Związki kultury muzycznej i filmowej
Abstrakt
Przedmiotem refleksji jest miejsce i funkcja muzyki w filmie, z uwzględnieniem czynników politycznych warunkujących sytuację w polskiej kulturze po II wojnie światowej. W rysie historycznym autorka wyróżnia trzy okresy. Pierwszy to lata 1945-1949, kiedy po okresie okupacji twórcy dążyli do odzyskania kontaktu z szeroką publicznością, w czym istotny udział miały teatr i film. Pozostawało to w zgodzie z politycznym postulatem sztuki dla mas przy zachowaniu względnej swobody formalnej. Drugi obejmuje lata 1950-1954 – rozpoczęto wówczas wdrażanie doktryny realizmu socjalistycznego ogłoszonej podczas Konferencji Kompozytorów i Krytyków Muzycznych w Łagowie Lubuskim w sierpniu 1949 r. W praktyce oznaczało to powrót do tradycji muzycznych XIX w., ze szczególnym uwzględnieniem inspiracji folklorystycznych, co znajdowało odbicie również w muzyce filmowej. Ostatnia część artykułu dotyczy lat 1955-1964: czasu względnej wolności artystycznej oraz powrotu do muzyki eksperymentalnej i nowoczesnej, związanego między innymi z rozwojem oraz doskonaleniem technik nagraniowych. (Materiał nierecenzowany; pierwodruk: „Kwartalnik Filmowy” 1964, nr 53-54, s. 72-85).
Słowa kluczowe:
muzyka filmowa, muzyka autonomiczna, film dźwiękowy, Konferencja Kompozytorów i Krytyków Muzycznych 1949, Stefania Łobaczewska, Alicja HelmanBibliografia
Nie dotyczy / Not applicable
Google Scholar
Autorzy
Alicja Helmankwartalnik.filmowy@ispan.pl
Polska
Ur. 1935, zm. 2021; polska filmoznawczyni, zajmowała się historią, estetyką i teorią kina, metodologią filmoznawstwa, krytyką filmową i dydaktyką. Ukończyła studia muzykologiczne na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego. W 1955 r. rozpoczęła pracę w Zakładzie Historii i Teorii Muzyki w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk, ale jej zainteresowania zdecydowanie przesuwały się w kierunku filmu. W latach 1957-1960 współpracowała z tygodnikiem „Ekran”, a od 1960 r. przez kilkanaście miesięcy pełniła funkcję sekretarza redakcji „Kwartalnika Filmowego”, gdzie publikowała pierwsze teksty naukowe dotyczące filmu. W 1963 r. obroniła pod kierunkiem Jerzego Toeplitza doktorat, wydany jako Rola muzyki w filmie (1964); habilitację uzyskała w 1970 r. na podstawie książki O dziele filmowym. Od 1972 r. prowadziła zajęcia z filmoznawstwa na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1974 r. współtworzyła Zakład Filmoznawstwa w Instytucie Filologii Polskiej na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, którym kierowała przez kolejne 10 lat. Od 1986 r. stała na czele Zakładu Filmu i Telewizji przy Instytucie Filologii Polskiej, a od 1996 r. Zakładu Sztuk Audiowizualnych na Wydziale Zarządzania i Komunikacji Społecznej w Krakowie. Współpracowała z Polską Akademią Umiejętności i z Wydziałem Filmoznawstwa Uniwersytetu Łódzkiego. Tytuł profesorski uzyskała w 1998 r. Jej powołaniem była praca pedagogiczna, wypromowała ponad czterdziestu doktorów, wykształciła kilka pokoleń polskich filmoznawców, wspierała ich kariery, służyła pomocą i opieką. Autorka setek artykułów i kilkudziesięciu książek filmoznawczych, inicjatorka serii wydawniczych, redaktorka i współautorka dziesięciotomowego Słownika pojęć filmowych (1991-1998). Publikowała we wszystkich najważniejszych polskich czasopismach filmowych, zarówno naukowych („Kwartalnik Filmowy”, „Studia Filmoznawcze”, „Ekrany”, „Pleograf”), jak i tych kierowanych do szerszej publiczności („Ekran”, „Film”, „Kino”).
Statystyki
Abstract views: 78PDF downloads: 51 PDF downloads: 12
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Alicja Helman
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Alicja Helman, Transgresje i transformacje w twórczości filmowej Kornéla Mundruczó , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Alicja Helman, Kulturowe konteksty twórczości filmowej Glaubera Rochy , Kwartalnik Filmowy: Nr 103 (2018): Młode kino polskie – konfrontacja pokoleń
- Alicja Helman, Trudne rozwijanie niewykorzystanego potencjału , Kwartalnik Filmowy: Nr 103 (2018): Młode kino polskie – konfrontacja pokoleń
- Alicja Helman, Ideologia − subkultura − breakdance. „Dzieci rock'n'rolla” Tiana Zhuangzhuanga , Kwartalnik Filmowy: Nr 91 (2015): Film między muzyką pop a popkulturą
- Alicja Helman, Drogi rozwoju filmoznawstwa , Kwartalnik Filmowy: Nr 85 (2014): Film i media – przeszłość i przyszłość
- Alicja Helman, W poszukiwaniu sensu , Kwartalnik Filmowy: Nr 87-88 (2014): Film i teatr
- Alicja Helman, Dwa powroty , Kwartalnik Filmowy: Nr 89-90 (2015): Redefinicje klasyki
- Alicja Helman, Pajęcza gra miłosna, czyli o strategiach adaptacji Bernarda Bertolucciego , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
- Alicja Helman, Obok kanonu, ale w centrum spraw , Kwartalnik Filmowy: Nr 79 (2012): Wnętrza. O filmowej przestrzeni zamkniętej
- Alicja Helman, Inspiracje plastyczne we wczesnej twórczości Zhanga Yimou , Kwartalnik Filmowy: Nr 65 (2009): Obraz filmowy, obraz w filmie (cz. II)
