Ludzie spotkani w Polsce. Nowela filmowa „Preparat 09” Tadeusza Konwickiego i Wiktora Woroszylskiego (1948)

Przemysław Kaniecki

p.kaniecki@gmail.com
Uniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-3280-8501

Abstrakt

Artykuł jest omówieniem nieznanego dotąd rękopisu noweli filmowej, która była pierwszą – znacznie różniącą się od kolejnych – wersją scenariusza do filmu zrealizowanego w 1955 r. jako Kariera. Rękopis, mimo że wyprzedza ramy chronologiczne realizmu socrealistycznego w Polsce (1949-1955), zawiera wiele elementów pozwalających uznać go za bardzo pokrewny utworom epoki. Za pomocą środków podobnych do tych z przyszłych tekstów socrealistycznych pokazuje zarówno pracowników Urzędu Bezpieczeństwa (bohaterów pozytywnych), jak i wrogów komunizmu, podobnie ujmuje temat pracy, jak również tworzy optymistyczną wizję Polski. Ma też podobne do tekstów socrealistycznych elementy kompozycyjne. Stanowi jeden z przykładów potwierdzających wskazania historyków kultury tego okresu, że symptomy zwrotu ku socrealizmowi widoczne są przed oficjalną, państwową inauguracją nurtu w Polsce. Omawiana nowela filmowa należy więc do grupy utworów, których istnienie kwestionuje wyobrażenie o socrealizmie jako nurcie wyłącznie narzuconym administracyjnie artystom.

 


Słowa kluczowe:

Tadeusz Konwicki, Wiktor Woroszylski, socrealizm

[Płażewski Jerzy] płaż. „Topielec, którego nie było”. Przegląd Kulturalny 37 (1954).
  Google Scholar

„Dyskusja o «Żelaznej kurtynie»”. Przegląd Kulturalny 19 (1953).
  Google Scholar

Borowski Tadeusz, „Studium literackie w Nieborowie”. Po prostu 2 (1948).
  Google Scholar

„Nieuchwytny szyfr zdarzeń”, z Hubertem Drapellą rozmawia Alina Madej. Kwartalnik Filmowy 18 (1997).
  Google Scholar

Bielas Katarzyna, Szczerba Jacek. Pamiętam, że było gorąco. Rozmowa z Tadeuszem Konwickim. Wołowiec: Czarne, 2015.
  Google Scholar

Fik Marta. „Kultura polska 1944–1956”. W: Polacy wobec przemocy 1944–1956, red. Barbara Otwinowska, Jan Żaryn. Warszawa: Editions Spotkania, 1996.
  Google Scholar

Jarmołowicz Małgorzata. Sezony błędów i wypaczeń. Socrealizm w dramacie i teatrze polskim. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2003.
  Google Scholar

Jarosiński Zbigniew. Nadwiślański socrealizm, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich, 1999.
  Google Scholar

Kołaczkowski Tadeusz. „Kariera”. Film 16 (1955).
  Google Scholar

Mandalian Andrzej. „Towarzyszom z Bezpieczeństwa”. W: Wieczny płomień. Wybór wierszy poetów radzieckich i polskich o Feliksie Dzierżyńskim [antologia], oprac. Wiktor Woroszylski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1951.
  Google Scholar

Konwicki Tadeusz, Sumerski Kazimierz. Żelazna kurtyna. Warszawa: Filmowa Agencja Wydawnicza, 1954.
  Google Scholar

Konwicki Tadeusz, Woroszylski Wiktor. „Na dzień zjednoczenia klasy robotniczej. Scenariusz filmowy (fragment)”. Po prostu 10 (1948).
  Google Scholar

Konwicki Tadeusz, Woroszylski Wiktor. „Towarzysz Walka”, Walka Młodych 28/29 (1948).
  Google Scholar

Konwicki Tadeusz, Woroszylski Wiktor. „Trzy listy”. Walka Młodych 25 (1948).
  Google Scholar

Konwicki Tadeusz, Woroszylski Wiktor. „Zuzanna. Ludzie spotkani na Śląsku (2)”. Walka Młodych 27 (1948).
  Google Scholar

Konwicki Tadeusz, Woroszylski Witold. „Preparat 09. (Towarzysze z Bezpieczeństwa). Nowela filmowa” [rękopis, 1948]. Biblioteka Narodowa, akc. 18597.
  Google Scholar

Konwicki Tadeusz. „Ideologiczny tygiel filmu”. Film 22 (1949).
  Google Scholar

[Konwicki Tadeusz] (Kon). „Polska”. Świat Młodych 65 (1948).
  Google Scholar

Konwicki Tadeusz. „Szczepan Partyka”. Nowe Czasy 17 (1951).
  Google Scholar

Konwicki Tadeusz. „Trzeba się uczyć”. Świat Młodych 63 (1948).
  Google Scholar

Konwicki Tadeusz. „Wielkie manewry”. Wieś 28/29 (1948).
  Google Scholar

Konwicki Tadeusz. W pośpiechu, rozmawia z Przemysławem Kanieckim. Wołowiec: Czarne, 2011
  Google Scholar

Konwicki Tadeusz. Wiatr i pył, wybór i oprac. Przemysław Kaniecki, Tadeusz Lubelski. Warszawa: Czytelnik, 2008.
  Google Scholar

Lubelski Tadeusz. Historia kina polskiego 1895–2014. Kraków: Universitas, 2015.
  Google Scholar

Lubelski Tadeusz. Historia niebyła kina PRL. Kraków: Znak, 2012.
  Google Scholar

Lubelski Tadeusz. Strategie autorskie w polskim filmie fabularnym lat 1945–1961. Kraków: Rabid, 2000.
  Google Scholar

Madej Alina. „Zjazd filmowy w Wiśle, czyli dla każdego coś przykrego”. Kwartalnik Filmowy 18 (1997).
  Google Scholar

Madej Alina. „Zawsze wszystko można zmienić, czyli o sztuce socrealistycznego scenariopisarstwa”. W: Z problemów literatury i kultury XX wieku. Prace ofiarowane Tadeuszowi Kłakowi, red. Stefan Zabierowski, Katowice: Wydawnictwo Naukowe Śląsk, 2000.
  Google Scholar

Płażewski Jerzy. „Dyskusji nie podjęto”. Życie Literackie 15 (1955).
  Google Scholar

Sławiński Janusz. Teksty i teksty, red. Witold Bolecki. Kraków: Universitas, 2000.
  Google Scholar

Słownik realizmu socjalistycznego, red. Zdzisław Łapiński, Wojciech Tomasik. Kraków: Universitas, 2004.
  Google Scholar

Smulski Jerzy. Od Szczecina do… Października. Studia o literaturze polskiej lat pięćdziesiątych. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2002.
  Google Scholar

Surzyński Stanisław. „Konsekwencja niekonsekwencji”. Film 21 (1955).
  Google Scholar

Toeplitz Krzysztof Teodor. „Sensacyjny czy obyczajowy?”. Nowa Kultura 14 (1955).
  Google Scholar

Tomasik Wojciech. „Aparat bezpieczeństwa w literaturze polskiej okresu socrealizmu”. Pamiętnik Literacki 3 (1994).
  Google Scholar

Tomasik Wojciech. Inżynieria dusz. Literatura realizmu socjalistycznego w planie „propagandy monumentalnej”. Wrocław: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, 1999.
  Google Scholar

Tomasik Wojciech. Polska powieść tendencyjna 1949–1955. Problemy perswazji literackiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988
  Google Scholar

Tomasik Wojciech. Słowo o socrealizmie. Szkice. Bydgoszcz: Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, 1991.
  Google Scholar

Woroszylski Wiktor. [b.t.]. Walka Młodych 27 (1948)
  Google Scholar

Woroszylski Wiktor. „«Otello» i historia”. Wieś 22 (1948).
  Google Scholar

Woroszylski Wiktor. „Czuwającym w noc noworoczną”. Trybuna Ludu 1 (1950).
  Google Scholar

Woroszylski Wiktor. „Dnieprostrój”. Wieś 27 (1948).
  Google Scholar

Woroszylski Wiktor. „Ludzie trudnego szczęścia”, Głos Ludu 344 (1948).
  Google Scholar

Woroszylski Wiktor. „Mazur Waryńskiego. (Opowieść filmowa o pierwszej socjalistyczno-rewolucyjnej partii polskiej „Proletariat”)”. Film 16–24 (1949).
  Google Scholar

Woroszylski Wiktor. „Przyjaźń”. Pokolenie, 39 (1949).
  Google Scholar

Woroszylski Wiktor. „Solidarystyczna bezradność”. Wieś 27 (1948).
  Google Scholar

Woroszylski Wiktor. „Szkoła”. Pokolenie 39 (1949).
  Google Scholar

Woroszylski Wiktor. „Wiersz”. Wieś 27 (1948).
  Google Scholar

Woźniakowski Krzysztof. Z problemów literatury lat 1949–1955, w: Literackie wizje i re-wizje, red. Marian Stępień, Wacław Walecki. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1980.
  Google Scholar

Zwierzchowski Piotr. Pęknięty monolit. Konteksty polskiego kina socrealistycznego. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2005.
  Google Scholar

Zwierzchowski Piotr. Zapomniani bohaterowie. O bohaterach filmowych polskiego socrealizmu. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2000.
  Google Scholar

Pobierz


Opublikowane
2019-09-30

Cited By / Share

Kaniecki, P. (2019) „Ludzie spotkani w Polsce. Nowela filmowa «Preparat 09» Tadeusza Konwickiego i Wiktora Woroszylskiego (1948)”, Kwartalnik Filmowy, (107), s. 215–232. doi: 10.36744/kf.175.

Autorzy

Przemysław Kaniecki 
p.kaniecki@gmail.com
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-3280-8501

Adiunkt na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego, kustosz w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Autor prac z zakresu historii filmu polskiego i współczesnej literatury polskiej (także komiksu), w tym m.in. monografii: Lawa (2008), Wniebowstąpienia Konwickiego (2013) i Samospalenia Konwickiego (2014). W 2011 r. opublikował wywiad rzekę z Tadeuszem Konwickim W pośpiechu, w roku 2016 album poświęcony kolekcji POLIN Przynoszę rzecz, przynoszę historię (współred. J. Pawlak).



Statystyki

Abstract views: 238
PDF downloads: 197


Licencja

Prawa autorskie (c) 2019 Przemysław Kaniecki

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.

W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.