Na tropach autora

Alicja Helman

Abstrakt

Wychodząc od krótkiego opisu kategorii „autora filmowego”, który jest dwojakiej natury (autor jako sprawca dzieła, człowiek z biografią widoczny wewnątrz tekstu bądź autor jako specyficzny układ znaków, „styl”, „struktura”, „metoda opracowania materiału”), Alicja Helman charakteryzuje sposoby obecności tegoż „autora” w filmach Zhanga Yimou. Według niej twórczość Zhanga charakteryzuje się tym, że nie dostrzegamy w niej powtarzalności fundamentalnej struktury. Wręcz przeciwnie - mamy zasadę nieustannej zmiany; w jego filmach spotykamy się z wielopostaciowością figury autora czy autorów, w których kolejno wciela się ten sam człowiek. Oczywiście dla filmów Zhanga można znaleźć pewne „wspólne mianowniki”, ale będą one innego rodzaju niż te, które zazwyczaj pozwalają zastosować w stosunku do reżysera-autora jakąś scalającą formułę. Skłaniając się ku twierdzeniu, że autorem się raczej bywa, niż po prostu jest lub zostaje mianowanym przez jakieś autorytety, Helman konkluduje, że fenomen autorstwa w przypadku Zhanga zasadza się na wkomponowywaniu w materię filmu tzw. chińskich głosów, autorskich śladów (czyli sygnatur, znaków-podpisów, mi.n. funkcjonalne wykorzystanie czerwieni - łany zboża w Czerwonym sorgo czy zwoje tkaniny w Judou), które wytropić jest w stanie wnikliwa analiza tekstualna dzieła, będąca czymś więcej niż tylko analiza osobowości twórczej.