Czarny kryminał i nieklasyczna narracja. „Wielki sen” Howarda Hawksa, „Żegnaj laleczko” Edwarda Dmytryka i „Tajemnica jeziora” Roberta Montgomery’ego
Abstrakt
Film noir, jeden z najpopularniejszych nurtów lat 40. w Hollywood, oferował nie tylko specyficzną estetykę, ekspresjonistyczny styl filmowania, postać prywatnego detektywa i demonicznej femme fatale, ale też próby eksperymentowania z narracją filmową. Jego twórcy, stosując narrację pierwszoosobową lub jej ekwiwalenty, nie tylko dochowywali „wierności” adaptowanym powieściom hard-boiled fiction, ale też zauważali nieadekwatność linearnej narracji klasycznej do nastrojów panujących w USA czasu II wojny światowej i okresu powojennego. Trzy adaptacje klasyka czarnego kryminału, Raymonda Chandlera, czyli Żegnaj laleczko (1944) Edwarda Dmytryka, Tajemnica jeziora (1945) Roberta Montgomery’ego i Wielki sen (1946) Howarda Hawksa, przyniosły trzy strategie narracyjne – od pojedynczych sekwencji obrazujących stany mentalne bohatera, aż po narrację swobodnie zależną, gdy bohater obecny jest w każdym kadrze, oraz realizację prawie wszystkich scen tzw. kamerą subiektywną. Jednocześnie tendencje eksperymentatorskie powściągane były przez konserwatywne nastawienie panujące w Hollywood oraz zabiegi autocenzuralne, obrazując interesująca walkę między nowatorstwem a ujęciem klasycznym.
Słowa kluczowe:
film noir, Howard Hawks, Edward Dmytryk, Robert MontgomeryBibliografia
Bazin André, O film nieczysty: obrona adaptacji, w: Bazin André Film i rzeczywistość, tłum. B. Michałek, Warszawa 1963, s. 90.
Google Scholar
Chandler Raymond, Głęboki sen, tłum. J. Niedzielska, Warszawa 2002, s. 18, 195.
Google Scholar
Chandler Raymond, Mówi Chandler, red. D. Gardiner i K. S. Walker, tłum. E. Budrewicz, Warszawa 1983, s. 61, 161-162, 270.
Google Scholar
Chandler Raymond, Selected Letters of Raymond Chandler, red. F. MacShane, New York 1981, s. 53, 270.
Google Scholar
Chandler Raymond, Żegnaj, laleczko, tłum. E. Życieńska, Warszawa 1969, ss. 178, 180-181.
Google Scholar
Krutnik Frank, In a Lonely Street. Film Noir, Genre, Masculinity, London - New York 1991, s. 33.
Google Scholar
MacShane Frank, The Life of Raymond Chandler, London 1976, 119.
Google Scholar
Scaggs John, Crime Fiction. The New Critical Idiom, London-New York, 2008, s. 27.
Google Scholar
Telotte J. P., Voices in the Dark. The Narrative Patterns of Film Noir, Urbana 1989, s. 3, 103, 108, 110.
Google Scholar
Autorzy
Patrycja Włodekkwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Doktorantka w Instytucie Sztuk Audiowizualnych UJ; absolwentka socjologii i filmoznawstwa. Współredaktorka 406. i 407. numeru „Filmu na Świecie”. W kręgu jej zainteresowań znajduje się historia kina, ze szczególnym uwzględnieniem kinematografii amerykańskiej.
Statystyki
Abstract views: 32PDF downloads: 8
Licencja
Prawa autorskie (c) 2010 Patrycja Włodek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Patrycja Włodek, Netflix: „The Future Is Now?" , Kwartalnik Filmowy: Nr 124 (2023): Streaming
- Patrycja Włodek, Narodowe kino autorów końca wieku , Kwartalnik Filmowy: Nr 107 (2019): Podróż, (e)migracja, pielgrzymka
- Patrycja Włodek, Amerykańskie przedmieścia w cieniu wielkiego miasta , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Patrycja Włodek, Paranoja „noir”. Ukryta rzeczywistość czarnego kryminału , Kwartalnik Filmowy: Nr 117 (2022): Kino nieznane/ukryte
- Patrycja Włodek, Podróż do emancypacji. O ambiwalentnym znaczeniu motywu drogi na przykładzie tematu rasy w kinie amerykańskim , Kwartalnik Filmowy: Nr 107 (2019): Podróż, (e)migracja, pielgrzymka
- Patrycja Włodek, Imperium nie trzęsie się w posadach. „Neo-heritage” w kinie i telewizji brytyjskiej XXI wieku , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Patrycja Włodek, Czas zatrzymany – amerykańska nostalgia za epoką rock’n’rolla , Kwartalnik Filmowy: Nr 86 (2014): Wymiary czasu
- Patrycja Włodek, Postironia i trzy twarze melodramatu , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
- Patrycja Włodek, Hanna Schygulla – w pułapce Fassbindera , Kwartalnik Filmowy: Nr 96 (2016): Film i metafizyka
- Patrycja Włodek, Hollywood na frontach zimnej wojny , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
