Czarny kryminał i nieklasyczna narracja. „Wielki sen” Howarda Hawksa, „Żegnaj laleczko” Edwarda Dmytryka i „Tajemnica jeziora” Roberta Montgomery’ego

Patrycja Włodek

Abstrakt

Film noir, jeden z najpopularniejszych nurtów lat 40. w Hollywood, oferował nie tylko specyficzną estetykę, ekspresjonistyczny styl filmowania, postać prywatnego detektywa i demonicznej femme fatale, ale też próby eksperymentowania z narracją filmową. Jego twórcy, stosując narrację pierwszoosobową lub jej ekwiwalenty, nie tylko dochowywali „wierności” adaptowanym powieściom hard-boiled fiction, ale też zauważali nieadekwatność linearnej narracji klasycznej do nastrojów panujących w USA czasu II wojny światowej i okresu powojennego. Trzy adaptacje klasyka czarnego kryminału, Raymonda Chandlera, czyli Żegnaj laleczko (1944) Edwarda Dmytryka, Tajemnica jeziora (1945) Roberta Montgomery’ego i Wielki sen (1946) Howarda Hawksa, przyniosły trzy strategie narracyjne – od pojedynczych sekwencji obrazujących stany mentalne bohatera, aż po narrację swobodnie zależną, gdy bohater obecny jest w każdym kadrze, oraz realizację prawie wszystkich scen tzw. kamerą subiektywną. Jednocześnie tendencje eksperymentatorskie powściągane były przez konserwatywne nastawienie panujące w Hollywood oraz zabiegi autocenzuralne, obrazując interesująca walkę między nowatorstwem a ujęciem klasycznym.