„Bitwa o Algier” – narodziny dyskursu postkolonialnego

Krzysztof Loska

kwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński (Polska)

Abstrakt

Przedmiotem prezentowanej w tekście analizy jest film Bitwa o Algier (La battaglia di Algeri, 1966) Gilla Pontecorva – rozważany w perspektywie postkolonialnej. Wychodząc od kontekstu historycznego, okoliczności powstania i pracy nad scenariuszem, autor próbuje pokazać, w jaki sposób włoski reżyser zamierzał stworzyć nie tylko utwór zaangażowany politycznie, obrazujący upadek kolonializmu i powstanie państwa algierskiego, ale także dzieło ponadczasowe, uchodzące za wzór współczesnego dramatu rewolucyjnego, łączącego poetykę paradokumentalną, podporządkowaną „dyktaturze prawdy”, z pełną napięcia fabułą oraz przemyślaną kompozycją narracyjną i wizualną. Na poziomie ideologicznym Loska zwraca uwagę na nawiązania do pism Frantza Fanona, zwłaszcza do jego koncepcji przemocy kolonialnej wyłożonej w Wyklętym ludzie ziemi. W końcowych fragmentach tekstu autor przechodzi do problemu recepcji filmu i sporów toczonych przez krytyków francuskich, w większości niechętnych wizji wojny o niepodległość przedstawionej przez reżysera.


Słowa kluczowe:

postkolonializm, Gillo Pontecorvo, Frantz Fanon

Amrane-Minne, Danièle Djamila. „Women at War: The Representation of Women in The Battle of Algiers”, Interventions: International Journal of Postcolonial Studies, vol. 9, no. 3 (2007): 340-349.
DOI: https://doi.org/10.1080/13698010701618562   Google Scholar

Armes, Roy. Postcolonial Images. Bloomington: Indiana University Press 2005.
  Google Scholar

Bachmann-Medick, Doris. Cultural Turn Nowe kierunki w naukach o kulturze, trans. Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Oficyna Naukowa 2012.
  Google Scholar

Bhabha, Homi K. Miejsca kultury, trans. Tomasz Dobrogoszcz. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2010.
  Google Scholar

Bignardi, Irene. „The Making of The Battle of Algiers”, Cineaste, vol. 25, no. 2 (2000): 14-22.
  Google Scholar

Brisley, Lucy. „Melancholic Violence and the Spectre of Failed Ideals in Gillo Pontecorvo's The Battle of Algiers and Yasmina Khadra’s Wolf Dreams”. In: Panic and Mourning: The Cultural Work of Trauma, edited by Daniela Agostinho, Eelisa Antz, Catia Ferreira, Berlin: Walter De Gruyter 2012.
DOI: https://doi.org/10.1515/9783110283143.85   Google Scholar

Caillé, Patricia. “The Illegitimate Legitimacy of the Battle of Algiers in French Film Culture”, Interventions: International Journal of Postcolonial Studies, vol. 9, no. 3 (2007): 371-388.
DOI: https://doi.org/10.1080/13698010701618604   Google Scholar

Comolli, Jean-Louis. “L’attente du prochain coup”, Cahiers du cinéma, no. 593, (2004): 70-71.
  Google Scholar

Evangelista, Matthew. „Algeria: A World Constructed Out of Ruins”. In: Gender, Nationalism, and War: Conflict on the Movie Screen. Cambridge: Cambridge University Press, 2011.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511740046   Google Scholar

Fanon, Frantz. Algieria zrzuca zasłonę, trans. Zygmunt Szymański. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1962.
  Google Scholar

Fanon, Frantz. A Dying Colonialism, New York: Grove Press, 1965.
  Google Scholar

Fanon, Frantz. Wyklęty lud ziemi, trans. Hanna Tygielska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1985.
  Google Scholar

Forgacs, David. „Italians in Algiers”, Interventions, vol. 9, no. 3, (2007): 350–364.
DOI: https://doi.org/10.1080/13698010701618570   Google Scholar

Harrison, Nicholas. “Pontecorvo’s Documentary Aesthetics”, Interventions: International Journal of Postcolonial Studies, vol. 9, no. 3, (2007): 389-404.
DOI: https://doi.org/10.1080/13698010701618638   Google Scholar

Harrison, Nicholas. „Yesterday's Mujahiddin. Gillo Pontecorvo's The Battle of Algiers (1966)”. In: Postcolonial Film: History, Empire, Resistance, edited by Rebecca Weaver-Hightower, Peter Hulme. New York: Routledge, 2014, 23-46.
  Google Scholar

Harrow, Kenneth W. Postcolonial African Cinema: From Political Engagement to Postmodernism. Bloomington: Indiana University Press, 2007.
  Google Scholar

Haspel, Paul. „Opposing Commanders as Warring Doubles in The Battle of Algiers”, Journal of Film and Video, vol. 58, no. 3, (2006): 33-42.
  Google Scholar

Heffelfinger, Elizabeth (ed.). Visual Difference: Postcolonial Studies and Intercultural Cinema. New York: Peter Lang, 2010.
  Google Scholar

Hoodfar ,Hama. „Zasłona w ich umysłach i na naszych głowach: muzułmanki i praktyka zasłaniania”, trans. Marta Elas. In: Gender: perspektywa antropologiczna, t 1, edited by Renata Hryciuk, Agnieszka Kościańska, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323551300.pp.227-257   Google Scholar

Judt, Tony. Powojnie. Historia Europy od roku 1945, trans. Robert Bertołd. Rebis, Poznań: Rebis, 2010.
  Google Scholar

Lezra, Jacques. Wild Materialism: The Ethic of Terror and the Modern Republic. New York: Fordham University Press, 2010.
DOI: https://doi.org/10.5422/fso/9780823232352.001.0001   Google Scholar

Lombardi-Diop, Cristina and Romeo, Caterina (eds.), Postcolonial Italy: Challenging National Homogeneity. New York: Palgrave Macmillan, 2012.
DOI: https://doi.org/10.1057/9781137281463   Google Scholar

Loomba, Ania. Kolonializm/Postkolonializm, trans. Natalia Bloch. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2011.
  Google Scholar

Mondzain, Marie-José, Meddeb Abdelwahab and Frodon, Jean-Michel. „Quarante ans après”, Cahiers du cinéma, no. 593, (2004): 66.
  Google Scholar

O’Leary, Alan and Srivastava, Neelam. „Violence and the Wretched: The Cinema of Gillo Pontecorvo”, The Italianist, no. 29, (2009): 249-264.
DOI: https://doi.org/10.1179/026143409X12488561926469   Google Scholar

O’Riley, Michael F., Cinema in the Age of Terror. North Africa, Victimization, and Colonial History. Lincoln: University of Nebraska Press, 2010.
  Google Scholar

Parker, Mark. „The Battle of Algiers (La battaglia di Algeri)”, Film Quarterly, vol. 60, no. 4, (2007): 64-65.
DOI: https://doi.org/10.1525/fq.2007.60.4.62   Google Scholar

Reid, Donald. „Re-Viewing the Battle of Algiers with Germaine Tillion”, History Workshop Journal, no. 60, (2005): 93-115.
DOI: https://doi.org/10.1093/hwj/dbi035   Google Scholar

Riegler, Thomas. „Gillo Pontecorvo’s ‘Dictatorship of the Truth’ – a Legacy”, Studies in European Cinema, vol. 6 no. 1, (2009): 50-52.
DOI: https://doi.org/10.1386/seci.6.1.47/1   Google Scholar

Saâdi, Yacef. Souvenirs de la Bataille d’Alger. Paris: R. Julliard, 1962.
  Google Scholar

Said, Edward. Orientalizm, trans. Monika Wyrwas-Wiśniewska. Poznań: Zyska i S-ka, 2005.
  Google Scholar

Said, Edward. The Dictatorship of Truth: An Interview with Gillo Pontecorvo, „Cinéaste”, vol. 25, no. 2, (2000): 24-25.
  Google Scholar

Said, Edward. The Quest for Gillo Pontecorvo, in: Reflections on Exile and Other Literary and Cultural Essays. Cambridge: Harvard University Press, 2002.
  Google Scholar

Sawers, Catherine. „The Women of Bataille d’Alger: Hearts and Minds and Bombs”, Journal of Middle East Women’s Studies, vol. 10, no. 2, (2014): 80-106.
DOI: https://doi.org/10.2979/jmiddeastwomstud.10.2.80   Google Scholar

Shohat, Ella and Stam Robert, Unthinking Eurocentrism: Multiculturalism and the Media. New York: Routledge, 1994.
  Google Scholar

Solanas, Fernando and Getino, Octavio. Towards a Third Cinema: Notes and Experiences for the Development of a Cinema of Liberation in the Third World. In: New Latin American Cinema, Theory, Practices, and Trans.scontinental Articulations, edited by Michael T. Martin, Detroit: Wayne State University Press, 1997.
  Google Scholar

Spivak, Gayatri Chakravorty. „Czy podporządkowani inni mogą przemówić?”, trans. Ewa Majewska, Krytyka Polityczna, no. 24-25, (2011): 196-239.
  Google Scholar

Stam, Robert. The Battle of Algiers: Three Women, Three Bombs. Mount Vernon: Macmillan Films, 1975.
  Google Scholar

Stam, Robert and Spence, Louise. „Colonialism, Racism, and Representation”. In: Movies and Methodes, vol. 2, edited by Bill Nichols. Berkeley: University of California Press, 1985.
  Google Scholar

Vann, Michael G. „The Colonial Casbah on the Silver Screen: Using Pépé le Moko and The Battle of Algiers to Teach Colonialism, Race, and Globalization in French History”, Radical History Review, no. 83, (2002): 186-192.
DOI: https://doi.org/10.1215/01636545-2002-83-186   Google Scholar

Wayne, Mike. Political Film. Dialectics of Third Cinema. London: Pluto Press, 2001.
  Google Scholar

Weaver-Hightower, Rebecca and Hulme, Peter (eds.). Postcolonial Film: History, Empire, Resistance. New York: Routledge, 2014.
DOI: https://doi.org/10.4324/9781315880068   Google Scholar

Wilson, David. „Politics and Pontecorvo”, Sight and Sound, vol. 40, no. 3, (1971): 160.
  Google Scholar

Young, Robert J.C. Postkolonializm, trans. Marek Król. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2012.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2015-06-30

Cited By / Share

Loska, K. (2015) „«Bitwa o Algier» – narodziny dyskursu postkolonialnego”, Kwartalnik Filmowy, (89-90), s. 254–268. doi: 10.36744/kf.2339.

Autorzy

Krzysztof Loska 
kwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska

Prof. Uniwersytetu Jagielloń­skiego, dyrektor Instytutu Sztuk Audiowizualnych tamże; zajmuje się filmem japońskim i kulturą współczesną; autor ponad stu publikacji nauko­wych, w tym jedenastu książek, m.in.: Dziedzictwo McLuhana. Między nowoczesnością a ponowoczesnością (2001), Hitchcock autor wśród gatunków (2002), Encyklopedia filmu science fiction (2004), Poetyka filmu japońskiego (2009), Kenji Mizoguchi i wyobraźnia melodramatyczna (2012), Nowy film japoński (2013).

 



Statystyki

Abstract views: 155
PDF downloads: 33


Licencja

Prawa autorskie (c) 2015 Krzysztof Loska

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.