Odlot za Atlantyk. Amerykański debiut Miloša Formana

Marek Hendrykowski

Abstrakt

Marek Hendrykowski przeprowadza historyczną rewizję oceny Odlotu (1971) Miloša Formana, wskazując, że dzieło to należy do czołówki najwybitniejszych osiągnięć kinematografii amerykańskiej przełomu lat 60. i 70. Według autora film ten sytuuje się w kręgu krzywdząco niedocenionych zjawisk historii kina amerykańskiego. Kasowa porażka Odlotu sprawiła, że na długie lata stał się on przykładem rzekomego niedopasowania wybitnego filmowca z Europy do Nowego Świata – Ameryki i Hollywood. Hendrykowski zauważa m.in., że z dzisiejszej perspektywy dzieło Formana zdumiewa mistrzostwem warsztatowym oraz konsekwencją reżysera w przenoszeniu do nowych warunków bagażu twórczego, z którym opuścił Czechy i Europę. Podkreśla również, że niezwykłą wartością Odlotu jest nieustanna obecność w nim ironii poznawczej, charakterystycznej nie tylko dla samego Formana, ale poniekąd także dla filmów szkoły czeskiej. Autor konkluduje: Forman zainicjował „Odlotem” pewien nurt poszukiwań, który miał się stać wskazówką i dążeniem dla szeregu innych filmowców za Oceanem. Nie chodzi o takie czy inne podobieństwa, nawiązania czy zapożyczenia stylistyczne, lecz o nowatorski model niebanalnego kina fikcji i wpisany weń makroobraz rzeczywistości.