Awangarda i tradycja w cieniu terroryzmu. Transkulturowe kino Leonarda Retela Helmricha

Sławomir Sikora

Abstrakt

Sikora prezentuje dokumentalną twórczość Leonarda Retela Helmricha, którego nazywa mistrzem płynnej wędrówki kamery. Retel Helmrich filmuje „z ręki”, wykorzystując skonstruowany wedle własnego projektu statyw, zwany steadywings, który pozwala na bardzo płynne manewrowanie kamerą. Dzięki temu reżyser osiąga w swoich filmach efekt płynnego poruszania się w filmowanej rzeczywistości, zyskuje możliwość wejścia w tę rzeczywistość tak, by kamera stała się doskonale niewidoczna dla protagonistów. Jego filmy często składają się z codziennych wydarzeń nietworzących jasnych nitek narracyjnych. Reżyser koncentruje się na rzeczywistości południowo-wschodniej Azji, zwłaszcza Indonezji, i stara się ją chwytać w procesie zmian i transformacji. Sikora nazywa Retela Helmricha reżyserem „transkulturowym” (m.in. ze względu na indonezyjsko-holendersko-żydowskie pochodzenie) i podkreśla, że jego obrazy nie są w prosty sposób reprezentacją narzuconą z zewnątrz. To spojrzenie również od środka, albo też spojrzenie z granicy. Autor zwraca również uwagę na awangardowość tego spojrzenia i decyduje się nazwać Retela Helmricha Wiertowem XXI wieku (m.in. ze względu na ciekawe rozwiązania montażowe, poszukiwanie i włączenie niespodziewanych punktów widzenia, ale też z uwagi na podobieństwo pracy kamery w filmach Retela Helmricha do pracy, jaką wykonuje ludzkie oko).