„Celle qui avance”. O zastyganiu w akcie, czytaniu i ponownym odczytywaniu „Gradivy”, nie tylko przez Alaina Robbe-Grilleta

Maciej Stasiowski

kwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński (Polska)

Abstrakt

Rewizja klasyki przez pryzmat Gradivy – postaci z noweli Wilhelma Jensena, którą zaanektował Freud, surrealiści, a której tranzytywny status podkreślał Alain Robbe-Grillet – może się wydawać przekorna. To fałszywa muza; konstrukcja archeologicznej wyobraźni. Do kanonu XX-wiecznej sztuki (literatury, malarstwa, filmu) wpisali ją interpretatorzy, czyniąc z niej motyw przechodni. Postać Gradivy skłania do refleksji nad procesem patrzenia „na nowo” na teksty przeszłości, do zastanowienia się nad intencją przywracania, poprawiania, odświeżania dzieł filmowych, nie tyle stanowiąc motyw filmów Raymonde’a Caresco, Robbe-Grilleta i Leosa Caraxa, ile ilustrując akt transgresji znaczeń między dziełami literackimi, plastycznymi, filmowymi. Postać ta na nich odciska swoje piętno, adaptując się do każdego z mediów w odmienny sposób. Stasiowski, śledząc pochód tego motywu, odsłania mechanizmy, jakimi kierują się współczesne przetworzenia klasycznych tekstów odnoszące się tyleż do obiegowej jego percepcji, interpretacji, ile do prototypu.


Słowa kluczowe:

Alain Robbe-Grillet, Raymonde Caresco, Leos Carax

Abramowska, Janina. "Topos i niektóre miejsca wspólne badań literackich." Pamiętnik Literacki, R. LXXIII, z. 1-2 (1982): 3-23.
  Google Scholar

Aldrete, Gregory S.. Daily Life in the Roman City: Rome, Pompeii, and Ostia. Westport-London: Greenwood Press, 2004.
  Google Scholar

Andrew, Dudley. Concepts in Film Theory. Oxford-New York-Toronto-Melbourne: Oxford University Press, 1984.
  Google Scholar

Aragay, Mireia. "Reflection to Refraction: Adaptation Studies Then and Now." In Books in Motion: Adaptation, Intertextuality, Authorship, edited by Mireia Aragay, 11-34. Amsterdam-New York: Rodopi, 2005.
DOI: https://doi.org/10.1163/9789401202756_004   Google Scholar

Armes, Roy. The Films of Alain Robbe-Grillet. Amsterdam: John Benjamins B. V., 1981.
DOI: https://doi.org/10.1075/pumrl.6   Google Scholar

Barthes, Roland. A Lover's Discourse: Fragments, tłum. R. Howard. New York: Hill and Wang, 2001.
  Google Scholar

Bietoletti, Silvestra. Neoclassicism and Romanticism, tłum. A. Arnone. New York: Sterling Publishing Company, 2009.
  Google Scholar

Boulton, William Henry. Wieczność piramid i tragedia Pompei, tłum. K. Michałowski. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1974.
  Google Scholar

Bridges, Meilee D.. "Objects of Affection: Necromantic Pathos in Bulwer-Lytton's City of the Dead." In Pompeii in the Public Imagination: From Its Rediscovery to Today, edited by Shelley Hales, and Joanna Paul, 90-104. New York: Oxford University Press, 2011.
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:osobl/9780199569366.003.0007   Google Scholar

Cardwell, Sarah. Adaptation Revisited: Television and the Classic Novel. Manchester: Manchester University Press, 2002.
  Google Scholar

Curtius, Ernst Robert. Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. A. Borowski. Kraków: Universitas, 1997.
  Google Scholar

Dalí, Salvador. The Secret Life of Salvador Dalí. New York: Dover Publications, 1993.
  Google Scholar

Derrida, Jacques, and Eric Prenowitz. "Archive Fever: A Freudian Impression." Diacritics, nr 2, vol. 25 (1995): 9-63.
DOI: https://doi.org/10.2307/465144   Google Scholar

Eberwein, Robert. "Remakes and Cultural Studies." In Play It Again, Sam: Retakes on Remakes, edited by Andrew Horton and Stuart Y. McDougal, 15-33. Berkeley-Los Angeles-Oxford: University of California Press, 1998.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520310216-003   Google Scholar

Forrest, Jennifer, and Leonard R. Koos. "Reviewing Remakes: An Introduction." In Dead Ringers: The Remake in Theory and Practice, edited by Jennifer Forrest and Leonard R. Koos, 1-36. Albany: State University of New York Press, 2002.
  Google Scholar

Fragola, Anthony N., and Roch Charles Smith. The Erotic Dream Machine: Interviews with Alain Robbe-Grillet on His Films. Carbondale: Southern Illinois University Press, 1995.
  Google Scholar

Freud, Zygmunt. Obłęd i sny w Gradivie Wilhelma Jensena, tłum. R. Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2009.
  Google Scholar

Frye, Northrop. "Mit: fikcja i przemieszczenie.", tłum. E. Muskat-Tabakowska. Pamiętnik Literacki, nr 2, R. LX (1969): 283-302.
  Google Scholar

Gardner Coates, Victoria C.. "Pompeii on the Couch: The Modern Fantasy of 'Gradiva'." In The Last Days of Pompeii: Decadence, Apocalypse, Resurrection, edited by V. C. Gardner Coates, K. Lapatin, and J. L. Seydl, 70-77. Los Angeles: Getty Publications, 2012.
  Google Scholar

Garff, Jan. "Giovanni Battista Piranesi (1720-78), The Tomb of the Istacidi, Pompeii, 1777/78." Accessed December 27, 2014. http://www.smk.dk/en/explore-the-art/highlights/giovanni-battista-piranesi-the-tomb-of-the-istacidi-pompeii/
  Google Scholar

Harris, Judith. Pompeii Awakened: A Story of Rediscovery. London-New York: I.B. Tauris & Co Ltd, 2007.
DOI: https://doi.org/10.5040/9780755624195   Google Scholar

Jensen, Wilhelm. Gradiva: A Pompeiian Fancy, tłum. Helen M. Downey. Moffat-New York: Yard and Company, 1918.
  Google Scholar

Landa, Jose Ángel García. "Adaptation, Appropriation, Retroaction: Symbolic Interaction with Henry V." In Books in Motion: Adaptation, Intertextuality, Authorship, edited by Mireia Aragay, 181-199. Amsterdam-New York: Rodopi, 2005.
DOI: https://doi.org/10.1163/9789401202756_013   Google Scholar

Leitch, Thomas. Film Adaptation & Its Discontents: From Gone with the Wind to The Passion of Christ. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2007.
DOI: https://doi.org/10.1353/book.3302   Google Scholar

Małyszek, Tomasz. Romans Freuda i Gradivy. Rozważania o psychoanalizie. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2014.
  Google Scholar

Morrissette, Bruce. The Novels of Robbe-Grillet, tłum. B. Morrissette. Ithaca: Cornell University Press, 1975.
  Google Scholar

Ribler-Pipka, Nanette. "La Statue Vivante: Metamorphoses de la Gradiva Surrealiste." Melusine, nr 26 (2006): 123-32.
  Google Scholar

Rose, Louis. The Survival of Images: Art Historians, Psychoanalysts, and the Ancients. Detroit: Wayne State University Press, 2001.
  Google Scholar

Scholes, Robert, James Phelan, and Robert Kellogg. The Nature of Narrative. Oxford-New York: Oxford University Press, 2006.
DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780195151756.001.0001   Google Scholar

Verevis, Constantine. Film Remakes. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2006.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780748626250   Google Scholar

Zanger, Anat. Film Remakes as Ritual and Disguise: from Carmen to Ripley. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2006.
DOI: https://doi.org/10.1017/9789048509706   Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2015-06-30

Cited By / Share

Stasiowski, M. (2015) „„Celle qui avance”. O zastyganiu w akcie, czytaniu i ponownym odczytywaniu «Gradivy», nie tylko przez Alaina Robbe-Grilleta”, Kwartalnik Filmowy, (89-90), s. 82–101. doi: 10.36744/kf.2327.

Autorzy

Maciej Stasiowski 
kwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska

Doktorant w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przygotowuje rozprawę na temat dynamicznych metod reprezentacji wizualnej (w tym filmu) w eksperymentalnych projektach architektonicz­nych. Publikuje w „Ekranach” oraz „Archu”. Autor książki Atlas rzeczy niestałych. Strategie, struktury i chwyty literackich metafikcji w twór­czości Petera Greenawaya (2014).



Statystyki

Abstract views: 46
PDF downloads: 38


Licencja

Prawa autorskie (c) 2015 Maciej Stasiowski

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.