„Bitwa o Algier” – narodziny dyskursu postkolonialnego
Abstrakt
Przedmiotem prezentowanej w tekście analizy jest film Bitwa o Algier (La battaglia di Algeri, 1966) Gilla Pontecorva – rozważany w perspektywie postkolonialnej. Wychodząc od kontekstu historycznego, okoliczności powstania i pracy nad scenariuszem, autor próbuje pokazać, w jaki sposób włoski reżyser zamierzał stworzyć nie tylko utwór zaangażowany politycznie, obrazujący upadek kolonializmu i powstanie państwa algierskiego, ale także dzieło ponadczasowe, uchodzące za wzór współczesnego dramatu rewolucyjnego, łączącego poetykę paradokumentalną, podporządkowaną „dyktaturze prawdy”, z pełną napięcia fabułą oraz przemyślaną kompozycją narracyjną i wizualną. Na poziomie ideologicznym Loska zwraca uwagę na nawiązania do pism Frantza Fanona, zwłaszcza do jego koncepcji przemocy kolonialnej wyłożonej w Wyklętym ludzie ziemi. W końcowych fragmentach tekstu autor przechodzi do problemu recepcji filmu i sporów toczonych przez krytyków francuskich, w większości niechętnych wizji wojny o niepodległość przedstawionej przez reżysera.
Słowa kluczowe:
postkolonializm, Gillo Pontecorvo, Frantz FanonBibliografia
Amrane-Minne, Danièle Djamila. „Women at War: The Representation of Women in The Battle of Algiers”, Interventions: International Journal of Postcolonial Studies, vol. 9, no. 3 (2007): 340-349.
DOI: https://doi.org/10.1080/13698010701618562
Google Scholar
Armes, Roy. Postcolonial Images. Bloomington: Indiana University Press 2005.
Google Scholar
Bachmann-Medick, Doris. Cultural Turn Nowe kierunki w naukach o kulturze, trans. Krystyna Krzemieniowa. Warszawa: Oficyna Naukowa 2012.
Google Scholar
Bhabha, Homi K. Miejsca kultury, trans. Tomasz Dobrogoszcz. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2010.
Google Scholar
Bignardi, Irene. „The Making of The Battle of Algiers”, Cineaste, vol. 25, no. 2 (2000): 14-22.
Google Scholar
Brisley, Lucy. „Melancholic Violence and the Spectre of Failed Ideals in Gillo Pontecorvo's The Battle of Algiers and Yasmina Khadra’s Wolf Dreams”. In: Panic and Mourning: The Cultural Work of Trauma, edited by Daniela Agostinho, Eelisa Antz, Catia Ferreira, Berlin: Walter De Gruyter 2012.
DOI: https://doi.org/10.1515/9783110283143.85
Google Scholar
Caillé, Patricia. “The Illegitimate Legitimacy of the Battle of Algiers in French Film Culture”, Interventions: International Journal of Postcolonial Studies, vol. 9, no. 3 (2007): 371-388.
DOI: https://doi.org/10.1080/13698010701618604
Google Scholar
Comolli, Jean-Louis. “L’attente du prochain coup”, Cahiers du cinéma, no. 593, (2004): 70-71.
Google Scholar
Evangelista, Matthew. „Algeria: A World Constructed Out of Ruins”. In: Gender, Nationalism, and War: Conflict on the Movie Screen. Cambridge: Cambridge University Press, 2011.
DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511740046
Google Scholar
Fanon, Frantz. Algieria zrzuca zasłonę, trans. Zygmunt Szymański. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1962.
Google Scholar
Fanon, Frantz. A Dying Colonialism, New York: Grove Press, 1965.
Google Scholar
Fanon, Frantz. Wyklęty lud ziemi, trans. Hanna Tygielska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1985.
Google Scholar
Forgacs, David. „Italians in Algiers”, Interventions, vol. 9, no. 3, (2007): 350–364.
DOI: https://doi.org/10.1080/13698010701618570
Google Scholar
Harrison, Nicholas. “Pontecorvo’s Documentary Aesthetics”, Interventions: International Journal of Postcolonial Studies, vol. 9, no. 3, (2007): 389-404.
DOI: https://doi.org/10.1080/13698010701618638
Google Scholar
Harrison, Nicholas. „Yesterday's Mujahiddin. Gillo Pontecorvo's The Battle of Algiers (1966)”. In: Postcolonial Film: History, Empire, Resistance, edited by Rebecca Weaver-Hightower, Peter Hulme. New York: Routledge, 2014, 23-46.
Google Scholar
Harrow, Kenneth W. Postcolonial African Cinema: From Political Engagement to Postmodernism. Bloomington: Indiana University Press, 2007.
Google Scholar
Haspel, Paul. „Opposing Commanders as Warring Doubles in The Battle of Algiers”, Journal of Film and Video, vol. 58, no. 3, (2006): 33-42.
Google Scholar
Heffelfinger, Elizabeth (ed.). Visual Difference: Postcolonial Studies and Intercultural Cinema. New York: Peter Lang, 2010.
Google Scholar
Hoodfar ,Hama. „Zasłona w ich umysłach i na naszych głowach: muzułmanki i praktyka zasłaniania”, trans. Marta Elas. In: Gender: perspektywa antropologiczna, t 1, edited by Renata Hryciuk, Agnieszka Kościańska, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323551300.pp.227-257
Google Scholar
Judt, Tony. Powojnie. Historia Europy od roku 1945, trans. Robert Bertołd. Rebis, Poznań: Rebis, 2010.
Google Scholar
Lezra, Jacques. Wild Materialism: The Ethic of Terror and the Modern Republic. New York: Fordham University Press, 2010.
DOI: https://doi.org/10.5422/fso/9780823232352.001.0001
Google Scholar
Lombardi-Diop, Cristina and Romeo, Caterina (eds.), Postcolonial Italy: Challenging National Homogeneity. New York: Palgrave Macmillan, 2012.
DOI: https://doi.org/10.1057/9781137281463
Google Scholar
Loomba, Ania. Kolonializm/Postkolonializm, trans. Natalia Bloch. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2011.
Google Scholar
Mondzain, Marie-José, Meddeb Abdelwahab and Frodon, Jean-Michel. „Quarante ans après”, Cahiers du cinéma, no. 593, (2004): 66.
Google Scholar
O’Leary, Alan and Srivastava, Neelam. „Violence and the Wretched: The Cinema of Gillo Pontecorvo”, The Italianist, no. 29, (2009): 249-264.
DOI: https://doi.org/10.1179/026143409X12488561926469
Google Scholar
O’Riley, Michael F., Cinema in the Age of Terror. North Africa, Victimization, and Colonial History. Lincoln: University of Nebraska Press, 2010.
Google Scholar
Parker, Mark. „The Battle of Algiers (La battaglia di Algeri)”, Film Quarterly, vol. 60, no. 4, (2007): 64-65.
DOI: https://doi.org/10.1525/fq.2007.60.4.62
Google Scholar
Reid, Donald. „Re-Viewing the Battle of Algiers with Germaine Tillion”, History Workshop Journal, no. 60, (2005): 93-115.
DOI: https://doi.org/10.1093/hwj/dbi035
Google Scholar
Riegler, Thomas. „Gillo Pontecorvo’s ‘Dictatorship of the Truth’ – a Legacy”, Studies in European Cinema, vol. 6 no. 1, (2009): 50-52.
DOI: https://doi.org/10.1386/seci.6.1.47/1
Google Scholar
Saâdi, Yacef. Souvenirs de la Bataille d’Alger. Paris: R. Julliard, 1962.
Google Scholar
Said, Edward. Orientalizm, trans. Monika Wyrwas-Wiśniewska. Poznań: Zyska i S-ka, 2005.
Google Scholar
Said, Edward. The Dictatorship of Truth: An Interview with Gillo Pontecorvo, „Cinéaste”, vol. 25, no. 2, (2000): 24-25.
Google Scholar
Said, Edward. The Quest for Gillo Pontecorvo, in: Reflections on Exile and Other Literary and Cultural Essays. Cambridge: Harvard University Press, 2002.
Google Scholar
Sawers, Catherine. „The Women of Bataille d’Alger: Hearts and Minds and Bombs”, Journal of Middle East Women’s Studies, vol. 10, no. 2, (2014): 80-106.
DOI: https://doi.org/10.2979/jmiddeastwomstud.10.2.80
Google Scholar
Shohat, Ella and Stam Robert, Unthinking Eurocentrism: Multiculturalism and the Media. New York: Routledge, 1994.
Google Scholar
Solanas, Fernando and Getino, Octavio. Towards a Third Cinema: Notes and Experiences for the Development of a Cinema of Liberation in the Third World. In: New Latin American Cinema, Theory, Practices, and Trans.scontinental Articulations, edited by Michael T. Martin, Detroit: Wayne State University Press, 1997.
Google Scholar
Spivak, Gayatri Chakravorty. „Czy podporządkowani inni mogą przemówić?”, trans. Ewa Majewska, Krytyka Polityczna, no. 24-25, (2011): 196-239.
Google Scholar
Stam, Robert. The Battle of Algiers: Three Women, Three Bombs. Mount Vernon: Macmillan Films, 1975.
Google Scholar
Stam, Robert and Spence, Louise. „Colonialism, Racism, and Representation”. In: Movies and Methodes, vol. 2, edited by Bill Nichols. Berkeley: University of California Press, 1985.
Google Scholar
Vann, Michael G. „The Colonial Casbah on the Silver Screen: Using Pépé le Moko and The Battle of Algiers to Teach Colonialism, Race, and Globalization in French History”, Radical History Review, no. 83, (2002): 186-192.
DOI: https://doi.org/10.1215/01636545-2002-83-186
Google Scholar
Wayne, Mike. Political Film. Dialectics of Third Cinema. London: Pluto Press, 2001.
Google Scholar
Weaver-Hightower, Rebecca and Hulme, Peter (eds.). Postcolonial Film: History, Empire, Resistance. New York: Routledge, 2014.
DOI: https://doi.org/10.4324/9781315880068
Google Scholar
Wilson, David. „Politics and Pontecorvo”, Sight and Sound, vol. 40, no. 3, (1971): 160.
Google Scholar
Young, Robert J.C. Postkolonializm, trans. Marek Król. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2012.
Google Scholar
Autorzy
Krzysztof Loskakwartalnik.filmowy@ispan.pl
Uniwersytet Jagielloński Polska
Prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor Instytutu Sztuk Audiowizualnych tamże; zajmuje się filmem japońskim i kulturą współczesną; autor ponad stu publikacji naukowych, w tym jedenastu książek, m.in.: Dziedzictwo McLuhana. Między nowoczesnością a ponowoczesnością (2001), Hitchcock – autor wśród gatunków (2002), Encyklopedia filmu science fiction (2004), Poetyka filmu japońskiego (2009), Kenji Mizoguchi i wyobraźnia melodramatyczna (2012), Nowy film japoński (2013).
Statystyki
Abstract views: 155PDF downloads: 33
Licencja
Prawa autorskie (c) 2015 Krzysztof Loska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Krzysztof Loska, Współczesny horror w przebraniu kina „found footage” , Kwartalnik Filmowy: Nr 104 (2018): Esej, „found footage”, film montażowy
- Krzysztof Loska, Afropesymizm i afrofuturyzm – narracje spekulatywne w amerykańskich serialach fantastycznych , Kwartalnik Filmowy: Nr 126 (2024): Fantastyka, fantasy, fantazmat
- Krzysztof Loska, W co gra Ruben Östlund? Neorasizm i krytyka wielokulturowości w filmie „Gra” („Play”) , Kwartalnik Filmowy: Nr 101-102 (2018): Kino europejskie XXI wieku
- Krzysztof Loska, „Hiszpanka”, czyli alternatywna historia powstania wielkopolskiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 103 (2018): Młode kino polskie – konfrontacja pokoleń
- Krzysztof Loska, Buddyzm i kino (prolegomena) , Kwartalnik Filmowy: Nr 96 (2016): Film i metafizyka
- Krzysztof Loska, „Ran”, czyli Szekspir po japońsku , Kwartalnik Filmowy: Nr 87-88 (2014): Film i teatr
- Krzysztof Loska, Orientalne gwiazdy Hollywood , Kwartalnik Filmowy: Nr 93-94 (2016): Kino amerykańskie
- Krzysztof Loska, Święto „rāmen”, czyli wielozmysłowa uczta Jūzō Itamiego , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
- Krzysztof Loska, Setka albo moje życie z „Kwartalnikiem” , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
- Krzysztof Loska, Przymus powtarzania i trauma historyczna – filmowe obrazy rzezi nankińskiej , Kwartalnik Filmowy: Nr 97-98 (2017): Wędrujące motywy