„Eidôlon”. Od wiersza o rzeczy do rzeczy w filmie
Abstrakt
W związku z zainteresowaniem rzeczą w antropologii, socjologii, historiografii, archeologii i literaturoznawstwie autor próbuje zakreślić obszary badań nad rzeczą w filmoznawstwie. Jedną z możliwości jest tu interdyscyplinarna i komparatystyczna refleksja nad funkcją i sposobem istnienia rzeczy w filmie i w literaturze, ograniczona do „wiersza o rzeczy” (Ding-Gedicht) i jego ekwiwalentu filmowego. Punktem wyjścia w tym porównaniu staje się odróżnienie „zwykłego” przedmiotu (zawsze podrzędnego w stosunku do podmiotu) od równorzędnej wobec człowieka rzeczy, ujętej zgodnie z tradycją myśli Kanta, Husserla czy Heideggera (stąd tak częste filozoficzne interpretacje filmowego zbliżenia). W artykule wyróżnione są dwie metody namysłu nad poetycką i filmową rzeczą: semiotyczna i fenomenologiczna. W części analitycznej zaś pojawia się przykład: wypowiedziane w momencie śmierci przez Obywatela Kane’a słowo Rosebud oraz jego szczególny związek z rzeczą – dziecięcymi saneczkami.
Słowa kluczowe:
ontologia zorientowana na przedmiot, Orson Welles, filozofia niemieckaBibliografia
Balázs Béla, Wybór pism, tłum. R. Porgesi, K. Jung, Filmowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1957, s. 68.
Google Scholar
Barthes Roland, Światło obrazu. Uwagi o fotografii, tłum. J. Trznadel, Wydawnictwo KR, Warszawa 1996, s. 17.
Google Scholar
Benjamin Walter, Ulica jednokierunkowa, tłum. A. Kopacki, Wydawnictwo Sic! Warszawa 1997, s. 21-22.
Google Scholar
Chmielecki Konrad, W poszukiwaniu estetyki „autentycznego przedmiotu”: martwe natury w „Barwach granatu” Siergieja Paradżanowa, w: Między słowem a obrazem, red. M. Jakubowska, T. Kłys, B. Stolarska, Rabid, Kraków 2005.
Google Scholar
Człowiek i rzecz. O problemach reifikacji w literaturze, filozofiii sztuce, red. S. Wysłouch, B. Kaniewska, Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań 1999.
Google Scholar
Grzegorczyk Anna, Niekartezjańskie współrzędne w dzisiejszej humanistyce, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1995, s. 51-53.
Google Scholar
Heidegger Martin, Rzecz, tłum. J. Mizera, „Principia” 1996-1997, t. XVI-XVII., s. 7, 12, 16.
Google Scholar
Jarzębski Jerzy, Pamięć rzeczy: paradoksy enumeracji, w: Codzienne, przedmiotowe, cielesne. Języki nowej wrażliwości w literaturze polskiej XX wieku, red. H. Gosk, Świat Literacki, Izabelin 2002, s. 100.
Google Scholar
Kopacki Andrzej, Flamingi Rilkego jako tekst poetologiczny, w: Rilke po polsku, red. J. Kulas, M. Grabowski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009.
Google Scholar
Kowalski Andrzej P., Genealogia sztuk I. Naczynie prehistoryczne w świetle filozofii sztuki M. Heideggera, w: EIΔΩΛON. Kultura archaiczna w zwierciadle wyobrażeń, słów i rzeczy, red. H. van den Boom, A. P. Kowalski, M. Kwapiński, Gdańsk 2000, s. 116. 27.
Google Scholar
Kracauer Siegfried, Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, tłum. W. Wertenstein, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1975, s. 62, 66.
Google Scholar
Królikiewicz Grzegorz, Różyczka. Próba analizy filmu Orsona Wellesa „Obywatel Kane”, Studio Filmowe „N”, Łódź 1993.
Google Scholar
Kuczyńska-Koschany Katarzyna, „Ding-Gedicht”,wiersz jak rzecz prawdziwy, w: Wariacje na temat. Studia literackie, red. J. Abramowska, A. Czyżak, Z. Kopeć, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań 2003, s. 358.
Google Scholar
Marszałek Rafał, Kino rzeczy znalezionych, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2006.
Google Scholar
Morin Edgar, Kino i wyobraźnia, tłum. K. Eberhardt, PIW, Warszawa 1975, s. 92-96.
Google Scholar
Plath Sylvia, Porównanie, tłum. T. Bieroń, w: taż, Upiorny Jaś i biblia snów, Zysk i S-ka, Poznań 1995, s. 56, 58.
Google Scholar
Plath, Sylvia, Porównanie, tłum. T. Bieroń, w: taż, Upiorny Jaś i biblia snów, Zysk i S-ka, Poznań 1995, s. 57.
Google Scholar
Różewicz Tadeusz, Oko poety, w: tenże, Proza, t. 2, Przygotowanie do wieczoru autorskiego, WL, Kraków 1990, 47-48.
Google Scholar
Autorzy
Rafał Koschanykwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
Adiunkt w Zakładzie Semiotyki Kultury Instytutu Kulturoznawstwa UAM, autor książki Przypadek. Kategoria artystyczna i egzystencjalna w literaturze i filmie (2006) oraz artykułów publikowanych w pracach zbiorowych i czasopismach naukowych; swoje zainteresowania badawcze lokuje m.in. na pograniczu literaturoznawstwa i filmoznawstwa.
Statystyki
Abstract views: 27PDF downloads: 7
Licencja
Prawa autorskie (c) 2011 Rafał Koschany
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Rafał Koschany, Architektura jako fabuła. O „Parasite” Bong Joon-ho , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Rafał Koschany, Zerwany film. „Crux interpretum” jako problem teorii i praktyki interpretacji (na przykładzie „Persony” Ingmara Bergmana) , Kwartalnik Filmowy: Nr 119 (2022): (Nowa) teoria filmu
- Rafał Koschany, Po co i jak interpretować filmy? Propozycja Jacques’a Aumonta , Kwartalnik Filmowy: Nr 117 (2022): Kino nieznane/ukryte
- Rafał Koschany, Genealogie polskiego filmoznawstwa: od Juliusza Kleinera do Bolesława W. Lewickiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 124 (2023): Streaming
- Rafał Koschany, Fenomenologia i filmoznawstwo. Stefana Morawskiego komentarz do koncepcji Romana Ingardena , Kwartalnik Filmowy: Nr 126 (2024): Fantastyka, fantasy, fantazmat
- Rafał Koschany, Fenomenologia obrazów filmowych. Wideoesej jako krytyka tematyczna i sztuka interpretacji , Kwartalnik Filmowy: Nr 104 (2018): Esej, „found footage”, film montażowy
- Rafał Koschany, Sfilmować/opowiedzieć śmierć. „Grabarz” Sándora Kardosa jako film „przyliteracki” , Kwartalnik Filmowy: Nr 97-98 (2017): Wędrujące motywy
- Rafał Koschany, Sensualizm – propozycja teoretyczna Aleksandra Kumora i Danuty Palczewskiej , Kwartalnik Filmowy: Nr 128 (2024): Dekolonizacja dyskursów filmowych
- Rafał Koschany, Realistyczny musical? Allen – Resnais – von Trier , Kwartalnik Filmowy: Nr 75-76 (2011): Oblicza rzeczywistości
- Rafał Koschany, Dziecięca kinofilia , Kwartalnik Filmowy: Nr 81 (2013): Dziecko i film
