Krzyk zatrzymany w stopklatce
Sebastian Jagielski
sebastian.jagielski@uj.edu.plUniwersytet Jagielloński (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-6989-1265
Abstrakt
Bilet powrotny (1978) Ewy i Czesława Petelskich kończy zatrzymany w stopklatce krzyk głównej bohaterki. Gest ten autor ujmuje metaforycznie, dostrzegając w nim nadciągającą pod koniec lat 70. XX w. katastrofę całej kultury lewicowej. Kadr ten zapowiada blokadę w kinie polskim narracji emancypacyjnych (ludu, kobiet) i stopniowe wymazywanie z przestrzeni kultury tradycji lewicowej. Autor analizuje krzyżujące się w filmie Petelskich różne podmioty emancypacji. Obraz bohaterki, która podlega podwójnemu zniewoleniu – klasowemu (nędza) i genderowemu (patriarchat), każe zapytać: czy projekt emancypacji klas ludowych może utrwalać opresję kobiet? Z kolei czy projekt emancypacji kobiet rozmontowuje nierówności klasowe? Do problemu wypartych historii ludowych i konfliktów klasowych badacze i artyści (ale nie filmowcy) wrócili w drugiej dekadzie XXI w., co sugeruje, że zatrzymany w stopklatce obraz podporządkowanych innych zostanie w kulturze polskiej odblokowany.
Instytucje finansujące
Słowa kluczowe:
Ewa Petelska, Czesław Petelski, historie ludowe, emancypacja, feminizmBibliografia
Arendt, H. (2003). O rewolucji (tłum. M. Godyń). Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar
Bajer, L. (1978). Pomiędzy mitami. Kino, (12), ss. 7-10.
Google Scholar
Barthes, R. (2008). Światło obrazu. Uwagi o fotografii (tłum. J. Trznadel). Warszawa: Aletheia.
Google Scholar
Deleuze, G. (2018). Bacon. Logika wrażenia (tłum. A. Z. Jaksender). Kraków: Wydawnictwo Eperons-Ostrogi.
Google Scholar
Didi-Huberman, G. (2014). Uzmysłowienie (tłum. P. Mościcki). Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej, (6), ss. 1-25. http://widok.ibl.waw.pl/index.php/one/article/view/212/375/
DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2014.6.1113
Google Scholar
Dondziłło, Cz. (1979, 2 marca). Wiejskie niebo w płomieniach. Perspektywy.
Google Scholar
Fidelis, M. (2015). Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce (tłum. M. Jaszczurowska). Warszawa: W.A.B.
Google Scholar
Irigaray, L. (2010). Ta płeć (jedną) płcią niebędąca (tłum. S. Królak). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Jagielski, S. (2021). Przerwane emancypacje. Polityka ekscesu w kinie polskim lat 1968--1982. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Jameson, F. (2021). Klasa i alegoria we współczesnej kulturze masowej. „Pieskie popołudnie” jako film polityczny (tłum. J. K. Brzeziński). Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej, (30), ss. 1-34. https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2021/30-wizualnosc-klasspolecznych-struktury-i-relacje/klasa-i-alegoria-we-wspolczesnej--kulturzemasowej
DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2021.30.2403
Google Scholar
Kałużyński, Z. (1979, 27 stycznia). Tragifarsy o chomikach. Polityka.
Google Scholar
Koniczek, R. (1979, 28 stycznia). Ta piękna, pogardzana namiętność. Argumenty.
Google Scholar
Kornacki, K. (2007). Ewa i Czesław Petelscy – w krainie PRL-u. W: G. Stachówna, B. Zmudziński (red.), Autorzy kina polskiego (t. 2, ss. 43-78). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Królikowska, E. (1979, 11 lutego). Kolejna niespodzianka. Tygodnik Kulturalny.
Google Scholar
Mrozik, A. (2018). „Bo dziewczyna to ludzie”. Projekty i polityki emancypacji kobiet w powojennej Polsce. W: K. Chmielewska, A. Mrozik, G. Wołowiec (red.), Komunizm. Idee i praktyki w Polsce 1944-1989. Warszawa: Wydawnictwo IBL.
Google Scholar
Petelska, E., Petelski, Cz. (1978). Bilet powrotny. Filmowy Serwis Prasowy, (20), ss. 25-27.
Google Scholar
Petelska, E., Petelski, Cz. (1978, 16 sierpnia). „Bilet powrotny”. Stenogram z posiedzenia Komisji Ocen Fabularnych Filmów Kinowych. Archiwum Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego, sygn. A-344 poz. 171.
Google Scholar
Sas, R. (1979, 8 lutego). Mity i miłość. Dziennik Popularny Siermiński, M. (2016). Dekada przełomu. Polska lewica opozycyjna 1968-1980. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Google Scholar
Sobolewski, T. (1979, 11 lutego). Sami swoi. Film.
Google Scholar
Talarczyk-Gubała, M. (2013). Biały mazur. Kino kobiet w polskiej kinematografii. Poznań: Galeria Miejska Arsenał.
Google Scholar
Traverso, E. (2014). Historia jako pole bitwy. Interpretacja przemocy w XX wieku (tłum. Ś. F. Nowicki). Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Google Scholar
Traverso, E. (2020). Lewicowa melancholia (tłum. W. Gilewski). Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.
Google Scholar
Zawadzka, A. (2018). Zanikanie komunizmu w PRL-u. Przypadek dyskursu o inteligencji. W: K. Chmielewska, A. Mrozik, G. Wołowiec (red.), Komunizm. Idee i praktyki w Polsce 1944-1989. Warszawa: Wydawnictwo IBL.
Google Scholar
Autorzy
Sebastian Jagielskisebastian.jagielski@uj.edu.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0002-6989-1265
Filmoznawca, adiunkt w Katedrze Historii Filmu Polskiego Instytutu Sztuk Audiowizualnych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor książki Maskarady męskości. Pragnienie homospołeczne w polskim kinie fabularnym (2013), współredaktor tomów zbiorowych: Ciało i seksualność w kinie polskim (2009), Kino polskie jako kino transnarodowe (2017).
Statystyki
Abstract views: 455PDF downloads: 421
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Sebastian Jagielski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Sebastian Jagielski, Zniewala czy wyzwala? „Dzieje grzechu” Waleriana Borowczyka jako film polityczny , Kwartalnik Filmowy: Nr 115 (2021): Film formy, film treści
- Sebastian Jagielski, „Ida”, utrata i wstyd , Kwartalnik Filmowy: Nr 103 (2018): Młode kino polskie – konfrontacja pokoleń
- Sebastian Jagielski, Blask męskiego związku. „Ziemia obiecana” Andrzeja Wajdy jako film kumpelski , Kwartalnik Filmowy: Nr Special Issue (2013): Polskie filmoznawstwo o kinie polskim
- Sebastian Jagielski, Dziewczyny, które gryzą. „Córki Dancingu” jako kino buntu , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
