Świat na wspak. „Przygoda człowieka poczciwego” Franciszki i Stefana Themersonów jako film-walizka
Anna Taszycka
kwartalnik.filmowy@ispan.plKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego (Polska)
Abstrakt
Autorka podejmuje się przeanalizowania Przygody człowieka poczciwego (1937) w oparciu o projekcję wspak. Możliwość odtwarzania filmu od końca do początku sugerował w 1975 r. sam Stefan Themerson w liście do Clyde’a Jeavonsa. Taszycka stwierdza, że projekcja tego filmu wspak jest jak najbardziej możliwa, a ponadto ujawnia nowe możliwości odbioru i interpretacji. Autorka wskazuje na przemyślaną i spójną koncepcję całości (rozumianej jako połączenie projekcji tradycyjnej i tej na wspak) oraz na autotematyczny charakter filmu świadczący o jego surfikcyjnej naturze. Przygodę... można też sytuować w szerszym kontekście dzięki kolistości jej struktury (początek będący końcem i vice versa). Związane z tym wyjście poza dotychczasowe przyzwyczajenia odbiorcze pozwala uznać, że Themersonowie wyprzedzają swój czas, ponieważ zapowiadają późniejsze o kilkadziesiąt lat poszukiwania filmu strukturalnego i filmu rozszerzonego. Dodatkowo Przygoda... okazuje się w ujęciu Taszyckiej swego rodzaju filmowym palindromem, którego sens objawia się zarówno w tradycyjnej, jak i odwrotnej projekcji. Jest to również – jeśli chodzi o strukturę – swoisty film-walizka. Jego dwie idealnie symetryczne (te same, ale nie takie same) części składają się w całkiem nową jakość, która zaczyna żyć autonomicznym życiem.
Słowa kluczowe:
Themersonowie, film-walizka, palindromBibliografia
Bazarnik Katarzyna, Globalne spojrzenie na Finnegans Wake, w: Wokół Jamesa Joyce’a, red. K. Bazarnik, F. Fordham, Kraków 1998, s. 143-145.
Google Scholar
Bazarnik Katarzyna, Zenon Fajfer, Historia liberatury, http://www.liberatura.pl/1759-1939-czyli-od-tristrama-do-finnegana.html.
Google Scholar
Beckett Samuel, Dante… Bruno. Vico. Joyce, w: Beckett Samuel, Wierność przegranej, tłum. A. Libera, Kraków 1999, s. 8, 18-19.
Google Scholar
Federman Raymond, Surfikcja – cztery propozycje w formie wstępu, tłum. J. Anders, w: Nowa proza amerykańska. Szkice krytyczne, red. Z. Lewicki, Warszawa 1983, s. 424.
Google Scholar
Filmy Franciszki i Stefana Themersonów: „Przygoda człowieka poczciwego”, „Wzywamy pana Smitha”, „Oko i Ucho”, dodatek do płyty DVD, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, LUX, Warszawa 2008, s. 70-71.
Google Scholar
Giżycki Marcin, Kino niezależne Franciszki i Stefana Themersonów, w: Awangarda wobec kina. Film w kręgu polskiej awangardy artystycznej dwudziestolecia międzywojennego, Warszawa 1996, s. 70.
Google Scholar
Giżycki Marcin, Kino rozszerzone po trzydziestu latach, „Kwartalnik Filmowy” 2001, nr 35-36, s. 36-37.
Google Scholar
Kluszczyński Ryszard, Obrazy na wolności. Studia z historii sztuk medialnych w Polsce, Warszawa 1998, s. 55.
Google Scholar
Kluszczyński Ryszard W., Film-wideo-multimedia, Kraków 2002, s. 52, 59.
Google Scholar
Koszkało Lidia, Europy (nie)tożsame, „Ha!art” 2007, nr 26, s. 28-31.
Google Scholar
Loska Krzysztof, „Finnegans Wake” Jamesa Joyce’a. Rozumienie i interpretacja, Kraków 2000, s. 30, 76, 109-110
Google Scholar
Prodeus Adriana, Themersonowie. Szkice biograficzne, Warszawa 2009, s. 73.
Google Scholar
Słomczyński Maciej, Od tłumacza, w: Przygody Alicji w Krainie Czarów i O tym, co Alicja odkryła po drugiej stronie lustra, tłum. M. Słomczyński, Wrocław 1990, s. 5-6.
Google Scholar
Taszycka Anna, Surfikcja „Przygody człowieka poczciwego” Franciszki i Stefana Themersonów, „Kwartalnik Filmowy” 2007, nr 57-58, s. 14-22.
Google Scholar
Themerson Stefan, O potrzebie tworzenia widzeń, Warszawa 2008, s. 60.
Google Scholar
Youngblood Gene, Expanded Cinema, London 1970, s. 41.
Google Scholar
Autorzy
Anna Taszyckakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Polska
Filmoznawczyni, publicystka; zajmuje się sztuką współczesną i edukacją audiowizualną; adiunkt w Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego.
Statystyki
Abstract views: 23PDF downloads: 8
Licencja
Prawa autorskie (c) 2010 Anna Taszycka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Anna Taszycka, Świat na wspak. „Przygoda człowieka poczciwego” Franciszki i Stefana Themersonów jako film-walizka , Kwartalnik Filmowy: Nr Special Issue (2013): Polskie filmoznawstwo o kinie polskim
- Anna Taszycka, Cicha rewolucja: kobieca perspektywa w filmie dokumentalnym w Polsce , Kwartalnik Filmowy: Nr 103 (2018): Młode kino polskie – konfrontacja pokoleń
