Krewniacy z Litwy. Narodziny adaptacji z ducha wspólnoty
Abstrakt
Dla Tadeusza Konwickiego relacja między autorem tekstu literackiego i twórcą filmu będącego tego tekstu adaptacją polega na szczególnej „platonicznej wspólnocie interesu”. Tu adaptator sięga po klasyczny tekst nie dlatego, że musi, że dostał zamówienie, lecz dlatego, że utwór ten jest mu jakoś bliski, że odnajduje w nim pierwiastki tego, co sam pragnąłby w oryginalnym utworze zapisać. Lubelski analizuje twórczość Konwickiego właśnie pod kątem jego przygody z adaptacją, skupiając się przede wszystkim na dwóch filmach: Dolinie Issy według tekstu Czesława Miłosza i Lawie według Dziadów Adama Mickiewicza. Kluczem do pełnego zrozumienia strategii adaptatorskiej Konwickiego jest duchowe pokrewieństwo między nim samym a Mickiewiczem i Miłoszem. Wszyscy trzej wyrośli z kultury kresów, dla wszystkich Wileńszczyzna stanowiła punkt odniesienia. Konwicki, przekładając dzieła poetów na język filmu, chciał podzielić się własnym „świadectwem lektury”, lektury bardzo prywatnej, osobistej, proponowanej przez kolegę-artystę. „Koleżeństwo” to miało zaś wyrastać z metaforycznego rozumienia litewskiego pokrewieństwa, które staje się tu stanem ducha, pamięci, tożsamości. [artykuł opublikowany w języku angielskim jako: Lithuanian Kin: The Birth of Adaptation out of the Spirit of Community; pierwodruk polski: „Kwartalnik Filmowy” 2007, nr 59, s. 147-172]
Słowa kluczowe:
Litwa, Tadeusz Konwicki, Adam Mickiewicz, Czesław MiłoszBibliografia
Bakuła, Bogusław. 2006. Kolonialne i postkolonialne aspekty polskiego dyskursu kresoznawczego (zarys problematyki). „Teksty Drugie”. Nr 6
Google Scholar
Czarnecka, Ewa (Renata Gorczyńska). 1984. Podróżny świata. Rozmowy z Czesławem Miłoszem. Warszawa: Wszechnica Społeczno-Polityczna
Google Scholar
Głębicka-Giza, B. “Dolina Issy”, “Lawa” i “Kronika wypadków miłosnych”. O autorskiej twórczości Tadeusza Konwickiego, “Kwartalnik Filmowy” 2003, no. 44
Google Scholar
Janion, Maria. 1983. Tam gdzie rojsty, „Twórczość”. Nr 4
Google Scholar
Janion, Maria. 2006. Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury. Kraków: Wydawnictwo Literackie
Google Scholar
Konwicki, Tadeusz. 1960. Trzy głosy o problemach adaptacji filmowej. Wypowiedź Tadeusza Konwickiego, „Kwartalnik Filmowy”. Nr 4
Google Scholar
Konwicki, Tadeusz. 1982. Wschody i zachody księżyca. Warszawa: Krąg
Google Scholar
Konwicki, Tadeusz. 1990. KOMPLEKS POLSKI. second (official) edition. Warszawa
Google Scholar
Konwicki, Tadeusz. 1995. Jak kręciłem „Lawę”? W: Magia kina. Red. J. Wróblewski. Warszawa: TENTEN 1995
Google Scholar
Konwicki, Tadeusz. 1998. Zacząć na nowo. Z Tadeuszem Konwickim rozmawia T. Lubelski. W: Debiuty polskiego kina. Red. M. Hendrykowski. Konin
Google Scholar
Konwicki, Tadeusz. 2005. Mickiewiczowie młodsi. „Gazeta Wyborcza”. 26-27.11
Google Scholar
Korczarowska, Natalia. Ojczyzny prywatne. Mitologia przestrzeni prywatności w filmach Tadeusza Konwickiego, Jana Jakuba Kolskiego, Andrzeja Kondratiuka, Kraków 2007
Google Scholar
Masłowski M., Kto jest bohaterem “Dziadów”? in:“Dziady” Adama Mickiewicza. Poemat, adaptacje, tradycje, ed. B. Dopart, Kraków 1999
Google Scholar
Mickiewicz, Adam. Dziady. Poema, in: idem, Dzieła, Tom III: Utwory dramatyczne, Warszawa 1949
Google Scholar
Mickiewicz., Adam. O poemacie “Dziady”, in: idem, Dzieła, Tom. V: Pisma prozą. Część I, Warszawa 1952
Google Scholar
Miłosz, Czesław W mojej ojczyźnie, in: idem, Wiersze, vol. 1, Kraków 2001
Google Scholar
Miłosz, Czesław. 1992. Szukanie ojczyzny. Kraków: Znak.
Google Scholar
Miłosz, Czesław. 1994. A Year of the Hunter. Tłum. M. G. Levine. New York: Farrar, Straus and Giroux
Google Scholar
Miłosz, Czesław. 2000. The Issa Valley: A Novel. Tłum. L. Iribarne. New York: Farrar, Straus and Giroux
Google Scholar
Miłosz, Czesław. The Land of Ulro, transl. L. Iribarne, New York 2000
Google Scholar
Nowicki, Stanisław (Stanisław Bereś). 1986. Pół wieku czyśćca. Rozmowy z Tadeuszem Konwickim. London: Aneks
Google Scholar
To my jesteśmy “Czterdzieści i cztery”. Z Tadeuszem Konwickim rozmawia Tadeusz Lubelski, “Kino” 1999
Google Scholar
W szponach romantyzmu, Tadeusz Konwicki interviewed by Elżbieta Sawicka, “Odra” 1988
Google Scholar
Werner, A. Dzieje ognia, “Kino” 1989, no. 12.
DOI: https://doi.org/10.1016/0309-1708(89)90016-X
Google Scholar
Autorzy
Tadeusz Lubelskikwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Historyk i krytyk filmu; od 2007 profesor zwyczajny, w latach 2008-2012 dyrektor Instytutu Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego (Kraków), obecnie kierownik Katedry Historii Filmu Polskiego w tym Instytucie. Specjalizuje się w historii filmu polskiego oraz kinematografii europejskich, ze szczególnym uwzględnieniem kinematografii francuskiej. Opublikował m.in. książki: Poetyka powieści i filmów Tadeusza Konwickiego (1984), Strategie autorskie w polskim filmie fabularnym lat 1945-1961 (1992, 2 wyd.: 2000), Kino Krzysztofa Kieślowskiego (red. 1997), Nowa Fala. O pewnej przygodzie kina francuskiego (2000), Encyklopedia kina (red. 2003, 2 wyd.: 2010), Wielkie tematy w kinie przełomu wieków (red. 2004), Wajda (2006), Agnès Varda kinopisarka (red. 2006), Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty (2009), Historia kina – t. I: Kino nieme (2009) oraz t. II Kino klasyczne (2011) – red. wsp. z Iwoną Sowińską i Rafałem Syską, Kino polskie jako kino narodowe (2009, red. wsp. z Maciejem Stroińskim), Historia niebyła kina PRL (2012). Jako tłumacz wydał: Romanse i poematy (1996) Aleksandra Wertyńskiego, Hitchcock/Truffaut (2005), Bliska zagranica. Szkice filmowe o Polakach i dla Polaków (2007) Mirona Czernienko. Członek Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk oraz członek Europejskiej Akademii Filmowej; przewodniczący Rady Programowej Krakowskiego Festiwalu Filmowego (od 2003). W latach 1994-2006 był zastępcą redaktora naczelnego miesięcznika „Kino”. Członek Rady Naukowej „Kwartalnika Filmowego” i projektu edukacyjnego Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej „Filmoteka Szkolna”.
Statystyki
Abstract views: 106PDF downloads: 58
Licencja
Prawa autorskie (c) 2013 Tadeusz Lubelski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Tadeusz Lubelski, Ginokrytyka filmowa – mocne wejście , Kwartalnik Filmowy: Nr 86 (2014): Wymiary czasu
- Tadeusz Lubelski, Teatralne kino Alaina Resnais , Kwartalnik Filmowy: Nr 87-88 (2014): Film i teatr
- Tadeusz Lubelski, Nowa Fala po pół wieku , Kwartalnik Filmowy: Nr 85 (2014): Film i media – przeszłość i przyszłość
- Tadeusz Lubelski, Pisanie o filmie jako (zaniedbany) przedmiot badań , Kwartalnik Filmowy: Nr 85 (2014): Film i media – przeszłość i przyszłość
