„Celle qui avance”. O zastyganiu w akcie, czytaniu i ponownym odczytywaniu „Gradivy”, nie tylko przez Alaina Robbe-Grilleta
Abstrakt
Rewizja klasyki przez pryzmat Gradivy – postaci z noweli Wilhelma Jensena, którą zaanektował Freud, surrealiści, a której tranzytywny status podkreślał Alain Robbe-Grillet – może się wydawać przekorna. To fałszywa muza; konstrukcja archeologicznej wyobraźni. Do kanonu XX-wiecznej sztuki (literatury, malarstwa, filmu) wpisali ją interpretatorzy, czyniąc z niej motyw przechodni. Postać Gradivy skłania do refleksji nad procesem patrzenia „na nowo” na teksty przeszłości, do zastanowienia się nad intencją przywracania, poprawiania, odświeżania dzieł filmowych, nie tyle stanowiąc motyw filmów Raymonde’a Caresco, Robbe-Grilleta i Leosa Caraxa, ile ilustrując akt transgresji znaczeń między dziełami literackimi, plastycznymi, filmowymi. Postać ta na nich odciska swoje piętno, adaptując się do każdego z mediów w odmienny sposób. Stasiowski, śledząc pochód tego motywu, odsłania mechanizmy, jakimi kierują się współczesne przetworzenia klasycznych tekstów odnoszące się tyleż do obiegowej jego percepcji, interpretacji, ile do prototypu.
Słowa kluczowe:
Alain Robbe-Grillet, Raymonde Caresco, Leos CaraxBibliografia
Abramowska, Janina. "Topos i niektóre miejsca wspólne badań literackich." Pamiętnik Literacki, R. LXXIII, z. 1-2 (1982): 3-23.
Google Scholar
Aldrete, Gregory S.. Daily Life in the Roman City: Rome, Pompeii, and Ostia. Westport-London: Greenwood Press, 2004.
Google Scholar
Andrew, Dudley. Concepts in Film Theory. Oxford-New York-Toronto-Melbourne: Oxford University Press, 1984.
Google Scholar
Aragay, Mireia. "Reflection to Refraction: Adaptation Studies Then and Now." In Books in Motion: Adaptation, Intertextuality, Authorship, edited by Mireia Aragay, 11-34. Amsterdam-New York: Rodopi, 2005.
DOI: https://doi.org/10.1163/9789401202756_004
Google Scholar
Armes, Roy. The Films of Alain Robbe-Grillet. Amsterdam: John Benjamins B. V., 1981.
DOI: https://doi.org/10.1075/pumrl.6
Google Scholar
Barthes, Roland. A Lover's Discourse: Fragments, tłum. R. Howard. New York: Hill and Wang, 2001.
Google Scholar
Bietoletti, Silvestra. Neoclassicism and Romanticism, tłum. A. Arnone. New York: Sterling Publishing Company, 2009.
Google Scholar
Boulton, William Henry. Wieczność piramid i tragedia Pompei, tłum. K. Michałowski. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1974.
Google Scholar
Bridges, Meilee D.. "Objects of Affection: Necromantic Pathos in Bulwer-Lytton's City of the Dead." In Pompeii in the Public Imagination: From Its Rediscovery to Today, edited by Shelley Hales, and Joanna Paul, 90-104. New York: Oxford University Press, 2011.
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:osobl/9780199569366.003.0007
Google Scholar
Cardwell, Sarah. Adaptation Revisited: Television and the Classic Novel. Manchester: Manchester University Press, 2002.
Google Scholar
Curtius, Ernst Robert. Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. A. Borowski. Kraków: Universitas, 1997.
Google Scholar
Dalí, Salvador. The Secret Life of Salvador Dalí. New York: Dover Publications, 1993.
Google Scholar
Derrida, Jacques, and Eric Prenowitz. "Archive Fever: A Freudian Impression." Diacritics, nr 2, vol. 25 (1995): 9-63.
DOI: https://doi.org/10.2307/465144
Google Scholar
Eberwein, Robert. "Remakes and Cultural Studies." In Play It Again, Sam: Retakes on Remakes, edited by Andrew Horton and Stuart Y. McDougal, 15-33. Berkeley-Los Angeles-Oxford: University of California Press, 1998.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520310216-003
Google Scholar
Forrest, Jennifer, and Leonard R. Koos. "Reviewing Remakes: An Introduction." In Dead Ringers: The Remake in Theory and Practice, edited by Jennifer Forrest and Leonard R. Koos, 1-36. Albany: State University of New York Press, 2002.
Google Scholar
Fragola, Anthony N., and Roch Charles Smith. The Erotic Dream Machine: Interviews with Alain Robbe-Grillet on His Films. Carbondale: Southern Illinois University Press, 1995.
Google Scholar
Freud, Zygmunt. Obłęd i sny w Gradivie Wilhelma Jensena, tłum. R. Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR, 2009.
Google Scholar
Frye, Northrop. "Mit: fikcja i przemieszczenie.", tłum. E. Muskat-Tabakowska. Pamiętnik Literacki, nr 2, R. LX (1969): 283-302.
Google Scholar
Gardner Coates, Victoria C.. "Pompeii on the Couch: The Modern Fantasy of 'Gradiva'." In The Last Days of Pompeii: Decadence, Apocalypse, Resurrection, edited by V. C. Gardner Coates, K. Lapatin, and J. L. Seydl, 70-77. Los Angeles: Getty Publications, 2012.
Google Scholar
Garff, Jan. "Giovanni Battista Piranesi (1720-78), The Tomb of the Istacidi, Pompeii, 1777/78." Accessed December 27, 2014. http://www.smk.dk/en/explore-the-art/highlights/giovanni-battista-piranesi-the-tomb-of-the-istacidi-pompeii/
Google Scholar
Harris, Judith. Pompeii Awakened: A Story of Rediscovery. London-New York: I.B. Tauris & Co Ltd, 2007.
DOI: https://doi.org/10.5040/9780755624195
Google Scholar
Jensen, Wilhelm. Gradiva: A Pompeiian Fancy, tłum. Helen M. Downey. Moffat-New York: Yard and Company, 1918.
Google Scholar
Landa, Jose Ángel García. "Adaptation, Appropriation, Retroaction: Symbolic Interaction with Henry V." In Books in Motion: Adaptation, Intertextuality, Authorship, edited by Mireia Aragay, 181-199. Amsterdam-New York: Rodopi, 2005.
DOI: https://doi.org/10.1163/9789401202756_013
Google Scholar
Leitch, Thomas. Film Adaptation & Its Discontents: From Gone with the Wind to The Passion of Christ. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2007.
DOI: https://doi.org/10.1353/book.3302
Google Scholar
Małyszek, Tomasz. Romans Freuda i Gradivy. Rozważania o psychoanalizie. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2014.
Google Scholar
Morrissette, Bruce. The Novels of Robbe-Grillet, tłum. B. Morrissette. Ithaca: Cornell University Press, 1975.
Google Scholar
Ribler-Pipka, Nanette. "La Statue Vivante: Metamorphoses de la Gradiva Surrealiste." Melusine, nr 26 (2006): 123-32.
Google Scholar
Rose, Louis. The Survival of Images: Art Historians, Psychoanalysts, and the Ancients. Detroit: Wayne State University Press, 2001.
Google Scholar
Scholes, Robert, James Phelan, and Robert Kellogg. The Nature of Narrative. Oxford-New York: Oxford University Press, 2006.
DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780195151756.001.0001
Google Scholar
Verevis, Constantine. Film Remakes. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2006.
DOI: https://doi.org/10.1515/9780748626250
Google Scholar
Zanger, Anat. Film Remakes as Ritual and Disguise: from Carmen to Ripley. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2006.
DOI: https://doi.org/10.1017/9789048509706
Google Scholar
Autorzy
Maciej Stasiowskikwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Doktorant w Instytucie Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przygotowuje rozprawę na temat dynamicznych metod reprezentacji wizualnej (w tym filmu) w eksperymentalnych projektach architektonicznych. Publikuje w „Ekranach” oraz „Archu”. Autor książki Atlas rzeczy niestałych. Strategie, struktury i chwyty literackich metafikcji w twórczości Petera Greenawaya (2014).
Statystyki
Abstract views: 58PDF downloads: 42
Licencja
Prawa autorskie (c) 2015 Maciej Stasiowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Maciej Stasiowski, Krajobraz bez postaci. Postantropocentryczne typologie architektoniczne w kinie fantastyczno-naukowym , Kwartalnik Filmowy: Nr 110 (2020): Poza człowiekiem
- Maciej Stasiowski, Miasto w stanie płynnym. Filmowa analiza „papierowej architektury” na przykładzie „Instant City” (1968) Petera Cooka i Rona Herrona oraz „Teorii wszystkiego” (2013) Terry’ego Gilliama , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Maciej Stasiowski, Zakamarki (nie)widzialnych miast. Techniki obrazowania 3D na przecięciu archeologii, architektury i filmu , Kwartalnik Filmowy: Nr 113 (2021): Film i technologia
- Maciej Stasiowski, Pogańska praca kamery. Przekraczanie liminalnej granicy w „Dniu trzecim. Jesieni” , Kwartalnik Filmowy: Nr 118 (2022): Jedno ujęcie
- Maciej Stasiowski, Ścieralność (mapowanie Basinskiego). Przestrzenne struktury pamięci w filmach „Patience (After Sebald)” Granta Gee, „Babeldom” Paula Busha i „Over Your Cities Grass Will Grow” Sophie Fiennes , Kwartalnik Filmowy: Nr 86 (2014): Wymiary czasu