Pantomima w filmie. Inne spojrzenie

Marek Hendrykowski

Abstrakt

Tekst zrodził się z osobistej fascynacji autora złotą erą kinematografii, z podziwu dla tego wszystkiego, co w mariażu filmu i pantomimy zaowocowało mnogością kapitalnych dokonań i dzieł znanych nieraz jedynie garstce znawców, a ciągle jeszcze nie dość odkrytych przez szeroką publiczność. Autor szukając odpowiedzi pytanie: co kino zawdzięcza sztuce pantomimy? nakreśla nie tylko pewne aspekty historii pantomimy kinematograficznej, ale przede wszystkim dzieje zainteresowania tym związkiem badaczy początków kinematografii. Hendrykowski zauważa, że gest jako środek wyrazu został w przeszłości usunięty w cień przez autorów syntez historycznych. W tradycyjnych historiach kina spojrzenie „gestocentryczne” zostało niemal całkowicie wyeliminowane na rzecz osobliwego „logocentryzmu” rzekomo zapewniającemu filmowi awans artystyczny, a wraz z nim status sztuki. Ale autor przywołuje też nazwiska i prace badaczy, którzy nie akceptowali tej myślowej matrycy (lub nie do końca ją akceptowali), wprowadzając historycznofilmowe korekty (Irzykowski, Mukarovsky). Badając kulturowe konsekwencje ówczesnego spotkania pantomimy z filmem, Hendrykowski uwzględnia spojrzenie na ów fenomen z kilka różnych, komplementarnych względem siebie perspektyw: 1/ socjologicznej; 2/ komunikacyjnej; 3/ semiotycznej; 4/artystycznej; 5/ antropologicznej; 6/ estetycznej; 7/ historycznofilmowej.