Poza formą i treścią. W stronę materialności
Sławomir Sikora
slawomir.sikora@uw.edu.plUniwersytet Warszawski (Polska)
https://orcid.org/0000-0002-2147-8543
Abstrakt
Artykuł przedstawia rozważania na temat Leviathana (2012), filmu zrealizowanego przez Luciena Castaing-Taylora i Vérénę Paravel, antropologów współtworzących Sensory Ethnography Lab (Uniwersytet Harvarda). Autor proponuje, by traktować film jako antropologię nowej generacji, zrywającą z tradycyjnym Geertzowskim „opisem gęstym”, nastawieniem antropocentrycznym i reprezentacją dominującą w myśleniu zachodnim. Kładzie nacisk na materialność/materiały, zmysłowość, procesualność, a także nierozróżnialność aktorów ludzkich i pozaludzkich. Ważnymi dla prowadzonego wywodu autorami stają się Gilles Deleuze i Félix Guattari oraz Tim Ingold. Zdanie tego ostatniego (Zaangażowanie w świat wiąże się z odczuwaniem go, a nie zamieszkiwaniem w świecie sensu) mogłoby być szczególnym wprowadzeniem do analizowanego filmu.
Słowa kluczowe:
antropologia filmu, Lucien Castaing-Taylor, Véréna Paravel, materialność, postantropocentryzmBibliografia
Adorno, Th. (1990). Esej jako forma. W: Th. Adorno, Sztuka i sztuki. Wybór esejów (tłum. K. Krzemień-Ojak, ss. 79-99). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Barad, K. (2012). Posthumanistyczna performatywność: ku zrozumieniu, jak materia zaczyna mieć znaczenie (tłum. J. Bednarek). W: A. Gajewska (red.), Teorie wywrotowe. Antologia przekładów (ss. 323-360). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Google Scholar
Bordwell, D., Thompson, K. (2010). Film Art. Sztuka Filmowa. Wprowadzenie (tłum. B. Rosińska). Warszawa: Wydawnictwo Wojciech Marzec.
Google Scholar
Brekhus, W. H., Galliher, J. F., Gubrium, J. F. (2005). The Need for Thin Description, Qualitative Inquiry, 11 (6), ss. 861-879.
Google Scholar
Clifford, J. (2000). Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka (tłum. E. Dżurak, J. Iracka, E. Klekot, M. Krupa, S. Sikora, M. Sznajderman). Warszawa: Wydawnictwo KR.
Google Scholar
Deleuze, G., Guattari, F. (2015). Tysiąc plateau. Warszawa: Fundacja Bęc Zmiana.
Google Scholar
Geertz, C. (1998). O gatunkach zmąconych (Nowe konfiguracje myśli społecznej) (tłum. Z. Łapiński). W: R. Nycz (red.), Postmodernizm. Antologia przekładów (ss. 214-235). Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszyński.
Google Scholar
Geertz, C. (2003). Opis gęsty – w stronę interpretatywnej teorii kultury (tłum. S. Sikora). W: M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej (t. 1, ss. 35-58). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Geertz, C. (2005). Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej (tłum. D. Wolska). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Hahn, H. P. (2018). Material Culture. W: H. Callan (red.), The International Encyclopedia of Anthropology (ss. 1-15). New York: JohnWiley & Sons, Ltd. https://doi.org/10.1002/9781118924396.wbiea1789
Google Scholar
Heider, K. (1976). Ethnographic Film. Austin: University of Texas Press.
Google Scholar
Ingold, T. (2010). Bringing Things to Life: Creative Entanglements in a World of Materials. ESRC National Centre for Research Methods Working Papers, (5). http://eprints.ncrm.ac.uk/1306/1/0510_creative_entanglements.pdf
Google Scholar
Ingold, T. (2011). Being Alive: Essays on Movement, Knowledge and Description. London – New York: Routledge.
Google Scholar
Ingold, T. (2018). Podążać za materiałem (tłum. E. Klekot). W: T. Ingold, Splatać otwarty świat (ss. 122-142). Kraków: Instytut Architektury.
Google Scholar
Latour, B. (2010). Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci (tłum. A. Derra, K. Abriszewski). Kraków: Universitas.
Google Scholar
Marcus, G. E., Fischer, M. M. J. (1986). Anthropology as Cultural Critique: An Experimental Moment in the Human Sciences. Chicago: University of Chicago Press.
Google Scholar
Marks, J. (2010). Representation. W: A. Parr (red.), The Deleuze Dictionary: Revised Edition (wyd. 2, ss. 228-230). Edinburgh: Edinburgh University Press.
Google Scholar
Pavsek, Ch. (2015). Leviathan and the Experience of Sensory Ethnography. Visual Anthropology Review, 31 (1), ss. 4-11. https://doi.org/10.1111/var.12056
Google Scholar
Sikora, S. (2006). „5x2” – wersja żeńska i męska. Kwartalnik Filmowy, (56), ss. 203-209.
Google Scholar
Taylor, L. (1996). Iconophobia: How Anthropology Lost it at the Movies, Transition, (69), ss. 64-88. https://doi.org/10.2307/2935240
Google Scholar
Thrift, N. (2008). Non-Representational Theory: Space, Politics, Affect. London – New York: Routledge.
Google Scholar
Warner, R. (2018). Godard and the Essay Film: A Form That Thinks. Evanston: Northwestern University Press.
Google Scholar
Autorzy
Sławomir Sikoraslawomir.sikora@uw.edu.pl
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-2147-8543
Doktor hab., adiunkt w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego; zajmuje się przede wszystkim antropologią wizualną, antropologią miasta i antropologią współczesności. Autor książek Fotografia. Między dokumentem a symbolem (2004) oraz Film i paradoksy wizualności. Praktykowanie antropologii (2012), a także wielu artykułów naukowych. Współautor filmu Żeby to było ciekawe (2009) i współredaktor książki Zanikające granice. Antropologizacja nauki i jej dyskursów (2009). Koordynator kilku projektów grantowych, m.in. Oddolne tworzenie kultury i Obrazy różnorodności kulturowej i dziedzictwa (NAFA Film Festival, Warszawa 2015).
Statystyki
Abstract views: 290PDF downloads: 326
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Sławomir Sikora
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor bądź autorka udziela wydawcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowuje nieograniczone prawa autorskie i zobowiązuje się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu (umowa licencyjna do pobrania). Czasopismo jest wydawane na licencji CC BY 4.0. Zgłaszając artykuł do publikacji, autor bądź autorka wyraża zgodę na jego udostępnianie na tej licencji.
W wydaniach od 105-106 (2019) do 119 (2022) wszystkie artykuły były publikowane na licencji CC BY-NC-ND 4.0. W tym okresie autorzy i autorki udzielali(-ły) niewyłącznej i nieodpłatnej licencji (CC BY-ND 4.0) na wykorzystanie tekstu w „Kwartalniku Filmowym”, zachowywali(-ły) nieograniczone prawa autorskie i zobowiązywali(-ły) się do podawania miejsca pierwodruku przy ponownym wykorzystaniu artykułu.
Inne teksty tego samego autora
- Sławomir Sikora, „Nie sądzić” i „Wielki strach” – dwa małe ważne filmy , Kwartalnik Filmowy: Nr 112 (2020): Polski dokument, polska animacja
- Sławomir Sikora, Polskie Wesele AD 1968 z Szarym Człowiekiem w tle. Performowanie historii w „Usłyszcie mój krzyk” , Kwartalnik Filmowy: Nr 100 (2017): O świętowaniu
