kwartalnik Filmowy, (3), ss. 181-197.
Google Scholar
Fik, M. (1994). Z archiwum GUKPPiW (kwiecień-lipiec 1968). Kwartalnik Filmowy, (6), ss. 217-223.
Google Scholar
Fik, M. (1994). Z archiwum GUKPPiW (pierwszy kwartał 1968). Kwartalnik Filmowy, (5), ss. 172-180.
Google Scholar
Gębicka, E. (1993). Nie strzelać do Czapajewa!!! Jak po wojnie przyjmowano filmy radzieckie w Polsce. Kwartalnik Filmowy, (2), ss. 94-102.
Google Scholar
Guzek, M. (2006). Kultura filmowa na Pomorzu i Kujawach w 1945 r. W: Z. Biegański, Z. Karpus (red.), Rok 1945 na Kujawach i Pomorzu. Koniec wojny – początek nowej rzeczywistości (ss. 203-218). Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe.
Google Scholar
Halberda, M., Madej, A. (1989). Najważniejsza ze sztuk. Rozmowa z Tadeuszem Karpowskim. Film, (24), ss. 5-6.
Google Scholar
Kamińska-Chełminiak, K. (2019). Cenzura w Polsce 1944-1960. Organizacja – kadry – metody pracy. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA.
Google Scholar
Klejsa, K. (2019). „Świat, który przezwyciężamy i pozostawiamy za sobą”. Import, rozpowszechnianie i widownia filmów z krajów kapitalistycznych w Polsce Ludowej w latach 1949-1956 w świetle badań archiwalnych. Kwartalnik Filmowy, (108), ss. 29-52.
DOI: https://doi.org/10.36744/kf.173
Google Scholar
Kochański, A. (red.) (2002). Protokoły posiedzeń Biura Politycznego KC PPR 1947-1948. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
Google Scholar
Milcarek, T. (2010). Uwarunkowania prawne funkcjonowania cenzury w PRL. Rocznik Prasoznawczy, (4), ss. 29-49.
Google Scholar
Misiak, A. (2006). Kinematograf kontrolowany. Cenzura filmowa w kraju socjalistycznym i demokratycznym (PRL i USA). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Nałęcz, D. (1994). Dokumenty do dziejów PRL. Główny Urząd Kontroli Prasy 1945-1949. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
Google Scholar
Paczkowski, A. (1996). Cenzura 1946-1949. Statystyka działalności. Zeszyty Historyczne, (116), ss. 22-57.
Google Scholar
Raczyński, J. (2018). WUKP Poznań w „obronie” zachodnich filmów. W: K. Budrowska, M. Budnik, W. Gardocki (red.), „Biuletyn Informacyjno-Instrukcyjny”. Wybór dokumentów z 1955 r. (ss. 198-199). Białystok: Wydawnictwo Alter Studio.
Google Scholar
Romek, Z. (2010). Cenzura a nauka historyczna w Polsce 1944-1970. Warszawa: Wydawnictwo Neriton – Instytut Historii PAN.
Google Scholar
Strzyżewski, T. (2015). Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Wydawnictwo Prohibita.
Google Scholar
Studniarek, M. (2017). Od „Robinsona warszawskiego” do „Miasta nieujarzmionego” – studium przypadku. W: Z. Romek, K. Kamińska-Chełminiak (red.), Cenzura w PRL. Analiza zjawiska (ss. 253-266). Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA.
Google Scholar
Torańska, T. (1997). Oni. Warszawa: Świat Książki.
Google Scholar
Tyrmand, L. (2009). Dziennik 1954. Warszawa: Wydawnictwo MG.
Google Scholar
Autorzy
Konrad Klejsakonrad.klejsa@uni.lodz.pl
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0002-6259-9173
Profesor Uniwersytetu Łódzkiego pracujący w Katedrze Filmu i Mediów Audiowizualnych. Jego zainteresowania naukowe ogniskują się wokół historii polskiej kultury filmowej po II wojnie światowej, polsko-niemieckich relacji filmowych oraz badań widowni. Obecnie kieruje projektem Rozpowszechnianie filmów w Polsce w latach 1945-1989, finansowanym przez Narodowe Centrum Nauki.
Statystyki
Abstract views: 351PDF downloads: 387
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Konrad Klejsa
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Marcin Adamczak, Konrad Klejsa, Współczesne badania produkcji i dystrybucji filmowej – wprowadzenie , Kwartalnik Filmowy: Nr 108 (2019): Produkcja i dystrybucja filmowa
- Konrad Klejsa, „Świat, który przezwyciężamy i pozostawiamy za sobą”. Import, rozpowszechnianie i widownia filmów z krajów kapitalistycznych w Polsce Ludowej w latach 1949-1956 w świetle badań archiwalnych , Kwartalnik Filmowy: Nr 108 (2019): Produkcja i dystrybucja filmowa
- Konrad Klejsa, Na jakie filmy i do których kin chadzałby Eberhard Mock? Teatry świetlne oraz ich repertuary w weimarskim i nazistowskim Wrocławiu , Kwartalnik Filmowy: Nr 112 (2020): Polski dokument, polska animacja
- Konrad Klejsa, Badania widowni filmowej: historia i współczesność (rekonesans bibliograficzny) , Kwartalnik Filmowy: Nr 85 (2014): Film i media – przeszłość i przyszłość
