Pierwszy polski film fabularny. „Les Martyrs de la Pologne” – „Pruska kultura” (1908)
Małgorzata Hendrykowska
kwartalnik.filmowy@ispan.plUniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Polska)
Marek Hendrykowski
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Polska)
Abstrakt
Hendrykowscy opowiadają o odnalezionym przez nich we wrześniu 2000 r., w podparyskim archiwum Bois d’Arcy, filmie zatytułowanym Les Martyrs de la Pologne (w polskiej literaturze przedmiotu znanym pod tytułem Pruska kultura). Odnalezienie tego filmu każe podważyć jeden z sądów dotyczących najwcześniejszego okresu naszej kinematografii, mówiący, że pierwszym polskim filmem fabularnym jest zrealizowany w 1908 r. Antoś pierwszy raz w Warszawie. O filmie tym w 1907 roku Walter Panofsky pisał, że przedstawiał on brutalne wysiedlanie chłopów polskich przez Hakatę i ich bunt krwawo poskromiony przez pruskich żołdaków i że film kończył się apoteozą - modlącym się Polakom ukazywał się na niebie biały orzeł. Hendrykowscy podkreślają, że film ten był jedną z pierwszych prób opowiedzenia światu, za pośrednictwem ożywionej fotografii, o nieistniejącej Polsce i o Polakach uwikłanych w dramatyczną historię. Autorzy opisują składający się z 12 epizodów ośmiominutowy film ujęcie po ujęciu. Zarysowują też kontekst historyczny jego fabuły, szukają odpowiedzi na pytanie: Kto, dlaczego i dla jakiej publiczności zdecydował się zrealizować ten film? Opisują okoliczności w jakich pokazywany był w Warszawie w roku 1914, oraz z perspektywy genologicznej wpisują go w ówczesny model kina światowego poruszającego aktualne tematy społeczno-polityczne.
Słowa kluczowe:
pierwszy polski film, historia polskiego kina, wczesne kino, Bois d’ArcyBibliografia
Banaszkiewicz Władysław, Witold Witczak, Historia filmu polskiego, t. I. Warszawa 1966, s. 62.
Google Scholar
Dworecki Zbigniew, Michał Drzymała, Poznań 1979.
Google Scholar
Hendrykowska Małgorzata, Śladami tamtych cieni. Film w kulturze polskiej przełomu stuleci 1896-1914, Poznań 1993.
Google Scholar
Konfiskata kart wrzesińskich, w: Kronika miejscowa, prowincjonalna i zagraniczna. „Kurier Poznański”, 1903, nr 11 (15.I).
Google Scholar
Konopnicka Maria, Korespondencja, t .IV, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975.
Google Scholar
Kulczycki John J, Strajki szkolne w zaborze pruskim 1901-1907. Walka o dwujęzyczna oświatę, Poznań 1993.
Google Scholar
Płygawko Danuta, Echa francuskie, w: Strajk dzieci wrzesińskich z perspektywy wieków, red. S. Sierpowski, Poznań-Września 2001, s. 145, 148-149, 151.
Google Scholar
Potocki A., Polska w Salonie Paryskim, „Ilustracja Polska”, 1902, nr 21 (z dnia 23.V), s. 485.
Google Scholar
Sierpowski Stanisław, Echa włoskie, w: Strajk dzieci wrzesińskich z perspektywy wieków, red. S. Sierpowski, Poznań-Września 2001.
Google Scholar
Śliwczyński Waldemar, Szymon Furmanek, „Kwartalnik Wrzesiński”, 2000, nr, 3, s. 2.
Google Scholar
Tetter Jan, Jestem chłop historyczny, Sprawa Drzymały, Warszawa 1986.
Google Scholar
Toeplitz Jerzy, Historia sztuki filmowej, t. I, Warszawa 1955.
Google Scholar
Wajda Kazimierz, Wóz Drzymały, Poznań 1962.
Google Scholar
Z kinematografów, „Kurier Warszawski”, 1914, nr 251.
Google Scholar
Z miasta „Kurier Warszawski”, 1908, nr 128.
Google Scholar
Autorzy
Małgorzata Hendrykowskakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
Historyk filmu i kultury filmowej, wykłada na UAM w Poznaniu. Autorka książek m.in. Śladami tamtych cieni. Film w kulturze polskiej przełomu stuleci 1895-1914 (1992), Kronika kinematografii polskiej 1895-1997 (1999), Smosarska (2007); La seconda guerra mondiale nel cinema polacco (2009). Od roku 2009 przewodnicząca Rady Naukowo-Programowej Filmoteki Narodowej.
Autorzy
Marek HendrykowskiUniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
Historyk i teoretyk filmu, założyciel poznańskiego filmoznawstwa, wykłada na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Autor książek m.in. Słowo w filmie. Historia-teoria-interpretacja (1982), Historia filmowego Oscara (1988, 1993), Autor jako problem poetyki filmu (1988), Słownik terminów filmowych (1994), Stanisław Różewicz (1997), Sztuka krótkiego metrażu (1998), Jezyk ruchomych obrazów (1999), Film jako źródło historyczne (2000), Leksykon gatunków filmowych (2001), Nóż w wodzie (2005), Rejs (2005), Andrzej Munk (2007), Popiół i diament (2008), Marcel Łoziński (2008), Komeda (2009). Ekspert Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Od roku 2007 stały współpracownik TVP Kultura.
Statystyki
Abstract views: 156PDF downloads: 20
Licencja
Prawa autorskie (c) 2009 Małgorzata Hendrykowska, Marek Hendrykowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Marek Hendrykowski, Czy można wybaczyć Leni Riefenstahl? , Kwartalnik Filmowy: Nr 89-90 (2015): Redefinicje klasyki
- Marek Hendrykowski, Metafizyka w „Labiryncie” Jana Lenicy , Kwartalnik Filmowy: Nr 96 (2016): Film i metafizyka
- Marek Hendrykowski, Czas fraktalny. O ewolucji wyobrażeń czasu w kinie współczesnym , Kwartalnik Filmowy: Nr 86 (2014): Wymiary czasu
- Marek Hendrykowski, Dokument – fikcja – realizm. Teoria wobec praktyki , Kwartalnik Filmowy: Nr 75-76 (2011): Oblicza rzeczywistości
- Marek Hendrykowski, Jak likwidowano polską szkołę filmową , Kwartalnik Filmowy: Nr 103 (2018): Młode kino polskie – konfrontacja pokoleń
- Marek Hendrykowski, Odlot za Atlantyk. Amerykański debiut Miloša Formana , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Marek Hendrykowski, Piosenka w polskim filmie socrealistyczym , Kwartalnik Filmowy: Nr 91 (2015): Film między muzyką pop a popkulturą
- Marek Hendrykowski, Topos ludzkiego ciała w „Oblężeniu” Juliena Bryana , Kwartalnik Filmowy: Nr 83-84 (2013): Ciało w filmie
- Marek Hendrykowski, Kino i teatr – kulturowa kolizja mediów (1895-1914) , Kwartalnik Filmowy: Nr 87-88 (2014): Film i teatr
- Marek Hendrykowski, Pantomima w filmie. Inne spojrzenie , Kwartalnik Filmowy: Nr 67-68 (2009): Historia filmu
