O zaślepieniu, nieprzejrzystości i reinkarnacji. „Zaćma” Ryszarda Bugajskiego
Abstrakt
Nadgrodkiewicz poddaje analizie wybrane sceny z filmu Zaćma (2016) w reżyserii Ryszarda Bugajskiego. Głównym kontekstem interpretacyjnym jest dla autora tradycja tak zwanego filmu pasyjnego – subgatunku w obrębie kina religijnego – który zasadza się na ponawianej ewokacji archetypowego obrazu Męki Jezusa Chrystusa i poddawaniu go rozmaitym artystycznym przetworzeniom w dziele filmowym. Autor dowodzi, że Zaćma może być postrzegana jako film, który w swej głębokiej, onirycznej warstwie narracyjnej jest swoistym remakiem tematu pasyjnego. Dla poparcia tej tezy Nadgrodkiewicz szkicuje teoretyczny model wędrówki toposu Drogi Krzyżowej i uznaje film Bugajskiego za dzieło, które w pewnym sensie ukrywa przed widzem swój status remake’u. Tekst zamyka metafora reinkarnacji jako wiecznotrwałej wędrówki toposów.
Słowa kluczowe:
Ryszard Bugajski, film pasyjny, film religijny, Droga KrzyżowaBibliografia
Eschbach, Andreas. Jesus-Video. München: Schneekluth-Verlag, 1998.
Google Scholar
Eschbach, Andreas. Wideo z Jezusem, transl. Joanna Filipek. Olsztyn: Solaris, 2004.
Google Scholar
Faure, Élie. „De la cinéplastique.” In Élie Faure, Fonction du cinéma. De la cinéplastique à son destin social. Paris: Éditions d’Histoire et d’Art – Librairie Plon, 1953.
Google Scholar
Faure, Élie. L’Arbre d’Éden. Paris: Les Éditions G. Crès et Cie, 1922.
Google Scholar
Greenberg, Harvey R. „Raiders of the Lost Text: Remaking as Contested Homage in >>Always<<.” In Play It Again, Sam. Retakes on Remakes, edited by Andrew Horton, Stuart Y. McDougal. Berkeley – Los Angeles – London: University of California Press, 1998.
DOI: https://doi.org/10.1525/9780520310216-009
Google Scholar
Kracauer, Siegfried. Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, transl. Wanda Wertenstein. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1975.
Google Scholar
Morin, Edgar. Kino i wyobraźnia, transl. Konrad Eberhardt. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975.
Google Scholar
Nadgrodkiewicz, Grzegorz. „>>Quem queritis in sepulchro, o Christicolae?<<” O teatralnej proweniencji wczesnych filmów pasyjnych.” In Między filmem a teatrem, edited by Sławomir Bobowski, Milan Lesiak, Małgorzata Różewicz. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2012.
Google Scholar
Nadgrodkiewicz, Grzegorz. „Casus >>Żywota Briana<< albo jak dekonstruować filmową epikę biblijną.” Kwartalnik Filmowy, no 56, 2006.
Google Scholar
Nadgrodkiewicz, Grzegorz. „O kilku aspektach prawdy. >>Pasja<< Mela Gibsona.” In Kino amerykańskie. Dzieła, edited by Elżbieta Durys, Konrad Klejsa. Kraków: Rabid, 2006.
Google Scholar
Nieracka, Agnieszka. „Wokół kategorii filmowego remake’u.” Kwartalnik Filmowy, no 85, 2014.
Google Scholar
Autorzy
Grzegorz Nadgrodkiewiczkwartalnik.filmowy@ispan.pl
Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk Polska
Filmoznawca, absolwent kulturoznawstwa ze specjalnością filmoznawczą na Uniwersytecie Łódzkim. Asystent w Zakładzie Antropologii Kultury, Filmu i Sztuki Audiowizualnej w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Redaktor „Kwartalnika Filmowego”. W kręgu jego zainteresowań badawczych znajduje się m.in. film religijny i biblijny, kwestie duchowości w kinie oraz zagadnienia dotyczące związków filmu i teatru. Artykuły naukowe i przekłady publikował m.in. w „Kwartalniku Filmowym”, „Kontekstach” oraz tomach zbiorowych.
Statystyki
Abstract views: 45PDF downloads: 20
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Grzegorz Nadgrodkiewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Grzegorz Nadgrodkiewicz, Architektonika teatru – struktura filmu – zakamarki umysłu. Nowojorskie pasaże „Birdmana” , Kwartalnik Filmowy: Nr 109 (2020): Przestrzeń architektoniczna w filmie
- Grzegorz Nadgrodkiewicz, Onodrim z Fangornu , Kwartalnik Filmowy: Nr 113 (2021): Film i technologia
- Grzegorz Nadgrodkiewicz, Ewa Ciszewska, Jadwiga Mostowska, Trójgłos o „Odzie do radości” , Kwartalnik Filmowy: Nr Special Issue (2013): Polskie filmoznawstwo o kinie polskim
- Jadwiga Mostowska, Grzegorz Nadgrodkiewicz, Nasza Pani Profesor. Ewelinę Nurczyńską-Fidelską wspominają Jadwiga Mostowska i Grzegorz Nadgrodkiewicz , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Grzegorz Nadgrodkiewicz, Aktorka, archetyp, amnezja. Na marginesie „Persony” Bergmana , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
- Grzegorz Nadgrodkiewicz, Barok powracający w „Psie andaluzyjskim” Luisa Buñuela. Notatki drugie, poprawione , Kwartalnik Filmowy: Nr 89-90 (2015): Redefinicje klasyki
- Grzegorz Nadgrodkiewicz, Pasja braci Fassnacht i filmowe echa widowiska „na wzór Oberammergau”. Kilka uwag o zapożyczeniu na przykładzie „Galilejczyka” Dymitra Buchowieckiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 87-88 (2014): Film i teatr
