Zbliżenie na biedronkę. Konwicki, Mach i ujęcie z niebyłej adaptacji
Przemysław Kaniecki
p.kaniecki@al.uw.edu.plUniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-3280-8501
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest podobieństwo motywu biedronki w scenariuszu (autorstwa Tadeusza Konwickiego, Jerzego Kawalerowicza i Wilhelma Macha) niezrealizowanego filmu o wyprawach kosmicznych Witaj, Ziemio (1959) oraz bliźniaczego motywu w powieści Wniebowstąpienie (1967) Konwickiego. Autor wykazuje, że motyw ten nie stanowi jedynie nieświadomej reminiscencji, ale został wprowadzony przez pisarza do tekstu powieści z rozmysłem i w konkretnych celach, które zostają tu zrekonstruowane. Omawia znaczenia figury biedronki w maszynopisie scenariusza oraz sensy, które nawiązanie to wnosi do Wniebowstąpienia. Przedstawia również komplikacje z zakresu teorii literatury ujawniające się przy opisie tego nawiązania. Wynikają one z tego, że tekst, do którego Konwicki się odwołał, nie funkcjonuje w obiegu (zatem trudno mówić o aluzji literackiej, skoro odbiorcy nie mogli wiedzieć, że motyw jest aluzją). Problemy te spiętrza jeszcze milczenie pisarza na temat scenariusza – nie opowiadał o nim ani nawet nie sugerował jego związków z Wniebowstąpieniem. Autor próbuje więc dociec, jakie mogły być intencje Konwickiego i jak podobieństwa obu motywów można wpisać w kategorie teoretycznoliterackie.
Słowa kluczowe:
Tadeusz Konwicki, Wilhelm Mach, scenariusz, filmy niezrealizowane, aluzja literackaBibliografia
Bereś, S. (2003). Pół wieku czyśćca. Rozmowy z Tadeuszem Konwickim. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Google Scholar
Bolecki, W. (1987). „Sztuka aluzji literackiej. Żeromski – Berent – Joyce”, Jerzy Paszek, Katowice 1984: [recenzja]. Pamiętnik Literacki, (1), ss. 375-389.
Google Scholar
Bolecki, W. (1991). Pre-teksty i teksty. Z zagadnień związków międzytekstowych w literaturze polskiej XX wieku. Warszawa: PWN.
Google Scholar
Górski, K. (1964). Z historii i teorii literatury. Seria druga. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Grabień, K. (1965). Kinematografia polska – „szara” czy „kontrastowa”?. Film, (35), ss. 6-7.
Google Scholar
Kaniecki, P., Konwicki, T. (2011). W pośpiechu. Tadeusz Konwicki rozmawia z Przemysławem Kanieckim. Wołowiec: Czarne.
Google Scholar
Konwicki, T. (2010). Dziura w niebie. Warszawa: Agora. (Publikacja oryginału: 1959).
Google Scholar
Konwicki, T. (2010). Wniebowstąpienie. Warszawa: Agora. (Publikacja oryginału: 1967).
Google Scholar
Kostkiewiczowa, T. (1976). Aluzja literacka. W: J. Sławiński (red.), Słownik terminów literackich (ss. 19-20). Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Wydawnictwo Zakład Narodowy imienia Ossolińskich.
Google Scholar
Lubelski, T. (1984). Poetyka powieści i filmów Tadeusza Konwickiego (na podstawie analiz utworów z lat 1947-1965). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Google Scholar
Mach, W., Konwicki, T., Kawalerowicz, J. (1959). „Witaj, Ziemio”. Scenariusz filmowy na podstawie książki Wilhelma Macha „Życie duże i małe”. Archiwum Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego. Sygn. FINA S1470.
Google Scholar
Nycz, R. (1978). Teufelsdröckh redivivus, albo o pewnym dialogu tekstowym. Teksty, (1), ss. 101-121.
Google Scholar
Paszek, J. (1984). Sztuka aluzji literackiej. Żeromski – Berent – Joyce. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar
Śmiałowski, P. (2018). Niewidzialne filmy, uparci debiutanci. Kraków: Universitas.
Google Scholar
Autorzy
Przemysław Kanieckip.kaniecki@al.uw.edu.pl
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-3280-8501
Adiunkt na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego, kustosz w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Autor między innymi monografii Wniebowstąpienia Konwickiego (2013), Samospalenia Konwickiego (2014).
Statystyki
Abstract views: 287PDF downloads: 191
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Przemysław Kaniecki
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Przemysław Kaniecki, Ludzie spotkani w Polsce. Nowela filmowa „Preparat 09” Tadeusza Konwickiego i Wiktora Woroszylskiego (1948) , Kwartalnik Filmowy: Nr 107 (2019): Podróż, (e)migracja, pielgrzymka
- Przemysław Kaniecki, Komiks undergroundowy i animacje. Rozmowa z Krzysztofem Ostrowskim , Kwartalnik Filmowy: Nr 114 (2021): Zanieczyszczenie, brud, skaza
