Fundament pamięci – o „fotograficznej powieści” Chrisa Markera

Andrzej Pitrus

Abstrakt

Autor analizuje swoistą metodę „konstruowania ruchu”, jaką w swoim filmie Pomost (La Jetée, 1962) – opowiadającym fikcyjną historię z pogranicza fantastyki naukowej – przyjął Chris Marker. Pitrus przywołuje słowa reżysera, który swój film określał terminem „powieść fotograficzna” („photo roman”), co miało wskazywać na fakt, że dzieło to ma wiele wspólnego zarówno z literaturą, jak i z fotografią. Dialogi są bowiem zastąpione komentarzem, a widz odnosi wrażenie jakby oglądał nie film, ale album z fotografiami. To one składają się na historię bohatera. Kadry z fotografiami, pośród których pojawia się tylko jedno ujęcie przynoszące iluzję ciągłego ruchu, sprawiają, że widz odnosi wrażenie jakoby obserwował ruch. Jednak faktycznie ogląda tylko nienaturalny „ruch skonstruwany”, dynamiczną całość, którą reżyser zbudował wyłącznie ze statycznych kadrów przedstawiających kolejne fazy ruchu. Przyjęta przez reżysera metoda pozwala według Pitrusa idealnie oddać kondycję bohatera, który odbywa mentalne podróże w czasie. Autor twierdzi, że Marker pozbawia świat przedstawiony elementu kinetycznego, by wskazać na dosłowne i metaforyczne unieruchomienie bohatera i dodatkowo zaakcentować wymowę filmu, który opowiada o atomowej apokalipsie. W zakończeniu artykułu Pitrus wskazuje, że Pomost stał się inspiracją dla filmu 12 małp (Twelve Monkeys, 1995) Terry’ego Gilliama.