Zbliżenie na biedronkę. Konwicki, Mach i ujęcie z niebyłej adaptacji

Przemysław Kaniecki

p.kaniecki@al.uw.edu.pl
Uniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-3280-8501

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest podobieństwo motywu biedronki w scenariuszu (autorstwa Tadeusza Konwickiego, Jerzego Kawalerowicza i Wilhelma Macha) niezrealizowanego filmu o wyprawach kosmicznych Witaj, Ziemio (1959) oraz bliźniaczego motywu w powieści Wniebowstąpienie (1967) Konwickiego. Autor wykazuje, że motyw ten nie stanowi jedynie nieświadomej reminiscencji, ale został wprowadzony przez pisarza do tekstu powieści z rozmysłem i w konkretnych celach, które zostają tu zrekonstruowane. Omawia znaczenia figury biedronki w maszynopisie scenariusza oraz sensy, które nawiązanie to wnosi do Wniebowstąpienia. Przedstawia również komplikacje z zakresu teorii literatury ujawniające się przy opisie tego nawiązania. Wynikają one z tego, że tekst, do którego Konwicki się odwołał, nie funkcjonuje w obiegu (zatem trudno mówić o aluzji literackiej, skoro odbiorcy nie mogli wiedzieć, że motyw jest aluzją). Problemy te spiętrza jeszcze milczenie pisarza na temat scenariusza – nie opowiadał o nim ani nawet nie sugerował jego związków z Wniebowstąpieniem. Autor próbuje więc dociec, jakie mogły być intencje Konwickiego i jak podobieństwa obu motywów można wpisać w kategorie teoretycznoliterackie.


Słowa kluczowe:

Tadeusz Konwicki, Wilhelm Mach, scenariusz, filmy niezrealizowane, aluzja literacka

Bereś, S. (2003). Pół wieku czyśćca. Rozmowy z Tadeuszem Konwickim. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
  Google Scholar

Bolecki, W. (1987). „Sztuka aluzji literackiej. Żeromski – Berent – Joyce”, Jerzy Paszek, Katowice 1984: [recenzja]. Pamiętnik Literacki, (1), ss. 375-389.
  Google Scholar

Bolecki, W. (1991). Pre-teksty i teksty. Z zagadnień związków międzytekstowych w literaturze polskiej XX wieku. Warszawa: PWN.
  Google Scholar

Górski, K. (1964). Z historii i teorii literatury. Seria druga. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  Google Scholar

Grabień, K. (1965). Kinematografia polska – „szara” czy „kontrastowa”?. Film, (35), ss. 6-7.
  Google Scholar

Kaniecki, P., Konwicki, T. (2011). W pośpiechu. Tadeusz Konwicki rozmawia z Przemysławem Kanieckim. Wołowiec: Czarne.
  Google Scholar

Konwicki, T. (2010). Dziura w niebie. Warszawa: Agora. (Publikacja oryginału: 1959).
  Google Scholar

Konwicki, T. (2010). Wniebowstąpienie. Warszawa: Agora. (Publikacja oryginału: 1967).
  Google Scholar

Kostkiewiczowa, T. (1976). Aluzja literacka. W: J. Sławiński (red.), Słownik terminów literackich (ss. 19-20). Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Wydawnictwo Zakład Narodowy imienia Ossolińskich.
  Google Scholar

Lubelski, T. (1984). Poetyka powieści i filmów Tadeusza Konwickiego (na podstawie analiz utworów z lat 1947-1965). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
  Google Scholar

Mach, W., Konwicki, T., Kawalerowicz, J. (1959). „Witaj, Ziemio”. Scenariusz filmowy na podstawie książki Wilhelma Macha „Życie duże i małe”. Archiwum Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego. Sygn. FINA S1470.
  Google Scholar

Nycz, R. (1978). Teufelsdröckh redivivus, albo o pewnym dialogu tekstowym. Teksty, (1), ss. 101-121.
  Google Scholar

Paszek, J. (1984). Sztuka aluzji literackiej. Żeromski – Berent – Joyce. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
  Google Scholar

Śmiałowski, P. (2018). Niewidzialne filmy, uparci debiutanci. Kraków: Universitas.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2022-08-11

Cited By / Share

Kaniecki, P. (2022) „Zbliżenie na biedronkę. Konwicki, Mach i ujęcie z niebyłej adaptacji”, Kwartalnik Filmowy, (118), s. 42–57. doi: 10.36744/kf.1173.

Autorzy

Przemysław Kaniecki 
p.kaniecki@al.uw.edu.pl
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-3280-8501

Adiunkt na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego, kustosz w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Autor między innymi monografii Wniebowstąpienia Konwickiego (2013), Samospalenia Konwickiego (2014).



Statystyki

Abstract views: 248
PDF downloads: 163


Licencja

Prawa autorskie (c) 2022 Przemysław Kaniecki

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.