Krzyk zatrzymany w stopklatce

Sebastian Jagielski

sebastian.jagielski@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-6989-1265

Abstrakt

Bilet powrotny (1978) Ewy i Czesława Petelskich kończy zatrzymany w stopklatce krzyk głównej bohaterki. Gest ten autor ujmuje metaforycznie, dostrzegając w nim nadciągającą pod koniec lat 70. XX w. katastrofę całej kultury lewicowej. Kadr ten zapowiada blokadę w kinie polskim narracji emancypacyjnych (ludu, kobiet) i stopniowe wymazywanie z przestrzeni kultury tradycji lewicowej. Autor analizuje krzyżujące się w filmie Petelskich różne podmioty emancypacji. Obraz bohaterki, która podlega podwójnemu zniewoleniu – klasowemu (nędza) i genderowemu (patriarchat), każe zapytać: czy projekt emancypacji klas ludowych może utrwalać opresję kobiet? Z kolei czy projekt emancypacji kobiet rozmontowuje nierówności klasowe? Do problemu wypartych historii ludowych i konfliktów klasowych badacze i artyści (ale nie filmowcy) wrócili w drugiej dekadzie XXI w., co sugeruje, że zatrzymany w stopklatce obraz podporządkowanych innych zostanie w kulturze polskiej odblokowany.

Instytucje finansujące

Artykuł powstał w wyniku realizacji projektu badawczego o numerze DEC-2020/04/X/HS2/01370/2 finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki.

Słowa kluczowe:

Ewa Petelska, Czesław Petelski, historie ludowe, emancypacja, feminizm

Arendt, H. (2003). O rewolucji (tłum. M. Godyń). Warszawa: Czytelnik.
  Google Scholar

Bajer, L. (1978). Pomiędzy mitami. Kino, (12), ss. 7-10.
  Google Scholar

Barthes, R. (2008). Światło obrazu. Uwagi o fotografii (tłum. J. Trznadel). Warszawa: Aletheia.
  Google Scholar

Deleuze, G. (2018). Bacon. Logika wrażenia (tłum. A. Z. Jaksender). Kraków: Wydawnictwo Eperons-Ostrogi.
  Google Scholar

Didi-Huberman, G. (2014). Uzmysłowienie (tłum. P. Mościcki). Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej, (6), ss. 1-25. http://widok.ibl.waw.pl/index.php/one/article/view/212/375/
DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2014.6.1113   Google Scholar

Dondziłło, Cz. (1979, 2 marca). Wiejskie niebo w płomieniach. Perspektywy.
  Google Scholar

Fidelis, M. (2015). Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce (tłum. M. Jaszczurowska). Warszawa: W.A.B.
  Google Scholar

Irigaray, L. (2010). Ta płeć (jedną) płcią niebędąca (tłum. S. Królak). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  Google Scholar

Jagielski, S. (2021). Przerwane emancypacje. Polityka ekscesu w kinie polskim lat 1968--1982. Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Jameson, F. (2021). Klasa i alegoria we współczesnej kulturze masowej. „Pieskie popołudnie” jako film polityczny (tłum. J. K. Brzeziński). Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej, (30), ss. 1-34. https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2021/30-wizualnosc-klasspolecznych-struktury-i-relacje/klasa-i-alegoria-we-wspolczesnej--kulturzemasowej
DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2021.30.2403   Google Scholar

Kałużyński, Z. (1979, 27 stycznia). Tragifarsy o chomikach. Polityka.
  Google Scholar

Koniczek, R. (1979, 28 stycznia). Ta piękna, pogardzana namiętność. Argumenty.
  Google Scholar

Kornacki, K. (2007). Ewa i Czesław Petelscy – w krainie PRL-u. W: G. Stachówna, B. Zmudziński (red.), Autorzy kina polskiego (t. 2, ss. 43-78). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  Google Scholar

Królikowska, E. (1979, 11 lutego). Kolejna niespodzianka. Tygodnik Kulturalny.
  Google Scholar

Mrozik, A. (2018). „Bo dziewczyna to ludzie”. Projekty i polityki emancypacji kobiet w powojennej Polsce. W: K. Chmielewska, A. Mrozik, G. Wołowiec (red.), Komunizm. Idee i praktyki w Polsce 1944-1989. Warszawa: Wydawnictwo IBL.
  Google Scholar

Petelska, E., Petelski, Cz. (1978). Bilet powrotny. Filmowy Serwis Prasowy, (20), ss. 25-27.
  Google Scholar

Petelska, E., Petelski, Cz. (1978, 16 sierpnia). „Bilet powrotny”. Stenogram z posiedzenia Komisji Ocen Fabularnych Filmów Kinowych. Archiwum Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego, sygn. A-344 poz. 171.
  Google Scholar

Sas, R. (1979, 8 lutego). Mity i miłość. Dziennik Popularny Siermiński, M. (2016). Dekada przełomu. Polska lewica opozycyjna 1968-1980. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
  Google Scholar

Sobolewski, T. (1979, 11 lutego). Sami swoi. Film.
  Google Scholar

Talarczyk-Gubała, M. (2013). Biały mazur. Kino kobiet w polskiej kinematografii. Poznań: Galeria Miejska Arsenał.
  Google Scholar

Traverso, E. (2014). Historia jako pole bitwy. Interpretacja przemocy w XX wieku (tłum. Ś. F. Nowicki). Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
  Google Scholar

Traverso, E. (2020). Lewicowa melancholia (tłum. W. Gilewski). Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
  Google Scholar

Zawadzka, A. (2018). Zanikanie komunizmu w PRL-u. Przypadek dyskursu o inteligencji. W: K. Chmielewska, A. Mrozik, G. Wołowiec (red.), Komunizm. Idee i praktyki w Polsce 1944-1989. Warszawa: Wydawnictwo IBL.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2022-08-11

Cited By / Share

Jagielski, S. (2022) „Krzyk zatrzymany w stopklatce”, Kwartalnik Filmowy, (118), s. 6–20. doi: 10.36744/kf.1176.

Autorzy

Sebastian Jagielski 
sebastian.jagielski@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0002-6989-1265

Filmoznawca, adiunkt w Katedrze Historii Filmu Polskiego Instytutu Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor książki Maskarady męskości. Pragnienie homospołeczne w polskim kinie fabularnym (2013), współredaktor tomów zbiorowych: Ciało i seksualność w kinie polskim (2009), Kino polskie jako kino transnarodowe (2017).



Statystyki

Abstract views: 401
PDF downloads: 273


Licencja

Prawa autorskie (c) 2022 Sebastian Jagielski

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.