Etnograficzne kino Tiana Zhuangzhuanga

Alicja Helman

Abstrakt

Tekst poświęcony jest filmowi Złodziej koni (1986, reż. Tian Zhuangzhuang), który najczęściej rozpatrywany bywa w kontekście kina Piątej Generacji. Film ten zwykle charakteryzowany jest jako artystyczny o profilu awangardowym, chociaż przede wszystkim sytuuje się w „etnograficznym” nurcie kina lub – posługując się terminologią chińską – w ramach minority genre. Autorka podkreśla, że w nowych filmach nurtu mniejszościowego, do których należy Złodziej koni, do głosu dochodzi zainteresowanie tradycyjnymi strukturami społecznymi i wartościami kulturowymi mniejszości, zaś twórcy tych filmów przyjmują postawę pełną szacunku, a nawet podziwu wobec mniejszości i odchodzą od ideologii walki klasowej. Helman zwraca jednak uwagę na odmienność etnograficznych filmów Tiana (Złodzieja koni i Na nawiedzonej ziemi /1984/) na tle innych produkcji z nurtu minority genre i wskazuje na te ich cechy, które zbliżają je do kina dokumentalnego (m.in. wątła fabularność, stylistyka bliska cinéma verité). Kontekstowa analiza wybranych fragmentów filmu prowadzi autorkę do stwierdzenia, że Złodzieja koni należy uznać za medytacyjne studium na temat życia i śmierci, obyczajowości, wierzeń i przekonań małej społeczności tybetańskiej. Zarazem jest to film, który narzuca silne wrażenie inności, niejako wykluczając publiczność ze spektaklu; to film, którego wyjątkowość polega na tym, że nie tyle oswaja inność, ile serwuje ją in crudo.